ពលរដ្ឋមានជម្លោះដីធ្លី ចំនួន១៤៥គ្រួសារ ជាមួយកងទ័ពជើងអាកាស នៅបន្ទាយវរសេនាតូចលេខ៩១ ស្ថិតនៅភូមិព្រៃទា សង្កាត់ចោមចៅទី៣ ខណ្ឌពោធិ៍សែនជ័យ រាជធានីភ្នំពេញ លើកគ្នាទៅតវ៉ានៅសាលាខណ្ឌពោធិ៍សែនជ័យ កាលពីព្រឹកថ្ងៃទី២៦ មិថុនា។ ពលរដ្ឋអះអាងថា ការតវ៉ាដោយសារ មេយោធាវរសេនាតូចលេខ៩១ កុហករដ្ឋាភិបាលថា បានដោះស្រាយបញ្ចប់វិវាទជូនពលរដ្ឋអស់ហើយ តែតាមពិត ពលរដ្ឋមិនទាន់ទទួលបានដំណោះស្រាយអ្វីទាំងអស់។
ពលរដ្ឋប្រាប់ថា ពួកគេលើកគ្នាទៅតវ៉ា ដើម្បីចង់ប្រាប់អភិបាលខណ្ឌពោធិ៍សែនជ័យ ឱ្យនាំពាក្យទៅប្រាប់រដ្ឋាភិបាលថា មន្ត្រីយោធា ដែលបានធ្វើសន្និសីទកាសែត ប្រកាសថា បានដោះស្រាយវិវាទជាមួយពលរដ្ឋរួចរាល់នៅភូមិព្រៃទា ជាការកុហករដ្ឋាភិបាល និងស្នើសុំឱ្យអភិបាលខណ្ឌពោធិ៍សែនជ័យ យក រឿងនេះ ទៅប្រាប់ផ្ទាល់ ដល់ប្រមុខរដ្ឋាភិបាល លោក ហ៊ុន សែន និងមន្ត្រីថ្នាក់លើពាក់ព័ន្ធដទៃទៀត។
ពលរដ្ឋមានជម្លោះដីធ្លីម្នាក់ រស់នៅភូមិព្រៃទា សុំលាក់ឈ្មោះ ប្រាប់ថា អភិបាលរងខណ្ឌពោធិ៍សែនជ័យម្នាក់ បានចេញមកជួបពលរដ្ឋ នៅពេលពួកគេទៅតវ៉ាមុខសាលាខណ្ឌ និងបង្គាប់ឱ្យពលរដ្ឋសរសេរញត្តិ ដើម្បីដាក់ជូនរដ្ឋាភិបាលតាមរយៈលោកអភិបាលខណ្ឌ ព្រោះលោកអភិបាលខណ្ឌ ជាប់រវល់ប្រជុំគណបក្សនៅកោះពេជ្រ៖ «អត់មានញត្តិផង ! ចុះភ្លាមៗ ! ប្រជាពលរដ្ឋ គាត់ទៅហ្នឹង គឺទៅដោយចិត្តឯង។ អត់មានគម្រោងទេ គឺសុំជួបដោយផ្ទាល់ជាមួយអភិបាលខណ្ឌតែម្ដង ឱ្យជួយ។ ខាងកងទ័ពហ្នឹង គាត់បានជម្រាបទៅខាងសារព័ត៌មានថា បានដោះស្រាយឱ្យពលរដ្ឋរួចរាល់ហើយ។ ( ថា ) ពួកខ្ញុំចេះតែទៅទាមទារតវ៉ាដីបន្ទាយហ្នឹងទៀត តាមការពិតមិនទាន់បានដោះស្រាយអ្វីទេ។ ពួកខ្ញុំមានឯកសារគ្រប់គ្រាន់ទាំងអស់ ហើយដល់ពេលគាត់ ( មន្ត្រីយោធា ) និយាយអ៊ីចឹង មានការខឹងសម្បារក៏ឡើងទៅសុំអន្តរាគមន៍ទៅអភិបាលខណ្ឌ ឱ្យជួយនាំពាក្យហ្នឹងទៅដល់ថ្នាក់លើកុំឱ្យមានការយល់ច្រឡំ ព្រោះពួកខ្ញុំមិនទាន់មានការដោះស្រាយឱ្យទេ»។
