របាយការណ៍អង្គការសុខភាពពិភពលោកឲ្យដឹងថា ប្រជាពលរដ្ឋនៅបណ្ដាប្រទេសក្នុងទ្វីបអាស៊ី រួមមានពលរដ្ឋខ្មែរផង ភាគច្រើនកើតជំងឺរលាកថ្លើម ប្រភេទ អា បេ និង សេ (A, B, C)។ ជំងឺរលាកថ្លើម មាន៥ប្រភេទ គឺប្រភេទ អា (A), បេ (B), សេ (C), ដេ (D) និង អឺ (E)។
អង្គការសុខភាពពិភពលោក (World Health Organization-WHO) ឲ្យដឹងថា ជំងឺរលាកថ្លើម ឬភាសាអង់គ្លេសហៅថា Hepatitis គឺបង្កឡើងដោយមេរោគ ឬវីរុស (Virus) ម្យ៉ាងដែលធ្វើឲ្យថ្លើមរលាក ហើម និងក្រិន។ ជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទ អា (A) ឆ្លងតាមរយៈម្ហូបអាហារ និងទឹកមិនស្អាត គ្មានអនាម័យ និងឆ្លងពីមនុស្សកើតជំងឺប្រភេទនេះ។ អង្គការសុខភាពពិភពលោកបញ្ជាក់ថា អ្នកកើតជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទ អា (Hepatitis A) គឺស្ទើរតែទាំងអស់អាចជាសះស្បើយឡើងវិញ ហើយមួយជីវិតរបស់ពួកគេ គឺមិនអាចឆ្លង និងកើតជំងឺនេះម្ដងទៀតនោះឡើយ។ មនុស្សភាគច្រើនដែលកើត និងឆ្លងជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទA គឺមិនបង្ហាញរោគសញ្ញាអ្វីឡើយ រហូតដល់ពីរ ឬបីសប្ដាហ៍ ក្រោយ ដែលមានផ្ទុកវីរុសក្នុងខ្លួនហើយ ទើបបង្ហាញរោគសញ្ញាខ្លះៗ ដូចជា អស់កម្លាំង ក្ដៅខ្លួន ក្អួត ឈឺពោះជាពិសេសឈឺនៅម្ដុំថ្លើម ស្ថិតនៅផ្នែកខាងស្ដាំលើពោះ ហើយស្បែក និងភ្នែកឡើងលឿងជាដើម។
អនុបណ្ឌិតវេជ្ជសាស្ត្រផ្នែកជំងឺទូទៅ លោក ឆាន់ ទូច ដែលបច្ចុប្បន្នរស់នៅក្រុង ឡូវ៉ែល (Lowell) រដ្ឋម៉ាស្សាឈូសេត (Massachusetts) មានប្រសាសន៍ប្រាប់អាស៊ីសេរីតាមទូរស័ព្ទថា ពលរដ្ឋនៅទ្វីបអាស៊ី រាប់ទាំងនៅកម្ពុជាផង ច្រើនកើតជំងឺថ្លើមប្រភេទ A, B និង C។ លោកបន្តថា ជំងឺរលាកថ្លើម ទាំង ៣ប្រភេទនេះ គឺមានលក្ខណៈខុសៗ គ្នា ហើយការឆ្លង និងការព្យាបាលក៏ខុសគ្នាដែរ។ លោកថា មានអ្នកខ្លះយល់ច្រឡំថា អ្នកដែលកើតជំងឺប្រភេទ អា (A) រួចមកនឹងក្លាយទៅជាប្រភេទ បេ (B) ហើយបន្ទាប់មកនឹងក្លាយទៅជាជំងឺថ្លើមប្រភេទ សេ (C)។ ក៏ប៉ុន្តែ លោកអនុបណ្ឌិត ឆាន់ ទូច បញ្ជាក់ថា តាមពិត គឺអត់អ៊ីចឹងទេ ហើយជំងឺប្រភេទនីមួយៗ នេះ គឺខុសគ្នាដាច់ស្រឡះ៖ « និយាយឲ្យចំទៅ Hepatitis A មិនបាច់ព្យាបាលទេ ឲ្យតែសុខភាពល្អទៅ ហើយនៅពេលយើងដឹងអ៊ីចឹងហើយ យើងកុំពិសាស្រា ហ្នឹងអាចជាដោយខ្លួនឯង ។ ប៉ុន្តែបើចង់ដឹងច្បាស់ យើងទៅពិនិត្យឈាមបានគេដឹង »។តើមូលហេតុអ្វីដែលនាំឲ្យកើតជំងឺរលាកថ្លើម ប្រភេទ អា ?
អនុបណ្ឌិតវេជ្ជសាស្ត្រ ឆាន់ ទូច បញ្ជាក់ថា មូលហេតុដែលនាំឲ្យកើតជំងឺថ្លើមប្រភេទ អា គឺបណ្ដាលមកពីការរស់នៅគ្មានអនាម័យ ដូចជា បរិភោគម្ហូបអាហារ និងទឹកមិនស្អាត ដែលនាំឲ្យឆ្លងវីរុស។ លោកថា នៅប្រទេសកម្ពុជា ការប្រើជីរលាមក ឬការបន្ទោបង់គ្មានបង្គន់អនាម័យត្រឹមត្រូវ និងការទទួលទានទឹក ឬបន្លែមិនស្អាតមានមេរោគនោះហើយ គឺជាមូលហេតុចម្បង ដែលនាំឲ្យឆ្លង និងកើតជំងឺប្រភេទ អា (A) នេះ៖ « ការឆ្លងរបស់វា គឺតាមលាមក និងតាមមាត់។ បានសេចក្ដីថា នៅស្រុកខ្មែរយើង យើងដឹងហើយយើងប្រើជីរលេខ១ ហើយខ្លះបត់ជើងធំនៅក្នុងទឹកទន្លេ ហើយញ៉ាំមិនស្អាត ដូច្នេះការរស់នៅស្រុកខ្មែរជីវភាពខ្វះខាត ដូចនៅជនបទ ដែលគ្មានទឹកស្អាត ច្រើនតែកើតជំងឺ Hepatitis A ព្រោះវាឆ្លង »។
អាស៊ីសេរីពុំអាចទាក់ទងលោក វេជ្ជបណ្ឌិត សុខទូច ប្រធាននាយកដ្ឋានប្រយុទ្ធនឹងជំងឺឆ្លងនៃក្រសួងសុខាភិបាលបានទេ កាលពីថ្ងៃទី២៦ ខែកុម្ភៈ ដោយលោកពុំលើកទូរស័ព្ទ។
ចំណែកក្នុងគេហទំព័ររបស់ក្រសួងសុខាភិបាលវិញ ក៏មិនមានការបញ្ជាក់ថា តើនៅកម្ពុជា មានថ្នាំវ៉ាក់សាំងសម្រាប់ចាក់ការពារជំងឺថ្លើមប្រភេទ អា នេះ?។ ក៏ប៉ុន្តែនៅសហរដ្ឋអាមេរិកនេះវិញ គេមានវ៉ាក់សាំងចាក់ ២ដង (២ Doses) សម្រាប់បង្កើនអង្គបដិបក្ខ ដើម្បីប្រឆាំង និងការពារជំងឺឆ្លងប្រភេទ អា នេះ។ បន្ថែមពីនេះនៅពេលមានពលរដ្ឋខ្មែរអាមេរិកាំង ទៅលេងប្រទេសកម្ពុជាម្តងៗ វេជ្ជបណ្ឌិតជំនាញផ្នែកជំងឺឆ្លង ផ្ដល់ដំបូន្មានឲ្យចាក់វ៉ាក់សាំងការពារ ដូចជា ចាក់ថ្នាំការពារ មេរោគរលាកថ្លើមប្រភេទ អា ជំងឺគ្រុនចាញ់ និងជំងឺគ្រុនពោះវៀនជាដើម។
របាយការណ៍របស់អង្គការសុខភាពពិភពលោក (WHO) ឲ្យដឹងថា ប្រទេសក្រីក្រ និងកំពុងអភិវឌ្ឍ ដែលគ្មានអនាម័យក្នុងការរស់នៅ និងការទទួលទានទឹក និងម្ហូបអាហារមិនស្អាត បណ្ដាលឲ្យកើតជំងឺថ្លើមប្រភេទ អា នេះច្រើនណាស់ ជាពិសេស កុមារក្រោម ១០ឆ្នាំ ប្រមាណជា៩០% កើតជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទ អា ឬ Hepatitis A នេះ។ ហើយជំងឺនេះអាចផ្ទុះរីករាលដាលខ្លាំង ប្រសិនបើគ្មានវិធានការទប់ស្កាត់ទាន់ពេលវេលា។ ម្ល៉ោះហើយបានជា អង្គការសុខភាពពិភពលោក ទាមទារឱ្យប្រទេសនីមួយៗ មានផែនការច្បាស់លាស់ ដើម្បីប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទ អា នេះ។
តើជំងឺថ្លើមប្រភេទ អា នេះ មានរោគសញ្ញាអ្វីខ្លះ ?
