ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលជាតិ និងអន្តរជាតិ ចំនួន ៣៧ស្ថាប័ន ចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍រួមគ្នា អំពាវនាវឲ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ទម្លាក់ចោលការចោទប្រកាន់ទាំងឡាយប្រឆាំងនឹងអ្នកសារព័ត៌មាន និងចាត់វិធានការវិជ្ជមាន ជាបន្ទាន់ ដើម្បីបើកលំហសេរីភាពសារព័ត៌មានឡើងវិញ។ មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់រដ្ឋាភិបាលឆ្លើយតបថា ការសំណូមពរនេះ គឺមិនអាចធ្វើទៅរួចនោះទេ។
ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលជាតិ និងអន្តរជាតិផ្នែកសារព័ត៌មាន និងសិទ្ធិមនុស្ស ស្នើសុំឱ្យតុលាការទម្លាក់ចោលបទចោទលើអតីតអ្នកសារព័ត៌មានវិទ្យុអាស៊ីសេរីពីរនាក់ គឺលោក អ៊ួន ឈិន និងលោក យាង សុធារិន្ទ និងបញ្ឈប់ជាបន្ទាន់នូវការយាយី ការឃុំខ្លួន ការគំរាមកំហែង បំភិតបំភ័យ និងការរើសអើងលើអ្នកសារព័ត៌មានឯករាជ្យ។
ការអំពាវនាវនេះ ស្របពេលដែលសាលាឧទ្ធរណ៍ គ្រោងបើកសវនាការជំនុំជម្រះលើបណ្ដឹងសារទុក្ខ របស់អតីតអ្នកយកព័ត៌មានវិទ្យុអាស៊ីសេរីទាំងពីររូប នៅថ្ងៃទី២៣ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១៩ ពាក់ព័ន្ធនឹងបទ ចោទពីរឿង «ផលិត និងកាន់កាប់រូបភាពអាសអាភាស» និងគ្រោងបើកសវនាការជំនុំជម្រះ ពាក់ព័ន្ធនឹងបទចោទរឿង «ប្រគល់ឱ្យរដ្ឋបរទេសនូវព័ត៌មានជាអាទិ ដែលអាចធ្វើឱ្យអន្តរាយការការពារជាតិ» នៅថ្ងៃទី២០ ខែមករា ឆ្នាំ២០២០ ខាងមុខ។ អ្នកសារព័ត៌មានទាំងពីររូប បានប្ដឹងសាទុក្ខកាលពីថ្ងៃទី១៤ ខែតុលាកន្លងទៅ ដើម្បីស្នើសុំឱ្យតុលាការជាន់ខ្ពស់មួយនេះ បដិសេធចោលសាលក្រមចាត់របៀបរបស់តុលាការក្រុងភ្នំពេញដែលតម្រូវឱ្យស៊ើបអង្កេតសំណុំរឿងនេះបន្ថែមទៀត និងស្នើសុំឲ្យទម្លាក់ចោលការចោទប្រកាន់ទាំងស្រុង។
ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិល សង្ឃឹមថា សវនាការទាំងពីរលើករបស់សាលាឧទ្ធរណ៍ នឹងផ្ដល់យុត្តិធម៌ដល់អ្នកទាំងពីរហើយបទចោទប្រឆាំងនឹងពួកគេ នឹងត្រូវទម្លាក់ចោល។
ក្រុមសង្គមស៊ីវិលដែលចូលរួមក្នុងសេចក្ដីថ្លែងការណ៍នេះ មានដូចជា សម្ព័ន្ធអ្នកសារព័ត៌មានកម្ពុជា (CamboJA) មជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា (CCHR) សមាគម អាដហុក (ADHOC) អង្គការ លីកាដូ (LICADHO) អង្គការ សង់ត្រាល់ (CENTRAL) អង្គការមាត្រា១៩ អង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិ (Amnesty International) អង្គការអ្នកកាសែតគ្មានព្រំដែន (RSF) និងអង្គការជាតិ អន្តរជាតិជាច្រើនផ្សេងទៀត។