ពលរដ្ឋរូបនេះ រៀបរាប់ប្រវត្តិដី មានជម្លោះថា បច្ចុប្បន្នជាបន្ទាយទាហានវរសេនាតូចលេខ៩១។ ដីនោះ មានទំហំសរុប៩ហិកតារ ៣០អារ ជាកម្មសិទ្ធិសមូហភាពរបស់ពលរដ្ឋចំនួន១៤៥គ្រួសារ ដែលកាន់កាប់ ដាំដំណាំ តាំងពីឆ្នាំ១៩៧៩មក។ នៅឆ្នាំ១៩៨៧ ក្រុមកងទ័ព បានសុំខ្ចីដីនោះពីពលរដ្ឋ ដោយមានអាជ្ញាធរភូមិ ឃុំ សម័យនោះដឹងឮ ហើយសន្យាសងដីឱ្យពលរដ្ឋវិញ ពេលបិទបញ្ចប់សង្គ្រាមស៊ីវិលនៅកម្ពុជា។ លុះកំឡុងឆ្នាំ២០០០ នៅពេលសង្គ្រាមស៊ីវិលបិទបញ្ចប់ ហើយមានការរំសាយកងទ័ពជើងអាកាសខ្លះ ពលរដ្ឋអះអាងថា ក្រុមកងទ័ពជើងអាកាសនៅសេសសល់មិនព្រមប្រគល់ដីនោះ ឱ្យពលរដ្ឋវិញទេ ហើយឃើញមានគ្រួសាររបស់កងទ័ព និងអ្នកចំណូលថ្មី ចូលទៅបោះតង់ និងសង់លំនៅឋានជាបន្តបន្ទាប់។
លោករៀបរាប់បន្តថា បន្ទាប់មក គឺក្រោយឆ្នាំ២០០០ ក្រុមពលរដ្ឋ១៤៥គ្រួសារ បាននាំគ្នាចេញតវ៉ា ដើម្បីទាមទារយកដីនោះមកវិញ។ ពលរដ្ឋអះអាងថា ពួកគេតវ៉ាជាង១០ឆ្នាំ គឺនៅឆ្នាំ២០១៧ ទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី និងក្រសួងការពារជាតិ សម្រេចជាបន្តបន្ទាប់ឱ្យកាត់ដីទំហំ ៤ហិកតារ ៣៧អា ឱ្យពលរដ្ឋចំនួន៣៥គ្រួសារវិញ។ តែមកដល់ពេលនេះ ពលរដ្ឋទទួលបានតែក្រដាសប៉ុណ្ណោះ តែដីពិតប្រាកដ មិនមាននរណា ចេញមុខកាត់ដីទាំងនោះ ឱ្យពលរដ្ឋទេ។ ពលរដ្ឋអះអាងថា បច្ចុប្បន្នដីមានទំនាស់ កំពុងរងការចាក់ដីលុបបំពេញ និងពុះឡូត៍លក់៖ «អ្នកមានទំនាស់១៤៥គ្រួសារ ក្នុងស . ជ . ណ មាន៣៥គ្រួសារ ដោយសារកងទ័ព គាត់ចុះមកកត់លម្អិតថា អ្នកណាមានផ្ទះ អត់ផ្ទះ អ៊ីចឹងទៅ គាត់កត់តែ៣៥គ្រួសារទេ ដែលមានចំណែកដែលត្រូវចែក។ ដល់ពេលដាក់សំណើថា ៣៥គ្រួសារហ្នឹង គាត់ដោះស្រាយជាដី២៥អា ក្នុងមួយគ្រួសារ រួចចុះមនុស្សជាង១០០គ្រួសារ ដោះតែ៣៥គ្រួសារអ៊ីចឹង ក្នុងចិត្ត។ រួចហើយពួកខ្ញុំគិតថា រឿងហ្នឹងដឹងដល់សម្ដេច ( ហ៊ុន សែន ) ទៅហើយ បើសិនជាចែក៣៥គ្រួសារ ក្នុងមួយគ្រួសារ២៥អាហ្នឹង យើងយកមកបែងចែងឱ្យគ្នីគ្នា១៤៥គ្រួសារហ្មងទៅឱ្យចប់។ គោលការណ៍ដែលបែងចែក ( ១គ្រួសារ ២៥អា ) មានតែក្នុងក្រដាសប៉ុណ្ណឹង»។
អ្នកនាំពាក្យកងទ័ពជើងអាកាស នៃក្រសួងការពារជាតិ លោក ប្រាក់ សុខា ប្រាប់ថា ជម្លោះនោះ មិនពាក់ព័ន្ធនឹងអគ្គនាយកដ្ឋានកងទ័ពជើងអាកាសទេ គឺពាក់ព័ន្ធនឹង បញ្ជាការដ្ឋានវរសេនាតូចលេខ៩១នោះផ្ទាល់។ អាស៊ីសេរី មិនអាចសុំការបញ្ជាក់ពីមេបញ្ជាការ នៃបញ្ជាការដ្ឋានវរសេនាតូចលេខ៩១ លោក សុខ ប៉ាង តាមលេខទូរស័ព្ទ ដែលពលរដ្ឋឱ្យបានទេ ដោយសារទូរស័ព្ទមិនចូល។
