អង្គការការពារសិទ្ធិខ្មែរក្រោមនិងពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមរស់នៅលើទឹកដីកំណើតនិងនៅក្នុងប្រទេសមួយចំនួនក្នុងពិភពលោកបានប្រារព្ធទិវាសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ១០ធ្នូដោយស្នើសុំរដ្ឋាភិបាលវៀតណាមបញ្ឈប់ការរំលោភសិទ្ធិជនជាតិដើម។ដោយឡែកនៅកម្ពុជាវិញពួកគេក៏ស្នើឲ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាទទួលស្គាល់ខ្មែរក្រោមជាពលរដ្ឋខ្មែរពេញសិទ្ធិ។
ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមនៅកម្ពុជាក្រោមសហរដ្ឋអាមេរិក អូស្ត្រាលី កម្ពុជា និងប្រទេសផ្សេងទៀតបន្តងើបឡើងទាមទារឲ្យរដ្ឋាភិបាលវៀតណាមនិងកម្ពុជាឲ្យគោរពសិទ្ធិមនុស្សនិងទទួលស្គាល់ខ្មែរក្រោមជាខ្មែរ។ ពួកគេបានយកថ្ងៃនៃទិវាសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ ១០ ធ្នូ ដើម្បីលើកឡើងបញ្ហាជាច្រើនដែលពួកគេកំពុងជួបប្រទះនៅទឹកដីកំណើតនិងនៅកម្ពុជា។អគ្គលេខាធិការសមាគមខ្មែរកម្ពុជាក្រោមដើម្បីសិទ្ធិមនុស្សនិងអភិវឌ្ឍន៍លោក សឺន ជុំជួន ថ្លែងក្នុងទិវាសិទិ្ធមនុស្ស១០ ធ្នូ ថាខ្មែរក្រោមរស់នៅស្រុកនិងកម្ពុជាកំពុងប្រឈមនឹងបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្ស៖
«តាមការយើងសង្កេតជាទូទៅយើងបញ្ហាប្រឈមរបស់ខ្មែរក្រោមទទួលបានសិទ្ធិពេញលេញនិងសិទ្ធិជាពលរដ្ឋខ្មែរ»។
លោកថា ខ្មែរក្រោមរស់នៅកម្ពុជាក្រោមមានទំនាក់ទំនងស៊ីជម្រៅនឹងពលរដ្ឋនៅកម្ពុជានិងនិយាយភាសាខ្មែរនិងប្រតិបត្តិជំនឿព្រះពុទ្ធសាសនានៃគណៈថេរវាទ។ការបែងចែកវប្បធម៌រវាងខ្មែរនិងវៀតណាមបង្កឲ្យមានការដាក់សម្ពោធទៅលើអត្តសញ្ញាណខ្មែរក្រោមនិងពេលខ្លះខ្មែរក្រោមត្រូវបានគេបង្ខំឲ្យសម្របខ្លួនទៅតាមវប្បធម៌វៀតណាមជាដើម។
លោក សឺន ជុំជួនបន្តទៀតថាអាជ្ញាធរវៀតណាមក៏បានប្រើហិង្សានិងចាប់ខ្មែរក្រោមដាក់ពន្ធនាគារដោយសារតែពួកគេងើបឡើងតវ៉ាការរំលោភសិទ្ធិដីធ្លីការសំដែងមតិនយោបាយនិងសាសនា។យ៉ាងហោចណាស់ខ្មែរក្រោមបីនាក់ត្រូវវៀតណាមចាប់ដាក់ពន្ធនាគាររឿងតវ៉ាការំលោភសិទ្ធិដីធ្លីហើយយុវជនខ្មែរក្រោមមួយចំនួនត្រូវវៀតណាមផាកពិន័យនិងឃុំខ្លួនរឿងហ៊ានទាមទារសិទ្ធិជនជាតិដើម។ លោក សឺន ជុំជួន បន្តថា វៀតណាមបន្តរំលោភសិទ្ធិពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមទោះបីជាគោលការណ៍វៀតណាមត្រូវលើកកម្ពស់និងគាំទ្រពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមក្នុងនោះ រួមមាន ផ្នែកភាសា ការអប់រំ សិទ្ធិសាសនា សិទ្ធិពលរដ្ឋ និងនយោបាយជាដើម។ វៀតណាមបានក្លាយសមាជិកក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិសម្រាប់អាណតិ្តបីឆ្នាំពីឆ្នាំ២០២៣ដល់ឆ្នាំ២០២៥។ វៀតណាមសន្យាថារដ្ឋាភិបាលកុម្មុយនីស្តមួយនេះនឹងជួយដោះស្រាយបញ្ហាប្រឈមរបស់ពិភពលោក។ វៀតណាមធ្លាប់ក្លាយជាសមាជិកក្រុមប្រឹក្សានេះម្តងរួចហើយកាលពីចន្លោះឆ្នាំ២០១៤ និង២០១៦។
ទោះបីជាយ៉ាងណារបាយការណ៍សិទ្ធិមនុស្សឆ្នាំ២០២១ របស់ក្រសួងការបរទេសអាមេរិកផ្សាយកាលពីខែមេសាកន្លងទៅក៏រកឃើញថា កាលពីឆ្នាំ ២០១២ មានបញ្ហារំលោភសិទ្ធិមនុស្សធ្ងន់ធ្ងរកើតឡើងនៅវៀតណាមដូចជាការសម្លាប់មនុស្សការធ្វើទារុណកម្មនិងអំពើឃោឃៅខុសច្បាប់បង្កឡើងដោយរដ្ឋាភិបាលវៀតណាមនិងភ្នាក់ងាររដ្ឋាភិបាល។ ការឃុំខ្លួន និងចាប់ខ្លួនតាមអំពើចិត្តប្រឆាំងនឹងអ្នកនយោបាយការរឹតត្បិតការសំដែងមតិនិងសារព័ត៌មាននិងការប្រើប្រាស់ពលកម្មកុមារជាដើម។ទោះបីជាយ៉ាងណា លោក សឺនជុំជួន សង្កេតឃើញថា ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមបច្ចុប្បន្នហ៊ានងើបទាមទារការគោរពសិទិ្ធមនុស្ស៖
«មានយុវជនរួមទាំងព្រះសង្ឃផងទាមទារនូវអ្វីជាការរំលោភបំពានរបស់រដ្ឋាភិបាលជាពិសេសអាជ្ញាធរវៀតណាម។បញ្ហានេះដោយសារតែយល់ដឹងនិងការសិក្សាស្វែងយល់ដូច្នោះគាត់ហ៊ានទាមទារសិទ្ធិមនុស្សនេះជាចំណុចល្អ»។
ពាក់ព័ន្ធនឹងខ្មែរក្រោមនៅកម្ពុជាវិញសមាគមខ្មែរកម្ពុជាក្រោមដើម្បីសិទ្ធិមនុស្សនិងអភិវឌ្ឍន៍ក៏រកឃើញថាពួកគេកំពុងប្រឈមមុខនឹងបញ្ហាជាច្រើនដែរ។ បញ្ហាទាំងនោះរួមមានការប្រឈមមុខនឹងការរើសអើងជាតិសាសន៍ការរឹតត្បិតសេរីភាពនៃការបញ្ចេញមតិបាត់បង់សិទ្ធិលំនៅដ្ឋាននិងបាត់បង់ឱកាសការអប់រំ។
បញ្ហាខ្មែរក្រោមនៅកម្ពុជានេះលោក សឺន ជុំជួន ឲ្យដឹងថា សមាគមរបស់លោកកំពុងសហការនឹងអាជ្ញាធរមូលដ្ឋានដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហានេះ៖
«នៅតំបន់ខ្លះមានកិច្ចសហការរវាងអង្គការសមាគមខ្មែរក្រោមនិងអាជ្ញាធរមូលដ្ឋប៉ុន្តែនៅតំបន់ខ្លះនៅភ្នំពេញហាក់បីដូចជាមានការតាមដានការឃ្លាំមើលការជួបជុំគ្នាការរៀបចំសិក្ខាសិលាឬការប្រារព្ធពិធីផ្សេងនៅតែមានការតាមដាន»។
