អ្នកវិភាគ អ្នកសិទ្ធិមនុស្សនិងអ្នកច្បាប់មិនរំពឹងថាកម្ពុជានឹងអាចរួចខ្លួនពីចំណាត់ថ្នាក់ខាងពូកែរំលោភច្បាប់ដែលអង្គការគម្រោងយុត្តិធម៌ពិភពលោក (WJP)បានចាត់ថ្នាក់ឱ្យនោះឡើយសម្រាប់ឆ្នាំ២០២២នេះ។ គម្រោងយុត្តិធម៌ពិភពលោកកាលពីខែតុលា ឆ្នាំ២០២១ បានចាត់ថ្នាក់កម្ពុជាឱ្យនៅបាតតារាង គឺនៅលេខរៀង១៣៨ ក្នុងចំណោម ១៣៩ប្រទេស។ តាមចំណាត់នោះកម្ពុជាគ្រាន់បើតែជាងប្រទេសប្រទេសវេណេហ្ស៊ុយអេឡា (Venezuela) មួយគត់ ហើយអន់ជាងប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា(Myanmar) ឬភូមា ដែលមានរដ្ឋប្រហារយោធាទៅទៀត។
មិនមែនជារឿងចម្លែកទេ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាតែងតែបន្តបដិសេធរបាយការណ៍ ឬការចាត់ថ្នាក់របស់អង្គការអន្តរជាតិធំៗ ដែលបានស្រាវជ្រាវ និងដាក់ចំណាត់ថ្នាក់មិនល្អអំពីកម្ពុជា។ រដ្ឋាភិបាលក៏មិនសូវបានអើពើដោះស្រាយបញ្ហា ដើម្បីឱ្យមានការផ្លាស់ប្ដូរឱ្យបានប្រសើរដែរ ក្នុងនោះរាប់ទាំងចំណាត់ថ្នាក់អាក្រក់របស់កម្ពុជានៅក្នុងបញ្ជីនីតិរដ្ឋ ឬការគោរពច្បាប់របស់អង្គការយុត្តិធម៌ពិភពលោកផង។
អ្នកសិក្សាការអភិវឌ្ឍន៍លោកបណ្ឌិត មាស នី ថ្លែងថា ទម្លាប់មិនទទួលស្គាល់របាយការណ៍ស្រាវជ្រាវ ដែលចេញដោយអង្គការនានា នៅលើពិភពលោក គឺជាសញ្ញាបញ្ជាក់ថា អ្វីដែលគេបានវាយតម្លៃនោះនឹងនៅតែកើតមានក្នុងសង្គមកម្ពុជាតទៅទៀត ព្រោះរាល់ការផ្លាស់ប្ដូរណាមួយតែងតែផ្អែកទៅតាមឆន្ទៈរបស់ក្រុមអ្នកដឹកនាំ។ លោកថា ក្នុងឆ្នាំថ្មី២០២២នេះ លោកមិនសង្ឃឹមថា កម្ពុជាអាចចេញផុតពីចំណាត់ថ្នាក់អាក្រក់ផ្នែកនីតិរដ្ឋនោះបានទេ៖ « យើងអាចនិយាយបានថារដ្ឋាភិបាលក៏មិនបានជាខំប្រឹងកែប្រែអីឱ្យបានផ្លាស់ប្ដូរជាដុំកំភួន ទៅលើប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌បច្ចុប្បន្នទេ ឃើញថាការជ្រៀតជ្រែកនៃអ្នកនយោបាយអី ពីអ្នកមានអំណាចអីក៏ទៅលើប្រព័៏ន្ធតុលាការ ទៅលើប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌អីនៅតែកើតឡើង ឬក៏នៅតែមានញឹកញាប់។ អីចឹងប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលគាត់ទទួលយកថា មានចំណុចត្រូវកែប្រែហ្នឹងសង្ឃឹមថា មានការកែប្រែ ប៉ុន្តែបើគាត់មិនទទួលស្គាល់ទេ គាត់មិនទទួលយករបាយករណ៍នទេ គឺអត់មានអីកែប្រែទេ។ ចឹងស្អី ដែលធ្លាប់មានពីមុនមកនៅតែមានដដែល»។