នាយកប្រតិបត្តិសម្ព័ន្ធអ្នកសារព័ត៌មានកម្ពុជា (CamboJA ) លោក ម៉ៃ ទិត្យថារ៉ា មានប្រសាសន៍ថា សំណុំ រឿងអតីតអ្នកយកព័ត៌មានអាស៊ីសេរី មិនគួរមានការស៊ើបអង្កេតទៀតនោះទេ ព្រោះសវនាការនាពេលកន្លងមក គ្មានខ្វះចន្លោះត្រង់ណាឡើយ ហើយតុលាការបានប្រើពេលជាង ២ឆ្នាំមកហើយ ដើម្បីដំណើរការរឿងក្តីនេះ។ លោក អំពាវនាវដល់សាលាឧទ្ធរណ៍ បដិសេធសាលក្រមចាត់របៀបរបស់តុលាការក្រុងភ្នំពេញ និងស្នើសុំឱ្យទម្លាក់ចោលការចោទប្រកាន់ប្រកាន់ទាំងស្រុង ដើម្បីឲ្យពួកគេមានសិទ្ធិសេរីភាពពេញលេញក្នុងការប្រកបវិជ្ជាជីវៈជាអ្នកសារព័ត៌មានឡើងវិញ៖ « យោងតាមបទដ្ឋានបន្ទុកនៃការបង្ហាញភស្តុតាងដូចមានចែងនៅក្នុងមាត្រា៣៨ នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ការប្រកាសសាលក្រមចាត់របៀបកាលពីថ្ងៃទី៣ ខែតុលា ឆ្នាំ២០១៩ បង្ហាញឱ្យឃើញថា តុលាការគ្មានភស្តុតាងគ្រប់គ្រាន់ក្នុងការដាក់បន្ទុកឡើយ។ ដូច្នេះ ដំណើរការលើករណីរបស់អ្នកទាំងពីរកន្លងមក បានធ្វើឱ្យប៉ះពាល់យ៉ាងខ្លាំងដល់សិទ្ធិទទួលបានការជំនុំជម្រះដោយយុត្តិធម៌ដែលមានចែងក្នុងច្បាប់ជាតិ និង អន្តរជាតិរបស់អ្នកទាំងពីរ » ។
តុលាការរបបក្រុងភ្នំពេញ បានចោទប្រកាន់អតីតអ្នកយកព័ត៌មានអាស៊ីសេរីលោក អ៊ួន ឈិន និងលោក យាង សុធារិន្ទ ពីបទ" ផ្ដល់ឱ្យរដ្ឋបរទេសនូវព័ត៌មានជាអាទិ៍ដែលនាំឱ្យអន្តរាយការការពារជាតិ" និងបទ "ផលិតវីដេអូអាសអាភាស"។ តុលាការបានឃុំខ្លួនអ្នកទាំងពីរជាង ៩ខែ ទើបអនុញ្ញាតឱ្យនៅក្រៅឃុំបណ្ដោះអាសន្ន ប៉ុន្តែតុលាការបានបន្តរក្សាទុកវត្ថុចាប់យក និងលិខិតឆ្លងដែនរបស់អ្នកទាំងពីរដដែល ធ្វើឱ្យអ្នកទាំងពីរគ្មានសេរីភាពដើរហើរពេញលេញឡើយ ហើយការចង់បន្តវិជ្ជាជីវៈសារព័ត៌មានក៏មិនអាចធ្វើបានដែរ។ កាលពីថ្ងៃទី៣ ខែតុលា ឆ្នាំ២០១៩ ក្រុមប្រឹក្សាជំនុំជម្រះតុលាការក្រុងភ្នំពេញ បានចាត់តាំង និងបង្គាប់ឱ្យចៅក្រមស៊ើបសួរ យកសំណុំរឿងអ្នកទាំងពីរស៊ើបអង្កេតបន្ថែមទៀត ដែលមិនបានកំណត់ពេលវេលាជាក់លាក់ ក្រោយពីតុលាការបើកសវនាការជំនុំជម្រះហើយនោះ ដែលជាហេតុធ្វើឱ្យសំណុំរឿងនេះត្រូវអូសបន្លាយតទៅមុខទៀត ធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់សិទ្ធិសេរីភាពរបស់លោក អ៊ួន ឈិន និងលោក យាង សុធារិន្ទ។
អតីតអ្នកយកព័ត៌មានអាស៊ីសេរី លោក យាង សុធារិន្ទ មានប្រសាសន៍ថា ការទាមទារឲ្យទម្លាក់ចោលបទនេះ គឺដូចអ្វីដែលពួកលោកកំពុងតែទាមទារដែរ។ លោកបន្តថា ទោះបីជាតុលាការ ចំណាយពេលវេលាស៊ើបអង្កេតបន្ថែមយូរបែបណាក៏ដោយ ក៏មិនអាចរកឃើញពិរុទ្ធភាពរបស់លោកដែរ ព្រោះពួកលោកពិតជាមិនបានប្រព្រឹត្តកំហុសដូចការចោទប្រកាន់នោះទេ។
