សម្រាប់ឆ្នាំ២០២២នេះក្រៅពីបញ្ហាចាក់ស្រេះជាច្រើនពាក់ព័ន្ធនឹងវិស័យសិទ្ធិមនុស្សជាពិសេសបញ្ហាគួរឱ្យព្រួយបារម្ភនៃអំពើជួញដូរមនុស្សនិងអំពើរំលោភសិទ្ធិដីធ្លីនៅកម្ពុជានោះបញ្ហាសេរីភាពសារព័ត៌មានត្រូវបានលោក វិទិត មុនតាប៊ន លើកយកមកបញ្ចូលជាផ្នែកមួយនៃផែនការកែលម្អសិទ្ធិមនុស្ស១០-ចំណុច របស់លោកដែលលោកចង់ឃើញរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាអនុវត្តឱ្យបានឆាប់រហ័សនិងប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព។
ផែនការកែលម្អសិទ្ធិមនុស្ស ១០-ចំណុច នេះ ត្រូវលោក វិទិត មុនតាប៊ន ហៅថា ជា «របៀបវារៈសកម្មភាពសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា» សម្លឹងឆ្ពោះទៅមុខ។ ក្នុងចំណោមផែនការទាំង ១០-ចំណុចនោះ លោក វិទិត មុនតាប៊ន ចង់ឃើញរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបើកលម្ហសង្គមស៊ីវិលនិងនយោបាយក្នុងនោះរាប់បញ្ចូលទាំងការលុបចោលនិងការកែទម្រង់ច្បាប់នានាដែលមានលក្ខណៈរិតត្បិតយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរដូចដែលត្រូវបានលើកឡើងដោយរបាយការណ៍នានារបស់យន្តការសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិជាច្រើន។ លោកជំរុញឱ្យរដ្ឋាភិបាលបញ្ឈប់នូវការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញមកលើគណបក្សប្រឆាំងក្រុមអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សនិងក្រុមអ្នកពាក់ព័ន្ធដទៃទៀតដោយត្រូវដោះលែងនិងទម្លាក់បទចោទទាំងអស់ប្រឆាំងនឹងពួកគេ។
លោក វិទិត មុនតាប៊ន លើកឡើងក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍បិទបញ្ចប់បេសកកម្មរបស់លោកថាក្រុមអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សជាច្រើនក្រុមអ្នកការពារបរិស្ថានក្រុមអ្នកធ្វើការក្នុងវិស័យប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយនិងអង្គការពាក់ព័ន្ធជាច្រើនសុទ្ធតែបានលើកឡើងពីកង្វល់របស់ពួកគេប្រាប់ទៅលោកពីការកាន់តែរួមតូចទៅៗឬការរួមតូចស្រាប់នៃលម្ហសង្គមស៊ីវិលនិងនយោបាយនៅកម្ពុជា។