ទំនងមិនខុសពីការលើកឡើងរបស់អ្នកតាមដានសង្គមនេះទេ ជាច្រើនឆ្នាំមកហើយ កម្ពុជានៅតែបន្តជាប់ចំណាត់ថ្នាក់បាតតារាង ជាប្រទេស ដែលមានចំណាត់ថ្នាក់អាក្រក់ផ្នែកនីតិរដ្ឋក្នុងបញ្ជីប្រចាំឆ្នាំរបស់អង្គការគម្រោងយុត្តិធម៌ពិភពលោក។ ក្នុងរយៈពេល២ឆ្នាំចុងក្រោយ កម្ពុជាបន្តជាប់ថ្នាក់លេខ២ចុងក្រោយគេ។ ក្នុងឆ្នាំ២០២០ អង្គការនេះបានចាត់ថ្នាក់នីតិរដ្ឋនៅកម្ពុជាក្នុងលេខរៀងទី១២៧ ដែលជាចំណាត់ថ្នាក់ទាបបំផុតក្នុងចំណោម១២៨ ប្រទេស។
មិនខុសគ្នានេះដែរក្នុងឆ្នាំ២០២១ ក្នុងអំឡុងពេលនៃការរាតត្បាតជំងឺកូវីដ-១៩ អង្គការ ដែលមានមូលដ្ឋាននៅរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីងតោន (Washington DC) មួយនេះ បន្តចាត់ថ្នាក់នីតិរដ្ឋនៅកម្ពុជានៅលេខរៀង ១៣៨ ក្នុងចំណោមប្រទេស ចំនួន ១៣៩។ តាមរយៈចំណាត់ថ្នាក់នេះ កម្ពុជាគ្រាន់បើជាងប្រទេសតែមួយគត់គឺប្រទេសវេណេហ្ស៊ុយអេឡា (Venezuela)។ ចំណែកប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា (Myanmar) ឬភូមា វិញ សូម្បីតែមានវិបត្តិរដ្ឋប្រហារ ក្នុងស្រុកក៏ដោយ ក៏ចំណាត់ថ្នាក់នីតិរដ្ឋ ទទួលបានលេខ១២៨ គ្រាន់បើជាងនៅកម្ពុជាដែលអះអាងថា ជាប្រទេសមានសុខសន្តិភាព។
លោកបណ្ឌិត មាស នី បានលើកហេតុផលបន្ថែមទៀតថា ក្រៅតែពីមិនអើពើនឹងចំណាត់ថ្នាក់អាក្រក់របស់ខ្លួន អាជ្ញាធរនៅបន្តរឹតត្បិតសិទ្ធិសេរីភាពពលរដ្ឋ ដែលមានធានាដោយរដ្ឋធម្មនុញ្ញ៖ « លម្ហនៃសេរីភាពក្នុងការតវ៉ា ការបញ្ចេញមតិអីនៅក្នុងប្រទេសយើងនេះ ខ្ញុំមើលទៅមិនទាន់ឃើញមានការកែប្រែអីជាដុំកំភួន។ ដូច្នេះការតវ៉ាអីផ្សេងៗនៅតែស្ថិតក្រោមការគំរាមកំហែង ខ្ញុំមិននិយាយថាគ្របើករណីតាំងអស់ទេណាស់ ប៉ុន្តែពិសេសបំផុតគឺការគំរាមផ្នែកចាប់ ចង ឬប្រើតុលាការសម្រាប់ជាឧបករណ៍សម្រាប់មិនឱ្យមានការតវ៉ា អីផ្សេងៗនៅតែកើតមាន ជាអលជ្ជី ជាធម្មតាដូចតែពីមុនដែរ»។
អង្គការគម្រោងយុត្តិធម៌ពិភពលោកបានវាយតម្លៃដោយផ្អែកលើទិន្នន័យការផ្ដល់ចំណាត់ថ្នាក់នីតិរដ្ឋនេះ គឺធ្វើឡើងតាមរយៈការសិក្សានិងវាយតម្លៃដោយផ្អែកលើការស្ទង់មតិប្រចាំឆ្នាំថ្នាក់ជាតិលើក្រុមគ្រួសារជិត ១៤ម៉ឺនគ្រួសារ (១៣៨.០០០) និងអ្នកអនុវត្តច្បាប់ ព្រមទាំងអ្នកជំនាញចំនួន៤ពាន់ ២រយនាក់(៤.២០០)នៅជុំវិញពិភពលោក។ ការវាយតម្លៃនោះទៀតសោតផ្អែកទៅលើចំណុចជាធាតុផ្សំរបស់នីតិរដ្ឋចំនួន៨រួមមាន ដែនកំណត់អំណាចរដ្ឋាភិបាល ការលុបបំបាត់អំពើពុករលួយ រដ្ឋាភិបាលបើកទូលាយ សិទ្ធិជាមូលដ្ឋាន សណ្ដាប់ធ្នាប់ និងសន្តិសុខ ការអនុវត្តបទប្បញ្ញត្តិ យុត្តិធម៌ផ្នែករដ្ឋប្បវេណី និងយុត្តិធម៌ព្រហ្មទណ្ឌ។