អ្នកសម្របសម្រួលគម្រោងធុរកិច្ច និងសិទ្ធិមនុស្ស នៃមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា លោក វណ្ណ សុផាត លឺករណីវិវាទដីធ្លីនេះ យូរឆ្នាំហើយ ប៉ុន្តែមិនព្រមដោះស្រាយបិទបញ្ចប់ឱ្យពលរដ្ឋ។ លោក យល់ថា បើដូចការរៀបរាប់របស់ពលរដ្ឋ ពួកគេគួរទៅជំរុញឱ្យស្ថាប័នថ្នាក់ជាតិធំៗ អនុវត្តសេចក្ដីសម្រេចកាត់ដីឱ្យពលរដ្ឋកន្លងមក ព្រោះពលរដ្ឋមានភស្តុតាងរឹងមាំក្នុងដៃរួចហើយ៖ «យោបល់របស់មជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា នាំគ្នាគោរពច្បាប់ទៅ ហើយពិសេសគឺអាជ្ញាធរមូលដ្ឋានហ្នឹង ជាងគេ ហើយនឹងស្ថាប័នមានសមត្ថកិច្ច រួមទាំងសាលារាជធានីភ្នំពេញ ក្រសួងដែនដី នគរោបនីយកម្មហ្នឹង គួរតែអនុវត្តច្បាប់ ដើម្បីដោះស្រាយជូនប្រជាពលរដ្ឋឱ្យបានឆាប់ទៅ ព្រោះគាត់មានឯកសារគ្រប់គ្រាន់អស់ហើយ។ អ៊ីចឹងអត់មានអ្វីទៀតទេ នៅតែធ្វើការសម្របសម្រួលជាមួយភាគីម្ខាងទៀត ដើម្បីកាត់ដីហ្នឹងយកមកឱ្យប្រជាពលរដ្ឋ ព្រោះដីគាត់ បើតាមស្ដាប់មកដីធំជាងហ្នឹង ឥឡូវគាត់បានតែជាង៤ហិកតារជាង។ អ៊ីចឹង ឱ្យគាត់បរិច្ចាគម្ដេចទៀត ? អ៊ីចឹងត្រូវតែធ្វើការសម្របសម្រួលដើម្បីកាត់ដីទៅឱ្យពួកគាត់ ក្នុងពេលឆាប់ៗហ្នឹង កុំឱ្យប្រទូស្តសារាយ នឹងគ្នា រហូតដល់មានការប្រមូលផ្ដុំផ្ទុះជាហិង្សាដាក់គ្នា»។
តំណាងសង្គមស៊ីវិលរូបនេះ សង្កេតឃើញថា ករណីវិវាទដីធ្លីភាគច្រើន គឺពលរដ្ឋទន់ខ្សោយទទួលបានត្រឹមក្រដាស ឬការសន្យាឱ្យរង់ចាំ ហើយគ្មានដំណោះស្រាយ ទើបជាហេតុបណ្ដាលឱ្យករណីជម្លោះដីធ្លីក្លាយជារឿងធំ អូសបន្លាយ និងពេលខ្លះ អាចបង្កជាហិង្សា។ លោក វណ្ណ សូផាត បន្ថែមថា ដើម្បីដោះស្រាយជម្លោះដីធ្លី អាជ្ញាធរថ្នាក់ជាតិ ក្រៅពីចេញសេចក្ដីសម្រេច ឬសន្យាថា នឹងដោះស្រាយ ត្រូវចុះទៅជំរុញមន្ត្រីពាក់ព័ន្ធ ឬចុះទៅដោះស្រាយដោយផ្ទាល់ ទើបការសម្រេចនោះ មានប្រសិទ្ធភាព៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។