គេហទំព័រស្រាវជ្រាវវេជ្ជសាស្ត្រនៃជំងឺរលាកថ្លើម បង្ហាញដូចគ្នាថា ជំងឺថ្លើមប្រភេទ អា (A) គេអាចកត់សំគាល់រោគសញ្ញារបស់វាមួយចំនួន ដូចជា អស់កម្លាំង មិនសូវឃ្លាន ចង់ក្អួត ឈឺពោះអត់ឈប់ ជាពិសេស ឈឺនៅម្ដុំកន្លែងថ្លើម លាមកដូរពណ៌ និងឈឺសន្លាក់ដៃជើងជាដើម។
លោកអនុបណ្ឌិតវេជ្ជសាស្ត្រ ឆាន់ ទូច អះអាងថា គេអាចដឹងច្បាស់ថា អ្នកមានកើតជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទ អា គឺតាមការធ្វើតេស្តឈាមរកវីរុស។ លោកថាជំងឺនេះ គឺកើតឡើងបណ្ដោះអាសន្ន ហើយបើសិនជាបុគ្គលនោះមានសុខភាពល្អ មិនចាំបាច់ប្រើថ្នាំព្យាបាលទេ គឺវាអាចជាសះស្បើយវិញដោយខ្លួនឯង៖ « រោគសញ្ញាវាអាចមានបញ្ហាច្រើន។ ចាប់ផ្ដើមដូចជាគ្រុនក្ដៅ អត់កម្លាំងល្ហិតល្ហៃ ជួនកាលស្បែកឡើងលឿង។ ជួនកាលបត់ជើងតូចមកទឹកថ្លាឆ្វង់តែម្ដងអត់ពណ៌ទេ។ ប៉ុន្តែបើយើងមានសុខភាពល្អ អត់មានជំងឺឆ្លង អេច្ឆ.អាយ.វី (HIV) ឬអត់មានជំងឺមហារីក នោះវាគ្រាន់តែបណ្ដោះអាសន្នទេ វាកើតហើយបាត់ទៅវិញ ហើយពេលជាបាត់ទៅហើយ នឹងបង្កើតជាអង្គបដិបក្ខសម្រាប់សរីរាង្គយើង ដោយមិនអាចកើតឡើងវិញនោះបានទេ »។
អង្គការសុខភាពពិភពលោកឲ្យដឹងថា ភាគច្រើន អ្នកកើតជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទ អា មិនទាំងដឹងថា ខ្លួនមានមេរោគនេះផង បើទោះបីជាមានរោគសញ្ញាខ្លះ ដូចជា គ្រុនក្ដៅ ឬអស់កម្លាំងក៏ដោយ ដោយសារភាគច្រើនគិតថា ខ្លួនឈឺថ្កាត់ធម្មតា ដូចជា គ្រុនផ្ដាសាយ ដោយមិនបានចាប់អារម្មណ៍ទៅជួបពិភាក្សាជាមួយគ្រូពេទ្យ។
តើមានវិធីណាខ្លះ ដើម្បីការពារមិនឲ្យឆ្លង និងកើតជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទ អា នេះ ?