ទាក់ទងនឹងរឿងនេះ នាយករងទទួលបន្ទុកផ្នែកសិទ្ធិមនុស្សនៃអង្គការលីកាដូលោក អំ សំអាត ថ្លែងប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរីថា នីតិរដ្ឋនៅកម្ពុជាទំនងមិនអាចបានប្រសើរឡើងដែរ នៅពេលដែលស្ថានភាពនយោបាយនៅតែដុនដាបនៅឡើយ ទោះបីរដ្ឋាភិបាលអះអាងថាកែទម្រង់បណ្ដើរៗលើគ្រប់វិស័យ រួមទាំងប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ក៏ដោយ៖ « យើងឃើញថាមលទល់ពេលនេះបរិបទនយោបាយនៅមិនទាន់មានភាពល្អប្រសើរ វានៅមានភាពតានតឹង គឺមានការិះគន់ជាបន្តបន្ទាប់ ហើយក៏មានការទាមទារឱ្យមានការស្ដារឡើងវិញនូវសិទ្ធិនយោបាយទាក់ទងនឹងអ្នកយោបាយ ពលរដ្ឋចូលរួមជាមួយអ្នកនយោបាយអីហ្នឹង ទី៣យើងឃើញថាឆន្ទៈនៃការកែទម្រង់ ប្រព័ន្ធតុលាការ ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌នៅកម្ពុជាយើងហ្នឹងថាហាក់ដូចជានៅយឺត»។
ទាក់ទងនឹងការមិនទទួលយករបាយការណ៍របស់អង្គការជាតិ និងអន្តរជាតិ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងយុត្តិធម៌លោក ជិន ម៉ាលីន កាលពីខែតុលា ឆ្នាំ២០២១ បានសរសេរនៅលើហ្វេសប៊ុករបស់លោកថាជារឿងចម្លែក ដែលពិន្ទុនីតិរដ្ឋរបស់កម្ពុជា បែរជាទៅក្រោមប្រទេសមួយចំនួន ដែលប្រកាន់របបយោធា និងប្រទេសខ្លះទៀតកំពុងតែច្បាំងគ្នា និងឡើងកាន់អំណាចដោយកម្លាំងយោធា និងរដ្ឋប្រហារទៅវិញ។ លោកថែមទាំងអះអាងថា នឹងណាត់ជួប និងជជែកជាមួយនាយកថ្នាក់តំបន់ និងក្រុមការងារ របស់អង្គការគម្រោងយុត្តិធម៌ពិភពលោក (World Justice Project) អំពីវិធីសាស្ត្រ និងការវាយតម្លៃរបស់ពួកគេ។ តែទោះជាយ៉ាងណានៅពេលអ្នកយកព័ត៌មានវិទ្យុអាស៊ីសេរីសាកសួរបន្ថែមពីបញ្ហានេះ លោក ជិន ម៉ាលីន បានត្រឹមឆ្លើយតបថា ឱ្យរង់ចាំតាមដានព័ត៌មាននេះនៅលើហ្វេសប៊ុករបស់លោក។ ប៉ុន្តែរហូតមកដល់ពេលនេះលោក ជិន ម៉ាលីន មិនបានបង្ហាញព័ត៌មាននោះបន្ថែមទៀតឡើយ។