លោកថាពួកគេភាគច្រើនបានត្អូញត្អែពីការបំភិតបំភ័យនិងការយាយីពីសំណាក់អាជ្ញាធរខណៈមនុស្សមួយចំនួនត្រូវបានផ្តន្ទាទោសនិងចាប់ដាក់គុកដោយសារតែការបំពេញការងាររបស់ពួកគេនិងបទចោទព្រហ្មទណ្ឌមកលើពួកគេ៖ « ស្របពេលជាមួយគ្នានេះ ច្បាប់ជាច្រើនកំពុងរឹតត្បិតការងាររបស់ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ ។ បន្ថែមទៅលើបទប្បញ្ញត្តិព្រហ្មទណ្ឌជាច្រើន ក៏នៅមានច្បាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងប្រព័ន្ធទូរគមនាគមន៍ និងអនុក្រឹត្យស្តីពីការបង្កើតច្រកទ្វារអ៊ីនថឺណិតជាតិ ដែលចាំបាច់ត្រូវតែលុបចោល។ អនុក្រិត្យច្រកទ្វារអ៊ីនថឺណិតជាតិនេះ បើកផ្លូវឱ្យមានការឈ្លបយកការណ៍កាន់តែខ្លាំង ដែលគឺជាការរំលោភមិនមែនតែទៅលើសេរីភាពនៃការបញ្ចេញមតិប៉ុណ្ណោះទេ តែថែមទាំងរំលោភដល់សិទ្ធិឯកជនភាព និងអារម្មណ៍អំពីសុវត្ថិភាព និងសន្តិសុខក្នុងចំណោមអ្នកធ្វើការផ្នែកប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ និងបុគ្គលពាក់ព័ន្ធដទៃទៀត។ ក្រៅពីនោះ ក៏មានការបរិយាយអំពីភាពមិនឯករាជ្យ នៃប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ និងកង្វះភ្នាក់ងារអនុវត្តច្បាប់ប្រកបដោយគុណភាព »។
វិទ្យុអាស៊ីសេរីមិនអាចទាក់ទងអ្នកនាំពាក្យក្រសួងព័ត៌មានលោក មាស សុភ័ណ្ឌ ដើម្បីសុំប្រតិកម្មជុំវិញការរកឃើញនិងការស្នើឡើងរបស់អ្នករាយការណ៍ពិសេសអង្គការសហប្រជាជាតិនេះបាននៅឡើយទេគិតត្រឹមថ្ងៃទី២៨ ខែសីហា។
ទោះយ៉ាងណា ភ្លាមៗក្រោយការបញ្ចប់ដំណើរបេសកកម្មការងាររបស់លោក វិទិត ម៉ុនតាប៊ន នៅកម្ពុជាក្រសួងការបរទេសកម្ពុជាបានសម្តែងពីការខកចិត្តយ៉ាងខ្លាំងចំពោះសេចក្តីថ្លែងការណ៍បញ្ចប់បេសកកម្មរបស់លោកសាស្ត្រាចារ្យ វិទិត មុនតាប៊ន នេះ។ ក្រសួងថា សេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់លោក វិទិត មុនតាប៊ន នៅតែ «មានភាពលម្អៀង» «មានការរើសអើងយ៉ាងខ្លាំង» និង «គ្មានមូលដ្ឋានច្បាស់លាស់» នៅលើបញ្ហាមួយចំនួន។ ក្រសួងថា ការស្រែកទាមទារជាច្រើនលើកច្រើនសាររបស់អ្នករាយការណ៍ពិសេសគឺពោរពេញទៅដោយភាពផ្ទុយគ្នាតួយ់ាងដូចជាខណៈពេលដែលស្នើឱ្យរដ្ឋាភិបាល «អនុវត្តច្បាប់ផ្សេងៗទាក់ទងនឹងទូរគមនាគមន៍ដើម្បីកំណត់អត្តសញ្ញាណករណីឆបោក» និង «អនុវត្តវិធានការប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាពក្នុងការស៊ើបអង្កេតករណីទាំងនោះ» អ្នករាយការណ៍ពិសេសបែជាទទូចឱ្យលុបចោលអនុក្រឹត្យទាក់ទងនឹងទូរគមនាគមន៍ដែលក្រសួងអះអាងថាមានគោលបំណងរារាំងឧក្រិដ្ឋកម្មតាមអ៊ីនថឺណិតនិងប្រមូលចំណូលជាតិទៅវិញ។
