ជនជាតិដើមភាគតិចទំពួនម្នាក់ រស់នៅភូមិកែងសាន់ ឃុំសេដា ស្រុកលំផាត់ ខេត្តរតនគិរី ដែលឈឺឆ្អាលរឿងបទល្មើសព្រៃឈើ ត្រូវបានអធិការស្រុកលំផាត់ ខេត្តរតនគិរីកោះហៅឲ្យបំភ្លឺក្នុងសំណុំរឿងចោទមេភូមិកែងសាន់ លក់ដីព្រៃអភិរក្សឲ្យជនជាតិវៀតណាម និងអនុញ្ញាតឲ្យជនជាតិវៀតណាម បើកសិប្បកម្មកែច្នៃគ្រឿងសង្ហារឹមនៅមូលដ្ឋានបំពានច្បាប់។
ជនជាតិដើមភាគតិចទំពួន ឲ្យដឹងនៅថ្ងៃទី៥ កញ្ញា ថា អធិការស្រុកលំផាត់ខេត្តរតនគិរី លោក ក្លុល ថើង បានអញ្ជើញជនជាតិដើមភាគតិចម្នាក់ដែលសកម្មរឿងការពារព្រៃឈើ ឲ្យបំភ្លឺកាលពីពេលថ្មីៗនេះ ករណីចោទមេភូមិកែងសាន់ លក់ដីព្រៃអភិរក្សឲ្យឈ្មួញជនជាតិវៀតណាម ១៥ហិកតារ និង អនុញ្ញាតឲ្យជនជាតិវៀតណាមបើកអាជីវកម្មកែច្នៃគ្រឿងសង្ហារិមខុសច្បាប់។ អ្នកភូមិថា ពលរដ្ឋមានភស្តុតាងច្បាស់លាស់ ដែលបញ្ជាក់ថា មេភូមិកែងសាន់ លោក ញ៉ួង គួត ពិតជាបានលក់ដីព្រៃអភិរក្ស ១៥ហិកតារ នៅចំណុចអូរយាម៉ាយ ឲ្យជនជាតិវៀតណាម ហើយមកទល់ពេលនេះឈ្មួញដែលជាជនជាតិវៀតណាមទាំងនោះ បានសង់ផ្ទះស្នាក់នៅក្នុងតំបន់ព្រៃអភិរក្សទៀតផង។
ជនជាតិដើមភាគតិចទំពួនរស់នៅកែងសាន់ លោក ខាំ និន ឲ្យដឹងថា លោកភ័យព្រួយពីសុវត្ថិភាពខ្លះៗដែរ ក្រោយពីមេភូមិកែងសាន់ បានប្ដឹងលោកទៅអធិការស្រុក បន្ទាប់ពីលោកបានលាតត្រដាងបទល្មើសព្រៃឈើ ដែលកើតមានខ្លាំងក្លាក្នុងដែនជម្រកសត្វព្រៃលំផាត់ទៅប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ និងសមាគមអាដហុក(Adhoc) ក្នុងបំណងឲ្យមានការអនុវត្តច្បាប់។ លោកថា មេភូមិកែងសាន់ លោក ញ៉ួង គួត គឺជាមេខ្លោងលក់ដីព្រៃឲ្យជនជាតិវៀតណាមខុសច្បាប់ ហើយកាលពីចុង ខែសីហាកន្លងទៅ មេភូមិរូបនោះបានលក់ដីព្រៃអភិរក្ស ៣០ហិកតារទៀត នៅចំណុចអូរព្នៀង ឲ្យទៅបុរស ឈ្មោះ កាដីន និង ឈ្មោះ ហាន។ លោក ខាំ និន បានលើកហេតុផលជាច្រើន នៅចំពោះមុខអធិការស្រុក លោក ក្លុល ថើង និងទទូចឲ្យអធិការស្រុករូបនោះ ចុះទៅមូលដ្ឋានផ្ទាល់ ដើម្បីពិនិត្យមើលពីទិដ្ឋភាពជាក់ស្ដែង នៅគ្រាដែលដែនជម្រកសត្វព្រៃលំផាត់ ដែលជាកន្លែងជនជាតិដើមភាគតិចអាស្រ័យផលច្រើនជំនាន់មកហើយ ត្រូវបានបំពារបំពានយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ៖ «ខ្ញុំចោទគាត់ថា គាត់លក់ឈើឲ្យវៀតណាម ខ្ញុំឃើញវៀតណាមអាររំលំព្រៃឈើ និងសង់ខ្ទមក្នុងដីអភិរក្ស បើមិនជឿអធិការចុះទៅមើល ឡើងទៅអួយាម៉ាយឃើញហើយ ខ្ទមវៀតណាម»។
លោក ខាំ និន បន្ថែមថា អាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន មិនបានបម្រើរាស្ត្រដោយស្មោះត្រង់នោះទេ ហើយបានព្យាយាមបង្កបញ្ហា ជាមួយពលរដ្ឋដែលឈឺឆ្អាលរឿងបទល្មើសព្រៃឈើ រីឯជនល្មើសកាប់ឈើ និង ទន្ទ្រានព្រៃយកដីលក់ខុសច្បាប់ មិនត្រូវបានអាជ្ញាធរស៊ើបអង្កេត និងអនុវត្តច្បាប់នោះទេ។ លោករំឭកថា កន្លងទៅមេប៉ុស្តិ៍រដ្ឋបាលឃុំសេដា លោក ធិ ចាន់រិទ្ធិ បានទូរស័ព្ទមកលោកដោយគំរាមចាប់លោកដាក់គុក បើលោកនៅតែមានៈ ផ្តល់ដំណឹងទៅប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ និងសមាគមអាដហុកពីបទល្មើសព្រៃឈើ។ លោកចាត់ទុកការគំរាម និងការប្ដឹងពលរដ្ឋឈឺឆ្អាលរឿងបទល្មើសព្រៃឈើ ជាការរឹតត្បិតសិទ្ធិសេរីភាពជនជាតិដើមភាគតិច និងដើម្បីការពារផលប្រយោជន៍ឈ្មួញ៖ «គម្រោងថា បង្ក្រាបឲ្យយើងខ្លាច គាត់បំភ័យយើង។ គម្រោងគាត់ចង់កាប់ផ្ដាច់ដៃ ១ ពាន់ហិកតារ បាទនៅតែកាប់រំលំរាល់ថ្ងៃហ្នឹងនៅតែកាប់រំលំទៀត។ ទាល់តែមានច្បាប់ចែងមកឲ្យខ្ញុំថា ដីព្រៃអភិរក្សត្រូវបានអាជ្ញាធរពុះចែកគ្នាអ៊ីចឹងហើយ ខ្ញុំសួរទៅអធិការ គាត់ថា បងអត់ត្រូវទេហ្នឹង»។
អាស៊ីសេរីបានព្យាយាមសុំការបំភ្លឺរឿងនេះ ទៅអធិការស្រុកលំផាត់ លោក ក្លុល ថើង ក៏ប៉ុន្តែលោកប្រាប់ថា ទូរស័ព្ទស្ដាប់មិនឮ។
ដើមបណ្ដឹង ដែលជាមេភូមិកែងសាន់ លោក ញ៉ួង គួត បដិសេធថា លោកមិនបានប្ដឹងពលរដ្ឋទៅអធិការស្រុកនោះទេ តែលោកអះអាងថា មានពលរដ្ឋច្រើននាក់ ប្ដឹងបុរសឈ្មោះ ខាំ និន ទៅអធិការស្រុក រឿងកាប់រានដីព្រៃអស់រាប់រយហិកតារ។ តែទោះយ៉ាងណា លោកមិនបានបញ្ជាក់លម្អិតពីអត្តសញ្ញាណពលរដ្ឋណាម្នាក់ ដែលជាដើមបណ្ដឹងក្នុងសំណុំរឿងនេះទេ៖ «ប្រជាពលរដ្ឋអ្នកប្ដឹងខ្ញុំទៅប្ដឹងអី។ បទវាកាប់ព្រៃឈើដែរ។ វាមានសិទ្ធិអីណាប្ដឹងមេភូមិលក់ដីព្រៃ។ ពលរដ្ឋមានសិទ្ធិប្ដឹងដែរ គិតយ៉ាងម៉េច ? ពលរដ្ឋមានសិទ្ធិប្ដឹងដែរគេ ២ ទៅ ៣ រយនាក់ស្មានតែខ្លាច ខាំ និន ម្នាក់ឯង»។
