ជនជាតិកួយរាប់រយគ្រួសារនៅក្នុងខេត្តព្រះវិហារ ដែលមានវិវាទដីធ្លីជាមួយក្រុមហ៊ុនស្ករអំពៅចិនហេងហ្វូ (Hengfu Group Sugar Industry) បានបង្ខំចិត្តឱ្យកូនៗ របស់ពួកគេឈប់រៀនដើម្បីដើរស៊ីឈ្នួលគេរកប្រាក់ចំណូលចិញ្ចឹមគ្រួសារ។ មូលហេតុដែលអ្នកភូមិទាំងនោះ សម្រេចចិត្តឱ្យកូនៗ របស់ពួកគេឈប់រៀន ដោយសារតែពួកគាត់ប្រឈមបញ្ហាជីវភាពខ្វះខាត មិនអាចបង្កបង្កើនផលដាំដុះដំណាំលើដីដែលក្រុមហ៊ុនចិនបានរំលោភយកកន្លងមក ស្របពេលដែលអាជ្ញាធរ និងក្រុមហ៊ុននៅតែបន្តជួលដីទាំងនោះឱ្យពលរដ្ឋចំណាក់ជាបន្តបន្ទាប់។
ជនជាតិដើមភាគតិចកួយរស់នៅស្រុកចំនួនបី គឺស្រុកត្បែងមានជ័យ ស្រុកជ័យសែន និងស្រុកឆែប អស់សង្ឃឹមនឹងអាជ្ញាធរ និងរដ្ឋាភិបាលដែលមិនព្រមដោះស្រាយបញ្ហាវិវាទដីជូនពួកគាត់ឱ្យទទួលបានយុត្តិធម៌នោះទេ។ ពួកគាត់ត្រូវបង្ខំចិត្តឱ្យកូនឈប់រៀនដើម្បីស៊ីឈ្នួលគេយកប្រាក់កម្រៃសម្រាប់ផ្គត់ផ្គង់ជីវភាពប្រចាំថ្ងៃ។ អ្នកភូមិសោកស្ដាយដែលក្រុមហ៊ុននិងអាជ្ញាធរនៅតែបន្តហួងហែងលើដីមានជម្លោះទាំងនោះ ជួលឱ្យពលរដ្ឋចំណាកស្រុករាប់ម៉ឺនគ្រួសារ បើទោះបីក្រុមហ៊ុនចិនបានផ្អាកសង្វាក់ផលិតកម្មជាង ៣ឆ្នាំក្ដី។
ជនជាតិដើមភាគតិចកួយម្នាក់រស់នៅភូមិគោក ឃុំស្អាង ស្រុកជ័យសែន លោកស្រី ព្រំ ញ៉េប ប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរីនៅថ្ងៃទី៤ មករាថា គ្រួសារលោកស្រីមានជីវភាពកាន់តែដុនដាប ព្រោះគ្មានដីស្រែសម្រាប់បង្កបង្កើនផលនោះទេ ដោយលោកស្រីបង្ខំចិត្តឱ្យកូនឈប់រៀនដើម្បីដើរស៊ីឈ្នួលកាប់ដំឡូងយកប្រាក់កម្រៃសម្រាប់ចិញ្ចឹមជីវិត។
លោកស្រីបន្តថា ជនជាតិកួយទាំងអស់ដែលរងផលប៉ះពាល់ អស់សង្ឃឹមយ៉ាងខ្លាំង ដោយសារតែអាជ្ញាធរមិនជួយដោះស្រាយជូនពលរដ្ឋដែលកំពុងរងទុក្ខវេទនា ហើយបែរជាយកដីមានជម្លោះនោះ ឃុបឃិតគ្នាជាមួយជនជាតិចិនជួលឱ្យពលរដ្ឋចំណាកស្រុករាប់ពាន់គ្រួសារទៅវិញ៖ « យើងរស់នៅធ្លាប់មានទឹកបឹងត្រី មានអនុផលព្រៃឈើ យើងធ្លាប់រកបានហូប តែសព្វថ្ងៃវាអស់ល្ហល្ហេវ។ ប៉ះពាល់ខ្លាំងរឿងការហូបចុកព្រោះទិញគេរហូត។ ដល់យើងខ្វះខាតអ៊ីចឹង កូនច្បងខ្ញុំអាយុ ១០ឆ្នាំជាង ស៊ីឈ្នួលដើម្បីចិញ្ចឹមជីវិតមិនបានរៀនខ្ពង់ខ្ពស់ដូចគេទេ » ។