ការស្រាវជ្រាវវេជ្ជសាស្ត្រផ្នែកជំងឺរលាកថ្លើម និងរបាយការណ៍អង្គការសុខភាពពិភពលោក បង្ហាញលទ្ធផលដូចគ្នាថា ដើម្បីការពារកុំឲ្យកើត និងឆ្លងជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទ អា (A) ពលរដ្ឋដែលរស់នៅក្នុងប្រទេសក្រីក្រ និងកំពុងអភិវឌ្ឍ ត្រូវបង្កើនការរស់នៅប្រកបដោយអនាម័យស្អាតល្អ ពង្រឹងសុវត្ថិភាពនៃម្ហូបអាហារ និងទឹក ជាពិសេស គឺចាក់ថ្នាំវ៉ាក់សាំងការពារ។
ចំណែកលោកអនុបណ្ឌិតវេជ្ជសាស្ត្រផ្នែកជំងឺទូទៅ ឆាន់ ទូច ក៏បានផ្ដល់ដំបូន្មានដល់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរថា ត្រូវបញ្ឈប់ការប្រើជីរលាមកលើដំណាំបន្លែ ដាំទឹកបរិភោគរាល់ថ្ងៃ និងត្រូវមានអនាម័យខ្ពស់ទាំងរូបរាងកាយ និងកន្លែងរស់នៅ៖ « បើអ្នកដាំបន្លែ សូមកុំប្រើជីរលេខ១ ( ជីរលាមក ) ព្រោះវាធ្វើឲ្យបន្លែល្អមែន តែវាផ្ទុកដោយមេរោគច្រើន ហើយញ៉ាំទៅ គឺវាអាចឆ្លងវីរុស អេ ហ្នឹងបញ្ហាទី១។ បញ្ហាទី២ បើសិនអត់មានទឹកល្អស្អាត គឺត្រូវដាំទឹកឲ្យពុះបាន ១៥នាទី ទើបទទួលទាន ហ្នឹងអាចសម្លាប់មេរោគបាន ហើយពិសេសទៅទៀត ខ្ញុំមិនដឹងថា នៅស្រុកខ្មែរមានវ៉ាក់សាំងការពារបង្ការ នោះ ឬអត់ទេ ប៉ុន្តែបើយើងចាក់វ៉ាក់សាំងការពារ នោះនឹងអាចកាត់បន្ថយនៃជំងឺនេះបាន »។
អង្គការសុខភាពពិភពលោក អំពាវនាវឲ្យរដ្ឋាភិបាលនៃបណ្ដាប្រទេសក្រីក្រ និងកំពុងអភិវឌ្ឍ បង្កើនវិធានការចាំបាច់មួយចំនួន ដូចជា ផ្សព្វផ្សាយ និងអប់រំប្រជាពលរដ្ឋទូទៅ ឲ្យយល់ច្បាស់ពីអត្ថប្រយោជន៍នៃការរស់នៅប្រកបដោយផាសុកភាព ផ្ដល់សេវាចាក់ថ្នាំវ៉ាក់សាំងការពារ ជាពិសេសដល់កុមារ ព្រមទាំងបង្កើនការរស់នៅឲ្យបានស្អាត និងមានអនាម័យខ្ពស់ជាដើម។ បន្ថែមពីនេះ អង្គការសុខភាពពិភពលោក ក៏បានប្រកាសយកថ្ងៃ២៨ ខែកក្កដា រៀងរាល់ឆ្នាំ ជា«ទិវាជំងឺរលាកថ្លើមពិភពលោក» ក្នុងគោលបំណងផ្សព្វផ្សាយពីវិធានការសមស្របមួយចំនួន ដើម្បីទប់ស្កាត់ និងបង្ការជំងឺឆ្លងប្រភេទនេះ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។