ឆ្លើយបតនឹងបញ្ហាខ្មែរក្រោមនៅកម្ពុជានេះកន្លងមកមន្រ្តីនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាល លោក ផៃ ស៊ីផានធ្លាប់ ប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរីថាពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមដែលមករស់នៅកម្ពុជាត្រូវបំពេញកាតព្វកិច្ចស្របតាមច្បាប់អន្តោប្រវេសន៍ដើម្បីទទួលបានសិទ្ធិរស់នៅស្របច្បាប់នៅកម្ពុជា។
ការលើកឡើងរបស់លោកផៃស៊ីផាន នេះផ្ទុយទៅនឹងសេចក្តីសម្រេចរបស់រដ្ឋាភិបាលកាលពីមុន។ កាលពីឆ្នាំ២០០៦ក្រសួងការបរទេសកម្ពុជាធ្លាប់សរសេរលិខិតជាផ្លូវការប្រាប់ទៅការិយាល័យឧត្តមស្នងការអង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកជនភៀសខ្លួន (UNHCR) ប្រចាំនៅកម្ពុជាថាជំហររដ្ឋាភិបាលចាត់ទុកខ្មែរក្រោមថា «ពលរដ្ឋខ្មែរ»។ កាលពីឆ្នាំ១៩៩២អតីតព្រះមហាក្សត្រព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ ក៏បានបញ្ជាក់ពីជំហររបស់ព្រះអង្គថា ខ្មែរក្រោម ជាខ្មែរពេញទីពេញលក្ខណៈច្បាប់ពេលដែលខ្មែរក្រោមឋិតនៅក្នុងព្រំដែននៃកម្ពុជា។
ខ្មែរក្រោមរស់នៅកម្ពុជាបច្ចុប្បន្នមានប្រមាណ១លាននាក់ហើយក្នុងចំនួននេះមានប្រមាណ ២០ទៅ ៣០ភាគរយមិនទាន់មាន អត្តសញ្ញណប័ណ្ណ ដើម្បីទទួលបានសេវា សុខភាព ការអប់រំ កម្មសិទ្ធិដីធ្លីលិខិតឆ្លងដែននិងសិទ្ធិក្នុងការបោះឆ្នោតជាដើម។ខ្មែរក្រោមក៏មិនអាចចុះឈ្មោះទទួលបានសំបុត្រកំណើតលិខិតអាពាហ៍ពិពាហ៍សៀវភៅស្នាក់នៅសៀវភៅគ្រួសារដែលអាចបណ្តាលឲ្យកូនខ្មែរក្រោមជំនាន់ក្រោយប្រឈមហានិភ័យក្លាជាប្រជាជនដែលគ្មានរដ្ឋ។ ចំណែក ស្រ្តីដែលមកពីកម្ពុជាក្រោមមករស់នៅកម្ពុជាភាគច្រើនមិនចេះអាននិងសរសេរខ្មែរដែលបញ្ហានេះប៉ះពាល់ដល់សមត្ថភាពរបស់ពួកគេក្នុងការស្វែងរកការងារធ្វើ។
សមាគមខ្មែរកម្ពុជាក្រោមដើម្បីសិទ្ធិមនុស្សនិងអភិវឌ្ឍន៍សំណូមពរឲ្យរដ្ឋាភិបាលបញ្ជាក់ជំហរឲ្យច្បាស់ថាខ្មែរក្រោមជាពលរដ្ឋខ្មែរដែលអាចទទួលបានសិទ្ធិនិងការការពារដូចគ្នាទៅនឹងពលរដ្ឋទាំងអស់ក្រោមរដ្ឋធម្មនុញ្ញតែមួយ។សមាគមក៏ស្នើឲ្យរដ្ឋាភិបាលចេញលិខិតតូបករណ៍ផ្លូវច្បាប់បញ្ជាក់ថាបើបុគ្គលដែលមានដើមកំណើតជាខ្មែរក្រោមអាចបង្ហាញសញ្ជាតិខ្មែរតាមរយៈជាតិសាសន៍និងវង្សត្រកូលខ្មែរក្រោមបាននោះពួកគេអាចមានសិទិ្ធទទួលបានឯកសារបញ្ជាក់អត្តសញ្ញាណ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។