ស្រដៀងគ្នានេះដែរជនជាតិកួយម្នាក់ទៀតរស់នៅក្នុងភូមិបរ ឃុំពន្លា លោកស្រី មៀន លឿ អស់ជំនឿលើអាជ្ញាធរក្នុងការរកយុត្តិធម៌ជូនលោកស្រី រឿងវិវាទដីធ្លីដ៏រ៉ាំរ៉ៃនេះ។ លោកស្រីបញ្ជាក់ថា ជនជាតិកួយរាប់រយគ្រួសារបង្ខំចិត្តឱ្យកូនៗ របស់ពួកគេឈប់រៀនជាបន្តបន្ទាប់ រួមទាំងកូនលោកស្រីចំនួន៣នាក់ ក្នុងនោះមាន ២នាក់បានបង្ខំចិត្តឈប់រៀន ដោយសារប្រឈមបញ្ហាជីវភាពគ្រួសារធ្ងន់ធ្ងរ។ ជាងនេះទៅទៀត លោកស្រីថា ពួកគេរងសម្ពាធទាំងផ្លូវកាយទាំងផ្លូវចិត្ត ព្រោះគ្មានដីធ្លីធ្វើស្រែចម្ការ ដាំដំណាំដំឡូងមីទៀតនោះទេ និងបានរកការងារធ្វើដើម្បីសម្រាលបន្ទុកគ្រួសារលោកស្រី។ លោកស្រីក៏ព្រួយបារម្ភថា នៅថ្ងៃខាងមុខ លោកស្រីពុំអាចមានលទ្ធភាពជួយកូនឱ្យអាចបន្តសិក្សាបានចប់សព្វគ្រប់ដែរ ដោយសារបច្ចុប្បន្នប្រឈមជីវភាពខ្វះខាត និងត្រូវដោះបំណុលធនាគារ៖ « ដាំដំឡូងបានភាគតិច បងប្អូនជនជាតិកួយសុំចូលកាន់កាប់បែរជាយកដីជួលឱ្យអ្នកថ្មីផ្សេងទៀត។ ម្ចាស់ដីមិនបានធ្វើផង ចាត់ទុកថា គ្មានយុត្តិធម៌សោះ សម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋ ដែលរស់នៅក្នុងភូមិ។ កូនខ្ញុំនៅរៀនតែម្នាក់ទេ ឈប់ ២នាក់ ដោយសារជីវភាពគ្រួសារ ដូចជា ទិន្នផលស្រូវមិនសូវបានផល បានផលតិចហើយតម្លៃទាបទៀត។ មួយចំនួនដោះស្រាយរួចមិនជំពាក់អង្គការ ខ្វះនៅមិនទាន់រួច » ។
ប្រជាពលរដ្ឋឱ្យដឹងទៀតថា មូលហេតុដែលបញ្ហាវិវាទនេះនៅតែគ្មានដំណោះស្រាយព្រោះអាជ្ញាធរនិងជនជាតិចិន យកដីកំពុងមានជម្លោះ ទៅជួលឱ្យពលរដ្ឋដទៃជាបន្តបន្ទាប់។ ពលរដ្ឋដែលមកជួលដីមានជម្លោះនោះបញ្ជាក់ថា ជនជាតិចិនបានចាត់តាំងមេការ៤នាក់មានឈ្មោះ (ឡុង យ៉ាន) (ម៉ៅ ថុល) (ម៉េង ចេង) (ឡៃ ហ៊ោ ហៅយក្ស) ដើម្បីវាស់ដីនៅតំបន់ក្រុមហ៊ុន និងជម្រិតឱ្យពលរដ្ឋបង់លុយថ្លៃដី ដែលពួកគេបានជួល។ ជាងនេះទៅទៀត ក្នុងសារសំឡេងបែកធ្លាយមួយគឺ អ្នកស្រី យូ ចាន់រី ដែលមានប្ដីជាជនជាតិចិនឈ្មោះ ឡុង បានអះអាងថា បានគ្រប់គ្រងដីមួយចំនួនធំក្នុងតំបន់ដីរបស់ក្រុមហ៊ុនចិនដោយមានការអនុញ្ញាតពីក្រុមហ៊ុននិងអាជ្ញាធររួចមកហើយ៖ « ពូ យ៉ាន ឯងមានទៅភ្ជួរដីជាមួយអាឡោះនៅការដ្ឋានទី៩ ទី១០ និងទី៥ ទេ ! ពូ យ៉ាន ឯងកុំទៅធ្វើជាមួយវា ព្រោះដីហ្នឹងបានមកខ្ញុំហើយ។ ចំណែកដីការដ្ឋានទី៨ ទី៤ ពូ ម៉េង និងទី៧ អាវ៉ៃ។ កុំអាលទៅធ្វើនាំប្រឆាំងគ្នាអីគ្មានអ្នកណាសម្រេចឱ្យវាគ្រប់គ្រងការដ្ឋានណាមួយទេ ព្រោះខ្ញុំទទួលបានសិទ្ធិពីអភិបាលស្រុក និងក្រុមហ៊ុនរួចហើយ » ។
វិទ្យុអាស៊ីសេរីបានសុំការបំភ្លឺជុំវិញរឿងនេះពីអ្នកនាំពាក្យសាលាខេត្តព្រះវិហារ លោក យ៉ុង គឹមហឿង និងអ្នកនាំពាក្យក្រសួងកសិកម្ម លោក ស្រី វុឌ្ឍី នៅថ្ងៃទី៤ មករា ប៉ុន្តែទូរស័ព្ទហៅចូលគ្មានអ្នកទទួល។
កាលពីថ្ងៃទី២៤ វិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២១ កន្លងទៅរដ្ឋលេខាធិការក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខា ប្រមាញ់ និងនេសាទ លោក អ៊ុង សំអាត និងអភិបាលស្រុកឆែប អ៊ុំ សុភឿន បានចេញសេចក្តីប្រកាសមួយស្ដីពីការហាមឃាត់ប្រជាសហគមន៍ជនជាតិភាគតិចកួយ ឈូសឆាយ ភ្ជួរដីធ្វើដំណាំកសិកម្មនៅតំបន់ក្រុមហ៊ុនស្ករអំពៅចិនដោយគ្មានការអនុញ្ញាត។ លើសពីនេះ លោក អ៊ុំ សុភឿន ក៍បានអះអាងថា មន្ត្រីថ្នាក់ស្រុកនីមួយៗ និងមន្ត្រីជាមេខ្លោងឆបោកប្រជាពលរដ្ឋ ធ្វើកិច្ចសន្យាជួលដីនៅលើដីរបស់ក្រុមហ៊ុន នឹងត្រូវទទួលខុសត្រូវចំពោះមុខច្បាប់។
ជុំវិញរឿងនេះ នាយកប្រតិបត្តិអង្គការពន្លកខ្មែរ លោក ប៉ឹក សោភ័ណ សោយស្ដាយចំពោះអាជ្ញាធរ ដែលគ្មានភាពច្បាស់លាស់ក្នុងការរកដំណោះស្រាយជូនពលរដ្ឋប្រកបដោយតម្លាភាព ដែលធ្វើឱ្យពួកគេកាន់តែជួបទុក្ខលំបាកប្រឈមបញ្ហាជីវភាពគ្រួសារជាបន្តបន្ទាប់។ លោកសង្កេតឃើញថា វិវាទដីធ្លីដែលអូសបន្លាយពេលដ៏រ៉ាំរ៉ៃនេះ កើតមានឡើងដោយសារតែទំនាស់ផលប្រយោជន៍របស់អាជ្ញាធរជាមួយក្រុមឈ្មួញចិនកាន់កាប់ដីនៅតំបន់នោះជួលឱ្យពលរដ្ឋរាប់ពាន់គ្រួសារ៖ « អាជ្ញាធរបានគាំទ្រជាមួយបុគ្គលិកជនជាតិចិនក្នុងក្រុមហ៊ុន ដើម្បីយកដីហ្នឹងទៅអភិវឌ្ឍអីផ្សេង ឬជួលឱ្យអ្នកផ្សេង។ អាជ្ញាធរគឺមានវិធានការបែបហ្នឹងទៅវិញ ហើយអាជ្ញាធរស្រុកឆែបបានចេញលិខិតហាមឃាត់ប្រជាសហគមន៍មិនឱ្យធ្វើស្រែចម្ការនៅតំបន់ហ្នឹងទៀតផង។ ខ្ញុំមើលឃើញថា វាជារឿងមួយយន្តការណ៍គ្មានតម្លាភាព មិនដឹងថា ដំណោះស្រាយតម្រូវការជូនប្រជាពលរដ្ឋមានយ៉ាងដូចម្តេច » ។
ក្រុមហ៊ុនសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច ហេងហ្វូ (Hengfu Group Sugar Industry) ទទួលសិទ្ធិវិនិយោគពីរដ្ឋាភិបាលលើផ្ទៃដីទំហំ ៤២.០០០ម៉ឺនហិកតារ តាំងពីឆ្នាំ២០១១ ដើម្បីវិនិយោគដាំអំពៅ និងកៅស៊ូ។ ក្រុមហ៊ុននេះជាក្រុមហ៊ុនមេ និងមានបុត្រសម្ព័ន្ធក្រុមហ៊ុនចំនួន៥ ទៀត។ ការវិនិយោគរបស់ក្រុមហ៊ុននេះ ធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ជនជាតិដើមភាគតិចប្រមាណ ២ពាន់គ្រួសារ ដែលមានប្រជាពលរដ្ឋប្រមាណ ១ម៉ឺននាក់ ស្ថិតនៅក្នុងភូមិចំនួន២៥ ឃុំចំនួន១០ និងស្រុកចំនួន៣ គឺស្រុកជ័យសែន ស្រុកឆែប និងស្រុកត្បែងមានជ័យ។ វេទិកានៃអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលស្ដីពីកម្ពុជា និងអង្គការដៃគូមួយចំនួនទៀត បានរកឃើញថា ក្រុមហ៊ុនបានឈូសឆាយប៉ះពាល់ដីស្រែពលរដ្ឋ ឈូសឆាយលុបប្រភពទឹក ដែលជាផ្លូវទឹកធម្មជាតិសម្បូរដោយមច្ឆជាតិ និងបានឈូសឆាយទៅលើដីទួលប្រាសាទបុរាណ ៤កន្លែង និងស្ថានីយបុរាណផ្សេងៗ ទៀត។
របាយការណ៍របស់អង្គការលីកាដូ (LICADO) កាលពីខែមីនា ឆ្នាំ២០២០ បង្ហាញថា កម្ពុជាបានផ្តល់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច សរុប ២៩៧កន្លែង ទៅឲ្យក្រុមហ៊ុនឯកជនគ្រប់គ្រងស្មើនឹងទំហំជាង ២លាន ១សែនហិកតារ។ ក្នុងនោះក្រុមហ៊ុនរបស់ចិន (China) ទទួលបានចំណែកគ្រប់គ្រងដីនៅកម្ពុជាច្រើនជាងគេ ស្មើនឹងជិត ៤សែនហិកតារ (៣៨៣.៧៩៨ហិកតារ) ឬស្មើនឹងជាង ៥ដងនៃផ្ទៃដីប្រទេសសិង្ហបុរី (Singapore) បច្ចុប្បន្ន៕