រីឯអ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាលោក ផៃ ស៊ីផាន វិញលោកបញ្ជាក់ប្រាប់ជាថ្មីទៀតថា របាយការណ៍ និងចំណាត់ថ្នាក់អាក្រក់ចេញដោយអង្គការ (WJP) នេះជារបាយការណ៍ ដែលគ្មានមូលដ្ឋាន មិនអាចទុកចិត្តបាន ឬអាចនិយាយបានថា ត្រឹមជារបាយការណ៍របស់ក្រុម ដែលមានរបៀបវារៈមិនល្អជាមួយកម្ពុជា។ លោកថារដ្ឋាភិបាលបន្តកែទម្រង់នីតិរដ្ឋ ដោយមិនចាំបាច់ស្ដាប់តាមបញ្ជារបស់អង្គការ ឬក្រុមណាមួយឡើយ៖ «ភាសាដែលអាក្រក់បំផុតហ្នឹង គឺយើងអត់ឈឺក្បាលជាមួយអង្គការហ្នឹងទេ។ យើងធ្វើដើម្បីអនាគតរបស់កូនចៅយើង។ ហេតុអ្វីយើងមិនឈឺក្បាលនឹងអង្គការ ដែលដាក់យើងហ្នឹងម៉ោ ព្រោះតាមអ្វីដែលយើងមើលក្នុងការប្រៀបធៀបជាមួយនឹងចំណាត់ថ្នាក់ជាមួយប្រទេសដទៃទៀត ហើយយើងដឹងថាប្រទេសហ្នឹងមិនមាននីតិរដ្ឋទេ ហេតុម៉េចបានជាប្រទេសហ្នឹងមានលេខខ្ពស់ជាងប្រទេសកម្ពុជា? យើងមិនបញ្ចេញឈ្មោះទេ។ ដូច្នេះកន្លែងត្រងើហ្នឹងគឺជាការលម្អៀងមួយ»។
ទោះយ៉ាងណា ប្រធានក្រុមអ្នកច្បាប់ និងទីប្រឹក្សាអមរិន្ទលោក មេធាវី សុក សំអឿន វិញមើលឃើញថា កម្ពុជាពិបាកនឹងធ្វើឱ្យប្រព័ន្ធតុលាការ និងប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ស្ថិតនៅឯករាជ្យណាស់ព្រោះកម្ពុជាមានប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រង ដែលតម្រូវឱ្យជ្រើសរើសអ្នកតំណាងរាស្រ្ត មន្ត្រីរដ្ឋាភិបាល និងមន្ត្រីតុលាការ ដែលនៅក្រោមអំណាចរបស់គណបក្សនយោបាយ៖ «ស្ថាប័នរដ្ឋយើងសព្វថ្ងៃផ្ទុយទៅហ្នឹងគោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យសេរី និយាយរួមគឺអត់មានការបែងចែកអំណាច។ ឧទាហរណ៍ដូចជាសភា តំណាងរាស្រ្តម្នាក់ៗ បើបាត់សមាជិកភាពពីបក្សកឺគាត់បាត់បង់អាសនៈរបស់តំណាងរាស្រ្តដែរ។ ចំណូចត្រង់ហ្នឹងគឺស្រុកយើងយកគោលការណ៍តាមប្រព័ន្ធសមមាត្រតំណាងរាស្ត្រមិនមែនប្រជារាស្រ្តបោះឱ្យទេ គឺប្រជារាស្រ្តបោះឱ្យបក្សទេ។ ដល់អីចឹងទៅនាំឱ្យតំណាងរាស្រ្តខ្លាចមេបក្សជាងមេបក្សខ្លាចតំណាងរាស្រ្ត»។
អង្គការជាតិ និងអន្តរជាតិ ផ្តល់អនុសាសន៍ថាក្នុងស្ថានភាពបច្ចុប្បន្ននេះ កម្ពុជាត្រូវចាប់ផ្ដើមជាបន្ទាន់នូវការអនុវត្តរបបប្រជាធិបតេយ្យ សេរីពហុបក្ស ពិតប្រាកដ គោរពសិទ្ធិមនុស្ស បញ្ឈប់រាល់ការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញ ផ្នែកនយោបាយ ធានាឱ្យពលរដ្ឋគ្រប់និន្នាការអាចអនុវត្តសិទ្ធិសេរីភាពជាមូលដ្ឋាន ធានាឯករាជ្យ របស់ស្ថាប័នកំពូលរបស់ជាតិ ទៅតាមអ្វីដែលមានចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងបទដ្ឋានច្បាប់នានា ដែលកម្ពុជាទទួលស្គាល់យកមកអនុវត្ត នោះនឹងអាចជួយឱ្យពិន្ទុនីតិរដ្ឋបានប្រសើរមិនខាន៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។