ក្រុមសមាជិកសភាអាស៊ានដើម្បីសិទ្ធិមនុស្ស ហៅកាត់ថា APHR ជំរុញឲ្យរដ្ឋាភិបាលនានា ក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ត្រូវធានាថា រដ្ឋសភាអាចបំពេញការងាររបស់ខ្លួន ប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព ក្នុងនាមជាអ្នកតំណាងពិតប្រាកដរបស់ពលរដ្ឋ។ ការជំរុញនេះ កើតមានឡើងស្របពេលពិភពលោក ប្រារព្ធទិវាអន្តរជាតិ ស្ដីពីប្រព័ន្ធសភានិយម នៅថ្ងៃទី៣០ មិថុនា។ អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋសភាឯកបក្សនៃរបបក្រុងភ្នំពេញ អះអាងថា ប្រព័ន្ធសភានិយមនៅកម្ពុជា ដំណើរការស្របតាមគោលការណ៍ ប្រជាធិបតេយ្យ ហើយគ្មានការជ្រៀតជ្រែកណាមួយពីអ្នកគ្រប់គ្រងអំណាចឡើយ។ ក៏ប៉ុន្តែ មន្ត្រីសង្គមស៊ីវិលមិនយល់ស្របឡើយ ហើយថា ប្រសិទ្ធភាពប្រព័ន្ធសភានិយមនៅកម្ពុជាកំពុង តែធ្លាក់ចុះដោយសារតែ គ្មានគណបក្សប្រឆាំង។
ក្រុមសមាជិកសភាអាស៊ានដើម្បីសិទ្ធិមនុស្ស APHR ថា ប្រព័ន្ធសភានៅតំបន់ អាស៊ីអាគ្នេយ៍ទាំងមូល កំពុងតែជួបប្រទះនូវបញ្ហាប្រឈមជាច្រើន ដែលបានបំផ្លាញប្រជាធិបតេយ្យ ហើយពេលខ្លះមិនអនុញ្ញាតឲ្យតំណាងរាស្ត្រ អាចបំពេញតួនាទីរបស់ខ្លួនបានពេញលេញនោះឡើយ។ អង្គការនេះថា ប្រព័ន្ធបោះឆ្នោត ដែលមានមុខងារសំខាន់ក្នុងការការពារ ភាពជាតំណាងនៃប្រព័ន្ធសភានិយម ដើម្បីឆ្លុះបញ្ចាំងពីឆន្ទៈពិតប្រាកដរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ជារឿយៗ ត្រូវបានជ្រៀតជ្រែក និងចាត់ចែង ដើម្បីឲ្យមេដឹកនាំប្រទេស អាចកាន់អំណាចបានយូរតទៅទៀត ហើយធ្វើឲ្យប្រព័ន្ធត្រួតពិនិត្យ របស់សភាត្រូវចុះទន់ខ្សោយ។
អង្គការ APHR បានលើកយកឧទាហរណ៍ចំៗ ថា ជាក់ស្ដែងដូចជា នៅក្នុងការបោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំ២០១៨ នៅកម្ពុជា ដែលគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជារបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានឈ្នះអាសនៈទាំងអស់ក្នុងសភា បន្ទាប់ពីមានការរម្លាយ គណបក្សសង្គ្រោះជាតិចោលនៅមុនពេលបោះឆ្នោត។
អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋសភាឯកបក្សរបបក្រុងភ្នំពេញ លោក ឡេង ប៉េងឡុង បដិសេធការលើកឡើងនេះ ហើយថាគ្មានឡើយការជ្រៀតជ្រែកពីសំណាក់ មេដឹកនាំរដ្ឋាភិបាលមកលើអំណាចសភា ព្រោះអំណាចទាំងពីរជារបស់ គណបក្សកាន់អំណាចរួចទៅហើយ៖ «និយាយឲ្យចំ អត់មានអីចម្លែក អត់មានអីដែលខុសពីគោលការណ៍នៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យក្នុងប្រព័ន្ធសភានិយមអីទេ។ អត់មានទេ ! អត់មានអន់ថយអីទេ លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យមានការចម្រើនទៅមុខ នៅកម្ពុជាសព្វថ្ងៃ។ ជ្រៀកជ្រែកយ៉ាងម៉េច បើរដ្ឋាភិបាលក៏ជាគណបក្សកាន់អំណាច ហើយសភាក៏ជាគណបក្សកាន់អំណាច ? ដូច្នេះហើយ វាមានឯកភាពគ្នាទៅហើយ។ យើងនិយាយថា ជ្រៀតជ្រែក គឺអត់ត្រឹមត្រូវទេ។»