អតីតអ្នកសារព័ត៌មានរូបនេះ រៀបរាប់ទៀតថា ការបន្តសំណុំរឿងរបស់លោកបែបនេះ គឺរំលោភសិទ្ធិសេរីភាពរបស់លោកធ្ងន់ធ្ងរបំផុត និងធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ផ្លូវចិត្ត និងសេដ្ឋកិច្ចគ្រួសាររបស់លោក៖ « ទោះបីមានការស៊ើបអង្កេតឡើងវិញអីនេះ ខ្ញុំគិតថា មកទល់ពេលនេះ ក៏គ្មានភស្តុតាងអីដែលចៅក្រមបានបង្ហាញហើយដាក់បន្ទុកលើពួកខ្ញុំនោះទេ ហើយគួរណាតែ ចៅក្រមខាងសាលាឧទ្ធរណ៍ មេត្តាទម្លាក់ចោលបទចោទ និងពិចារណាបដិសេធរឿងនេះទៅ ដើម្បីឲ្យពួកខ្ញុំមានសេរីភាពពេញលេញ » ។
ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលជាតិ និងអន្តរជាតិ ពិនិត្យឃើញថា សំណុំរឿងព្រហ្មទណ្ឌប្រឆាំងនឹងអ្នករាយការណ៍ព័ត៌មានអាស៊ីសេរីលោក អ៊ួន ឈិន និងលោក យាង សុធារិន្ទ ជាករណីមួយក្នុងចំណោមករណីជាច្រើនដែលមន្ត្រី និងរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ប្រើប្រាស់បទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌ ដើម្បីបំបិទសំឡេងឯករាជ្យ និងសំឡេងរិះគន់។
ក្រៅពីករណីអតីតអ្នករាយការណ៍ព័ត៌មានអាស៊ីសេរី ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលក៏ស្នើឱ្យតុលាការទម្លាក់បទចោទប្រឆាំងអតីតអ្នកសារព័ត៌មាន ឌឹ ខេមបូឌា ដេលី គឺលោក អូន ភាព និង លោក ភីតធឺ ហ្ស៊ូមប៊ឺ (P eter Zsombor ) ផងដែរ។ អ្នកទាំងពីរត្រូវបានតុលាការខេត្តរតនគិរីចោទប្រកាន់ពីបទ «ញុះញង់ឱ្យប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋជាអាទិ៍» កាលពីខែសីហា ឆ្នាំ២០១៧ កន្លងទៅ ដោយសារពួកគេបានចុះសម្ភាសន៍ពលរដ្ឋក្នុងឃុំប៉ាតេ ស្រុកអូរយ៉ាដាវ ខេត្តរតនគិរី អំពីការបោះឆ្នោតក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់។ ប៉ុន្មានថ្ងៃក្រោយមក កាសែតឌឹ ខេមបូឌា ដេលី ដែលពួកគាត់កំពុងបម្រើការនោះ ក៏ត្រូវបង្ខំចិត្តបិទទ្វារដោយសារបញ្ហាពន្ធដារ។ សង្គមស៊ីវិល យល់ថា ការកោះហៅអ្នកទាំងពីរឱ្យចូលសវនាការនៅថ្ងៃទី២៥ ខែធ្នូខាង មុខជាការគំរាមកំហែង និងបំភិតបំភ័យបន្ថែមទៀតដល់អ្នកសារព័ត៌មានឯករាជ្យផ្សេងទៀត។
ករណីដោយឡែកមួយទៀត គឺកាលពីថ្ងៃទី១៩ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៩ សាលាដំបូងខេត្តមណ្ឌលគិរីបានចេញដីកាកោះ ហៅអ្នកសារព័ត៌មានម្នាក់ឈ្មោះ សាត ចាន់បុត្រ ដែលជាភ្នាក់ងារកាសែតរស្មីកម្ពុជា និងទូរទស្សន៍អប្សរាប្រចាំខេត្តនេះ ឱ្យចូលបំភ្លឺនៅថ្ងៃទី២ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១៩ ក្រោមបទចោទ «បរិហារកេរ្តិ៍ជាសាធារណៈ និងញុះញង់ឱ្យប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋជាអាទិ៍»។ ដីកាកោះនេះធ្វើឡើងតាមបណ្ដឹងរបស់មន្ត្រីយោធាម្នាក់ឈ្មោះ សុផាត សិរីវុទ្ធី មានឋានន្តរសក្ដិពាក់ស័ក្ដិ ៥ ជានាយទាហាននៅខេត្តមណ្ឌលគិរី។ ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលជាតិ និងអន្តរជាតិក៏ស្នើសុំអាជ្ញាធរឱ្យបញ្ឈប់ការយាយីតាមផ្លូវតុលាការលើ លោក សាត ចាន់បុត្រ ផងដែរ។