អ្នកជំនាញផ្នែកវិស័យសារព័ត៌មាននិងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយនិងជានាយកប្រតិបត្តិនៃសមាគមសម្ព័ន្ធអ្នកសារព័ត៌មានកម្ពុជា ខេមបូចា (CamboJA) លោក ណុប វី ប្រាប់ វិទ្យុអាស៊ីសេរីថា ការលើកឡើងរបស់អ្នករាយការណ៍ពិសេសអង្គការសហប្រជាជាតិនាពេលនេះជុំវិញបញ្ហាធ្លាក់ចុះសេរីភាពសារព័ត៌មាននិងស្ថានភាពធ្វើទុក្ខបុកម្នេញមកលើអ្នកសារព័ត៌មានដែលកំពុងតែអនុវត្តការងារនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាគឺមិនខុសគ្នាទៅនឹងរបាយការណ៍របស់ការិយាល័យឧត្តមស្នងការសិទ្ធិមនុស្សរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិនៅកម្ពុជាដែលបានរកឃើញនិងផ្សព្វផ្សាយកាលពីពេលថ្មីៗនេះទេ៖« យើងឃើញហើយចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០១៧មក សូម្បីតែអតីតអ្នកសារព័ត៌មានវិទ្យុអាស៊ីសេរី ក៏ស្ថិតនៅក្រោមការចោទប្រកាន់ដោយប្រើប្រាស់ច្បាប់ព្រហ្មទណ្ឌនេះផងដែរ ។ យើងក៏ឃើញមានអ្នកសារព័ត៌មានផ្សេងៗទៀត ដូចជា លោក សុខ ឧត្តម នៅខេត្តកំពង់ឆ្នាំង ករណីរបស់លោក យួន ឈីវ នៅឯខេត្តកោះកុងអីហ្នុងគឺសុទ្ធតែត្រូវបានប្រើប្រាស់ច្បាប់ស្តីពីក្រមព្រហ្មទណ្ឌដើម្បីយកមកចាត់វិធានការទៅលើពួកគាត់ ។ ដូច្នេះហើយ វាគឺជាផ្នែកមួយយ៉ាងសំខាន់ដែលបង្ហាញឱ្យឃើញនូវការប្រើប្រាស់វិធានការច្បាប់ដើម្បីធ្វើទុក្ខបុកម្នេញមកលើអ្នកសារព័ត៌មាន »។
លោក ណុប វី យល់ថា រដ្ឋាភិបាលគួរតែទទួលយកអនុសាសន៍របស់ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលនិងអ្នករាយការណ៍ពិសេសអង្គការសហប្រជាជាតិទាំងនេះទៅកែលម្អដើម្បីចៀសវាងកុំឱ្យមានការបាត់បង់ទំនុកចិត្តពីពលរដ្ឋឬក៏ឈានទៅប៉ះពាល់ដល់ស្ថេរភាពនិងសន្តិភាពរបស់ប្រទេសជាតិទាំងមូលនាពេលអនាគត៖ « ខ្ញុំចង់ជម្រាបជូនថា យើងកំពុងតែធ្វើកិច្ចការងារក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ននេះដើម្បីជួយទៅដល់រដ្ឋាភិបាលទេ ។ រឿងអ្វីដែលយើងចង់ឱ្យរដ្ឋាភិបាលដោះស្រាយ ហើយនឹងយកចិត្តទុកដាក់គឺរឿងបញ្ហាដែលកំពុងកើតមានឡើងរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ឬរឿងដែលប្រជាពលរដ្ឋគាត់លើកពីក្តីកង្វល់ផ្សេងៗជូនមកថ្នាក់ដឹកនាំរដ្ឋាភិបាល ។ ដូច្នេះ បើសិនជារដ្ឋាភិបាលមិនខ្វាយខ្វល់ ឬមិនអើពើចំពោះអ្វីដែលយើងបានលើកឡើង អ្វីដែលជាការលើកឡើងនូវការព្រួយបារម្ភម្តងហើយម្តងទៀតទាំងនេះទេ ខ្ញុំគិតថា វានឹងមានផលប៉ះពាល់ទៅដល់ទំនុកចិត្តរបស់ប្រជាពលរដ្ឋមកកាន់ថ្នាក់ដឹកនាំរដ្ឋាភិបាល មកកាន់រដ្ឋាភិបាលទាំងមូល ។ វានឹងធ្វើឱ្យមានឥទ្ធិពលប៉ះពាល់ជាអវិជ្ជមានចំពោះស្ថិរភាព និងចំពោះសន្តិភាពដែលយើងកំពុងតែមាន »។