ជុំវិញការណ៍ដែលរដ្ឋសភាគ្មានអ្នកតំណាងមកពីគណបក្សប្រឆាំង លោក ឡេង ប៉េងឡុង ថា នេះគឺដោយសារតែលទ្ធផលបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៨។ លោកថា យ៉ាងណាក៏ដោយ រដ្ឋាភិបាលបានបង្កើតឲ្យមានស្ថាប័នឧត្ដមក្រុមប្រឹក្សាពិគ្រោះ និងផ្តល់យោបល់ ដើម្បីផ្ដល់យន្តការឲ្យគណបក្សមិនជាប់ឆ្នោត អាចផ្ដល់មតិទៅរដ្ឋាភិបាលបាន។
ផ្ទុយពីការលើកឡើងនេះ អ្នកសម្របសម្រួលផ្នែកអង្កេត និងតស៊ូមតិ នៃអង្គការខុមហ្រ្វែល (COMFREL) លោក កន សាវាង្ស ថា ភាពជាអ្នកតំណាងនៅ ក្នុងប្រព័ន្ធសភានិយមនៅកម្ពុជា កំពុងមានបញ្ហាប្រឈមច្រើន ដោយសារតែ សហគមន៍ជាតិ និងអន្តរជាតិ នៅតែមិនទាន់អាចទទួលយកបាននូវលទ្ធផលបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៨៖ « យើងពិបាកនៅក្នុងការវិនិច្ឆ័យថា តើជាតំណាង ឬមិនតំណាងណាស់ ពីព្រោះសំខាន់ជាងគេ ការទទួលស្គាល់នេះ វាជាមុខមាត់មួយសម្រាប់ប្រទេសមួយ ដែលកើតចេញពីការបោះឆ្នោត ឬក៏កើតចេញ ពីការទទួលស្គាល់ពីស្ថាប័នជាតិ និងអន្តរជាតិ។ អ៊ីចឹង កន្លែងនេះ យើងមានការពិបាកក្នុងការថា នៅក្នុងការទទួលស្គាល់នេះណាស់»។
លោក កន សាវាង្ស បន្តថា ការបំពេញការងារ និងប្រសិទ្ធភាពរបស់រដ្ឋសភាវិញ មានការធ្លាក់ចុះ ដោយសារតែគ្មានតំណាងពហុបក្ស៖ « បើប្រៀបធៀបទៅនឹងអាណត្តិមុនៗ យើងឃើញមានការធ្លាក់ចុះពីប្រសិទ្ធភាព របស់សភា ជាពិសេស ទាក់ទងទៅនឹងការអនុវត្តច្បាប់ ការដោះស្រាយ ការផ្ទៀងផ្ទាត់ ឲ្យមានការត្រួតពិនិត្យគ្នានេះ យើងឃើញថា មានការធ្លាក់ចុះហើយ ជាពិសេស ការអនុវត្តច្បាប់ ការតាក់តែងច្បាប់ គឺមិនមានការពិគ្រោះ ឬការជជែកអីនៅក្នុងសភា ឲ្យបានជាការផ្ទៀងផ្ទាត់ចម្លើយគ្នា ឬការជជែកឲ្យបានអស់ពីចិត្តពីថ្លើម ដូចកាលពីពេលដែលមាននៅពហុបក្សផ្សេងៗ ដែលបានចូលរួមនោះទេ។ អ៊ីចឹង ប្រសិទ្ធភាព គឺមិនដូចមុនទេ វាមានការធ្លាក់ចុះហើយ»។
លោក កន សាវាង្ស យល់ថា ដើម្បីឲ្យប្រព័ន្ធសភានិយមដំណើរការបានឡើងវិញប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាពនៅកម្ពុជា លុះត្រាតែមានការលុបចោល ឬនិរាករណ៍នូវច្បាប់មួយចំនួន ជាពិសេស ច្បាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំង តំណាងរាស្ត្រ និងច្បាប់ស្ដីពីគណបក្សនយោបាយជាដើម៖ « ច្បាប់គណបក្សនយោបាយ ចំណុចមួយចំនួន ត្រូវនិរាករណ៍ចោលដើម្បីឲ្យមានការប្រកួតប្រជែងមួយដោយស្មើមុខស្មើមាត់ នៅក្នុងឆ្នាំ២០២៣ ឬក៏ ២០២២ ដើម្បីធ្វើឲ្យសភាហ្នុងវាមានតម្លៃ សម្រាប់ការប្រកួតប្រជែងមួយដែលបានតំណាងមួយពេញចិត្ត ឬក៏ការទទួលស្គាល់ ពីប្រជាពលរដ្ឋ។ នេះជាចំណុចមួយដែលត្រូវតែមានការកែសម្រួល បើមិនអ៊ីចឹងទេ ប្រព័ន្ធនេះ វាពិបាកក្នុងការបើកឲ្យមានការចូលរួមដោយទូលំទូលាយណាស់»។