ដោយឡែក ករណីបទចោទប្រឆាំងអ្នកបកប្រែឱ្យសារព័ត៌មានរុស្ស៊ី គឺលោក រ៉ាត់ រត្នមុនី វិញ ក៏បង្កការគំរាមកំហែងដល់សេរីភាពសារព័ត៌មាន និងការងាររាយការណ៍ព័ត៌មានពិតជូនសាធារណជនផងដែរ។ សកម្មជនសិទ្ធិការងារ លោក រ៉ាត់ រត្នមុនី ត្រូវបានសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញចោទពីបទ «ញុះញង់ឱ្យមានការរើសអើង» ហើយក្រោយមកផ្ដន្ទាទោសឱ្យជាប់ពន្ធនាគាររយៈពេល ២ឆ្នាំ និងបង់សំណងដល់ដើមបណ្ដឹងរដ្ឋប្បវេណីចំនួន៧០លានរៀល ស្មើនឹងជិត ២ម៉ឺនដុល្លារអាមេរិក។
កាលពីខែវិច្ឆិកា សាលាឧទ្ធរណ៍បានសម្រេចតម្កល់សាលក្រមផ្ដន្ទាទោសនេះទុកជាបានការដដែល បន្ទាប់ពីបើកសវនាការដោយគ្មានវត្តមានដើមបណ្ដឹង និងអ្នកពាក់ព័ន្ធផ្សេងទៀត ដែលធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ភាពស្របច្បាប់នៃដំណើរនីតិវិធី។
ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិល កត់សម្គាល់ថា អ្នកសារព័ត៌មាន ក៏ទទួលរងការយាយីតាមទម្រង់ផ្សេងទៀតផងដែរ ដូចជា ការរើសអើងតាមរយៈការមិនទទួលបានប័ណ្ណអ្នកសារព័ត៌មាន និង ការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញពីស្ថាប័នរបស់ពួកគេ ដោយសារតែការព្យាយាមគោរពគោលការណ៍ឯករាជ្យភាពសារព័ត៌មាន ជាដើម។
ឆ្លើយតបនឹងការលើកឡើងនេះ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងយុត្តិធម៌ លោក ជិន ម៉ាលីន មានប្រសាសន៍ថា សេចក្ដីថ្លែងការណ៍រួមគ្នារបស់ក្រុមសង្គមស៊ីវិលជាតិ និងអន្តរជាតិនេះ គឺគ្រាន់តែដើម្បីការពារបក្ខពួករបស់ខ្លួនប៉ុណ្ណោះ ហើយសំណូមពរទាំងនេះ គឺមិនអាចទៅរួចនោះទេ ព្រោះផ្ទុយនឹងគោលការណ៍ច្បាប់ និងប្រជាធិបតេយ្យ៖ « ដោយសារវិធានការច្បាប់ទៅលើអ្នកសារព័ត៌មានទាំងអស់នោះ មិនមែនដោយសារតែអនុវត្តសិទ្ធិសេរីភាពផ្នែកព័ត៌មាននោះទេ ប៉ុន្តែដោយសារតែការប្រព្រឹត្តនូវបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌ។វិធានការតែមួយ ដើម្បីជួយអ្នកទាំងអស់នោះ គឺមានតែចូលរួមតាមនីតិវិធីច្បាប់ ដើម្បីការពារអ្នកទាំងអស់នោះតាមផ្លូវច្បាប់ ដែលមានជាធរមាន។ គ្មាននរណាមួយបញ្ជាឲ្យតុលាការ ទម្លាក់បទចោទ ឬមិនទម្លាក់នោះបានទេ » ។
ទោះជាមន្ត្រីនាំពាក្យក្រសួងយុត្តិធម៌អះអាងបែបនេះក្តី ក៏កន្លងមក លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន តែងតែបញ្ជាទៅតុលាការ និងក្រសួងយុត្តិធម៌ បានតាមអំពើចិត្ត ប្រសិនបើមេដឹកនាំរូបនេះ ចង់ឲ្យអ្នកណាម្នាក់រួចផុតពីទោសទណ្ឌរបស់តុលាការ ។ ម្យ៉ាងវិញទៀត ចំពោះសំណុំរឿងណា ដែលរបបសព្វថ្ងៃមិនចង់បញ្ចប់ ដូចជា សំណុំរឿងមន្ត្រីបក្សប្រឆាំងជាដើមនោះ ទោះបីជាមានមេធាវីខ្លាំងពូកែយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏មិនអាចតតាំងក្តីឈ្នះបានដែរ។
ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិល មើលឃើញថា មានជំហានវិជ្ជមានមួយចំនួនដែលរាជរដ្ឋាភិបាលបានធ្វើនាពេលថ្មីៗ នេះ ដូចជាការផ្ដល់អាជ្ញាប័ណ្ណដល់វិទ្យុសំឡេងសហរដ្ឋអាមេរិក (VOA) និងការអនុញ្ញាតឱ្យសា្ថប័ននេះអាចជួលម៉ោងផ្សាយពីវិទ្យុក្នុងស្រុកចំនួនពីរ ដើម្បីផ្សាយបន្តកម្មវិធីព័ត៌មានរបស់ខ្លួន ជំនួបពិភាក្សារវាងរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងព័ត៌មានជាមួយតំណាងវិទ្យុអាស៊ីសេរី ព្រមទាំងការសម្រេចផ្ដល់អាជ្ញាប័ណ្ណ កាលពីថ្ងៃទី៩ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៩ ដល់សម្ព័ន្ធអ្នកសារព័ត៌មានកម្ពុជា «ខេមបូចា» ដែលជាបណ្ដាញអ្នកសារព័ត៌មានឯករាជ្យ ជាដើម។ លោក មៃ ទិត្យថារ៉ា បញ្ជាក់ថា ទោះបីជាមានជំហានវិជ្ជមានទាំងនេះក៏ដោយ ក៏អ្នកសារព័ត៌មាននៅតែប្រឈមនឹងឧបសគ្គក្នុងការបំពេញវិជ្ជាជីវៈ និងអនុវត្តសេរីភាពបញ្ចេញមតិរបស់ពួកគេដដែល៖ « ដើម្បីធ្វើឱ្យស្ថានភាពសេរីភាពសារព័ត៌មានឈានទៅរកភាពល្អប្រសើរឡើងវិញ ពាក្យបណ្ដឹងទាំងឡាយ និងសកម្មភាពធ្វើទុក្ខបុកម្នេញលើអ្នកសារព័ត៌មានគួរត្រូវបានបញ្ឈប់ជាបន្ទាន់។ ករណីប្រឆាំងនឹងលោក យាង សុធារិន្ទ និងលោក អ៊ួន ឈិន លោក អូន ភាព និងករណីដែលទើបត្រូវបានដាក់ប្ដឹងប្រឆាំងអ្នកសារព័ត៌មានថ្មីៗនេះ គួរតែត្រូវបានទម្លាក់ចោល។ អាជ្ញាប័ណ្ណវិទ្យុដែលត្រូវបានដក គួរតែត្រូវបានប្រគល់ជូនមកក្រុមហ៊ុនវិទ្យុទាំងនោះឡើងវិញ » ។
នាយិកាប្រតិបត្តិនៃមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជាអ្នកស្រី ចក់ សុភាព មានប្រសាសន៍ក្នុងសេចក្ដីថ្លែងការណ៍រួមនោះថា «ករណីទាំងនេះជាគំរូ នៃការដាក់ទោសទៅលើសំឡេងរិះគន់ រួមមានទាំង អ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស អ្នកសារព័ត៌មាន ថ្នាក់ដឹកនាំសហជីព តំណាងសហគមន៍ និងអ្នកនយោបាយជំទាស់។ អ្នកស្រី បញ្ជាក់ថា វិជ្ជាជីវៈសារព័ត៌មានមិនមែនជាបទល្មើសទេ ហើយក៏មិនគួរចាត់ទុកថា មានទោសដែរ។ អ្នកស្រីបន្ថែម ការគោរពសិទ្ធិសេរីភាពបញ្ចេញមតិ និងការធានានូវលំហមួយ ដែលអ្នកសារព័ត៌មានអាចធ្វើការងាររបស់ពួកគេបានដោយសេរី និងសុវត្ថិភាពដោយមិនមានការភ័យខ្លាច គឺជាជំហានសំខាន់ឆ្ពោះទៅរកការកសាងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងនីតិរដ្ឋដ៏រឹងមាំ»៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។