យ៉ាងហោចណាស់មានរឿងរ៉ាវចម្រូងចម្រាសលេចធ្លោមួយទាក់ទងនឹងការប្រើអំពើហិង្សាទៅលើក្រុមអ្នកសារព័ត៌មានបានកើតឡើងនៅថ្ងៃទីពីរក្នុងពេលដែលអ្នករាយការណ៍ពិសេសអង្គការសហប្រជាជាតិកំពុងពេញបេសកកម្មការងារនៅកម្ពុជា។កាលពីថ្ងៃទី១៦ ខែសីហា អ្នកសារព័ត៌មានចំនួន៥នាក់មកពីអង្គភាពសារព័ត៌មានវីអូឌី (VOD) និងយុវជនខ្មែរថាវរៈចំនួន ៤នាក់ត្រូវបានឃាត់ខ្លួនអស់រយៈពេលប្រមាណ ៧ម៉ោង នៅក្នុងតំបន់ព្រៃភ្នំតាម៉ៅ ដោយមន្ត្រីកងអង្គរក្សរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន និងបញ្ជូនមកកាន់អធិការដ្ឋាននគរបាលស្រុកបាទី ខេត្តតាកែវ។ ពួកគេត្រូវបានដោះលែងឱ្យមានសេរីភាពវិញនៅល្ងាចថ្ងៃដដែល ក្រោយពីអាជ្ញាធរបានតម្រូវឱ្យពួកគេផ្តិតមេដៃលើ «កិច្ចសន្យា» ដែលសរសេរថា អ្នកសារព័ត៌មានបានបង្ហោះដ្រូនដោយគ្មានការអនុញ្ញាតពីអាជ្ញាធរ។
របាយការណ៍ស្តីពីស្ថានភាពនៃសេរីភាពសារព័ត៌មាននៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ទើបនឹងចេញផ្សាយដោយការិយាល័យឧត្តមស្នងការសិទ្ធិមនុស្សរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិប្រចាំកម្ពុជា កាលពីដើមខែសីហា បានសន្និដ្ឋានថា ខណៈកម្ពុជាត្រៀមខ្លួនឆ្ពោះទៅបោះឆ្នោតម្តងទៀតនៅឆ្នាំ២០២៣ ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយរបស់ប្រទេសនេះគឺស្ថិតក្នុងស្ថានភាពគ្រោះថ្នាក់។ របាយការណ៍រកឃើញថា អ្នកសារព័ត៌មានដែលបច្ចុប្បន្ននេះកំពុងធ្វើការនៅក្នុងប្រទេសកំពុងប្រឈមមុខនឹងការរំលោភបំពាន និងរងសម្ពាធក្នុងទម្រង់ផ្សេងៗ ជាពិសេសតាមរយៈប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ព្រហ្មទណ្ឌលើការងាររបស់ពួកគេ។ របាយការណ៍បានផ្តល់អនុសាសន៍មួយចំនួនឱ្យរដ្ឋាភិបាលត្រូវដោះស្រាយ ជាពិសេសពាក់ព័ន្ធនឹងការការពារសេរីភាពអ្នកសារព័ត៌មានពីការជ្រៀតជ្រែក សេរីភាពពីការត្រួតពិនិត្យ សិទ្ធិទទួលបានព័ត៌មាន ពហុភាពនៃសំឡេងនៅក្នុងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ និងបញ្ហាប្រឈមដែលអ្នកសារព័ត៌មានស្ត្រីប្រឈមមុខជាដើម។
កម្ពុជាជាប់លេខ១៤២ ក្នុងចំណោម១៨០ប្រទេសនៅទូទាំងពិភពលោក ស្ថិតក្នុងចំណោមក្រុមប្រទេសដែលមានសេរីភាពសារព័ត៌មានមិនល្អ ឬរឹតត្បិតខ្លាំង ក្នុងសន្ទស្សន៍សេរីភាពសារព័ត៌មានពិភពលោកឆ្នាំ២០២២ របស់អង្គការអ្នករាយការណ៍ព័ត៌មានគ្មានព្រំដែន (Reporters Without Borders)៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។