ដោយឡែក អ្នកស្រី ម៉ារីយ៉ា អេនជេលីណា ឡូប៉េស សារមែនតូ (Maria Angelina Lopes Sarmento) សមាជិកក្រុមប្រឹក្សានាយកនៃអង្គការ APHR និងជាតំណាងរាស្ត្រ ប្រទេសទីម័រខាងកើត មានប្រសាសន៍ថា ប្រព័ន្ធសភាប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព និងភាពជាអ្នកតំណាងពិតប្រាកដ ដើរតួនាទីដ៏សំខាន់នៅក្នុងប្រព័ន្ធប្រជាធិបតេយ្យ។ អ្នកស្រីថា នៅពេលដែលតួនាទី និងមុខងាររបស់សភា ត្រូវបានការពារ នោះតំណាងរាស្ត្រអាចបំពេញការងាររបស់ពួកគេបាន ដើម្បីធ្វើឲ្យប្រសើរ ឡើងនូវការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស លើកកម្ពស់ការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយចីរភាពសម្រាប់ មនុស្សគ្រប់គ្នា និងកែលម្អជីវិតរបស់មនុស្សដែលពួកគេតំណាងឲ្យ។ ក៏ប៉ុន្តែ អ្នកស្រីថា ស្ថាប័ននីតិបញ្ញត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ កំពុងតែទទួលរងនូវការគំរាមកំហែង បំផ្លាញដល់សមត្ថភាពរបស់តំណាងរាស្ត្រក្នុងការអនុវត្តតួនាទីត្រួតពិនិត្យអំណាចនីតិប្រតិបត្តិរបស់រដ្ឋាភិបាល និងធ្វើឲ្យមានតុល្យភាពអំណាច។
ប្រព័ន្ធសភានិយមនៅកម្ពុជា បង្កើតឡើងក្នុងគោលដៅរក្សាតុល្យភាព និងការត្រួតពិនិត្យ រវាងអំណាចនីតិប្រតិបត្តិ និងនីតិបញ្ញត្តិ។ ក៏ប៉ុន្តែ បន្តិចម្តងៗ ប្រព័ន្ធនេះ បានរងការចុះទន់ខ្សោយ ចាប់តាំងពីលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានធ្វើរដ្ឋប្រហារបង្ហូរឈាម កាលពីខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៩៧។ ក្រោយមក គោលការណ៍ដើមប្រជាធិបតេយ្យនៃប្រព័ន្ធនេះ ត្រូវបានបំផ្លាញដោយសារតែមានការ កែប្រែច្បាប់អនុញ្ញាតឲ្យមានការបោះឆ្នោតជាកញ្ចប់ជ្រើសតាំងនាយករដ្ឋមន្ត្រី និងប្រធានសភាក្នុងពេលតែមួយ។ កាន់តែធ្ងន់ធ្ងរជាងនេះទៀត អភ័យឯកសិទ្ធិរបស់ តំណាងរាស្ត្រ ក៏មិនត្រូវបានអាជ្ញាធររដ្ឋាភិបាលគោរព ក្រោយពីមានការចាប់ខ្លួនតំណាងរាស្ត្រគណបក្សប្រឆាំង រួមទាំងប្រធានគណបក្សនេះ ដាក់ពន្ធនាគារ ទាំងដែលពួកគេនៅមានអភ័យឯកសិទ្ធិសភានៅឡើយ។ ប្រព័ន្ធសភានិយមនៅកម្ពុជា ដែលមានពីរថ្នាក់ គឺរដ្ឋសភា និងព្រឹទ្ធសភា រងការរិះគន់ថា បង្កើតឡើងជារូបភាពនៃការចែកអំណាច ជាជៀង គោរពតាមគោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យពិតប្រាកដ ដើម្បីត្រួតពិនិត្យអំណាចរដ្ឋាភិបាល ដោយសារតែស្ថាប័នទាំងពីរនេះ ចាំតែប្រថាប់ត្រា តាមអ្វីដែលរដ្ឋាភិបាល និងលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ចង់បាន។
នៅទូទាំងពិភពលោក ក្នុងចំណោម ១៩៣ ប្រទេស មានប្រទេសចំនួន ៧៩ ក្នុងនោះក៏មានកម្ពុជាផង អនុវត្តប្រព័ន្ធសភានិយមពីរថ្នាក់ ដែលមានស្ថាប័នរដ្ឋសភា និងព្រឹទ្ធសភា។ ក្រៅពីនេះ ប្រទេសចំនួន ១១៤ផ្សេងទៀត អនុវត្តប្រព័ន្ធសភានិយម តែមួយថ្នាក់ ដែលមានន័យថា មានតែរដ្ឋសភាតែមួយ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។