អ្នកនាំពាក្យសមាគមអាដហុក លោក សឹង សែនករុណា សម្តែងការកោតសរសើចំពោះទឹកចិត្តជនជាតិដើមភាគតិច ដែលហានចេញមុខការពារព្រៃឈើ ដោយបានលាតត្រដាងពីបទល្មើសព្រៃឈើ និងភាពអសកម្មរបស់អាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធទៅប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ។ លោកថា អធិការស្រុក បានអនុញ្ញាតឲ្យជនជាតិដើមភាគតិចត្រឡប់មកវិញ គឺជាចំណុចវិជ្ជមានមួយ ក៏ប៉ុន្តែនគរបាលយុត្តិធម៌ត្រូវតែចុះស៊ើបអង្កេតរកមេខ្លោង និងអ្នកពាក់ព័ន្ធរឿងកាប់ទន្ទ្រានដីព្រៃអភិរក្សខុសច្បាប់ឲ្យមកទទួលខុសត្រូវ នៅពេលដែលទទួលភស្តុតាងច្បាស់លាស់ ដែលពលរដ្ឋបានបំភ្លឺនេះ៖ «គួរតែសមត្ថកិច្ចចាត់វិធានការយ៉ាងណា ការពារអ្នកដែលរាយការណ៍ពីបទល្មើសព្រៃឈើ និងត្រូវចាត់វិធានការចំពោះជនដែលបំផ្លាញព្រៃឈើ។ ប្រមុខរដ្ឋាភិបាលធ្លាប់អំពាវនាវឲ្យការពារព្រៃឈើ តែព្រៃនៅតែហិនហោច ខុសពីការប្តេជ្ញាចិត្តរបស់ប្រមុខរដ្ឋ»។
លោក សឹង សែនករុណា បន្ថែមថា សមត្ថកិច្ច ឬនគរបាលយុត្តិធម៌គួរតែសហការល្អជាមួយពលរដ្ឋដែលផ្តល់ព័ត៌មានរឿងបទល្មើសព្រៃឈើ និងគួរលើកទឹកចិត្តពលរដ្ឋដែលឈឺឆ្អាលរឿង ការបំផ្លាញធនធានធម្មជាតិ ដើម្បីគាំពារសម្បត្តិធម្មជាតិរបស់ជាតិ ចៀសវាងមានការប្ដឹងគំរាមកំហែង លើអ្នកដែលខិតខំការពារព្រៃឈើ ដែលលោកចាត់ទុកថា នាំឲ្យពលរដ្ឋភ័យខ្លាច និងថយចុះភាពក្លាហានក្នុងការបំពេញភារកិច្ចថែរក្សាសម្បត្តិជាតិរបស់ខ្លួន។
រដ្ឋធម្មនុញ្ញមាត្រា ៣៥ ចែងថា ពលរដ្ឋខ្មែរទាំងពីរភេទមានសិទ្ធិចូលរួមយ៉ាងសកម្មក្នុងជីវភាពនយោបាយ សេដ្ឋកិច្ច សង្គមកិច្ច និងវប្បធម៌របស់ប្រទេសជាតិ។ សេចក្ដីស្នើទាំងឡាយរបស់ពលរដ្ឋ ត្រូវបានទទួលការពិនិត្យ និងដោះស្រាយយ៉ាងហ្មត់ចត់ពីអង្គការរដ្ឋ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។