ក្រុមគ្រួសារនិងមន្រ្តីសង្គមស៊ីវិលលើកឡើងថាការកាត់ក្ដីលើសកម្មជនព្រៃឈើលោក ឆន ផល្លា និងពលរដ្ឋពីរនាក់ទៀតឲ្យជាប់ពន្ធនាគារពី ៥ឆ្នាំ ទៅ ៦ឆ្នាំគឺជារឿងអយុត្តិធម៌។ ការលើកឡើងរបស់មន្ត្រីសង្គមស៊ីវិលបែបនេះ ធ្វើឡើងបន្ទាប់ពីតុលាការខេត្តរតនគិរីបានផ្ដន្ទាទោសសកម្មជនព្រៃឈើ ៣នាក់ ឱ្យជាប់ពន្ធនាគារពី ៥ ទៅ ៦ឆ្នាំ កាលពីថ្ងៃទី៨ ខែកក្កដា។
ក្រុមគ្រួសារនិងមន្ត្រីការពារសិទ្ធិមនុស្សប្រតិកម្មថា ជារឿងមិនសមហេតុផលនិងមិនអាចទទួលយកបានដែលតុលាការខេត្តរតនគិរីកាត់ទោសសកម្មជនការពារព្រៃឈើលោក ឆន ផល្លា និងជនជាតិដើមភាគតិច២នាក់ទៀតឲ្យជាប់ពន្ធនាគារពី ៥ឆ្នាំ ទៅ ៦ឆ្នាំក្នុងសំណុំរឿងថ្មីមួយទៀតដែលគ្មានភស្តុតាងគ្រប់គ្រាន់។
ភរិយាសកម្មជនព្រៃឈើលោក ឆន ផល្លា គឺលោកស្រី ខាំ សាឡុង លើកឡើងថាលោកស្រីមិនអាចទទួលយកបានទេ ចំពោះការកាត់ក្ដីលើប្ដីរបស់លោកស្រីដោយអយុត្តិធម៌បែបនេះព្រោះប្ដីរបស់លោកស្រីមិនដែលបានឡើងភ្នំអាតដើម្បីកាប់ឆ្កាព្រៃមកធ្វើជាកម្មសិទ្ធិឬលក់ដូរម្ដងណាឡើយ។ លោកស្រីស្នើដល់អាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធជួយដោះលែងប្ដីរបស់លោកស្រីឱ្យមានសេរីភាពវិញ។ លោកស្រីត្អូញត្អែថាចាប់តាំងពីអាជ្ញាធរចាប់ប្តីលោកស្រីដាក់ពន្ធនាគារមកលោកស្រី ត្រូវដើរស៊ីឈ្នួលគេដើម្បីផ្គត់ផ្គង់ជីវភាពគ្រួសារដែលមានកូន ៣នាក់ក្នុងបន្ទុកកំពុងរៀននិងសម្រាប់ទំនុកបម្រុងចំណីអាហារនិងថ្នាំដល់ប្ដីលោកស្រីនៅក្នុងពន្ធនាគារទៀតដោយប្ដីលោកស្រីកំពុងមានជំងឺលើសឈាមនិងទឹកនោមផ្អែមផង៖ « ដូចថាអាអ្នកបំផ្លាញ អាអ្នកចោទប្រកាន់គាត់រស់សុខស្រួល ដូចថាមានឡាន មានម៉ូតូជិះ គេលក់ដីលក់ធ្លី តែគាត់ស្អីក៏គ្មាន គាត់ខំការពារហើយទៅគាត់មានទោស មានរឿងអញ្ចឹងទៀត »។
សាលាដំបូងខេត្តរតនគិរី កាលពីថ្ងៃទី៨ ខែកក្កដា បានសម្រេចផ្ដន្ទាទោសសកម្មជនព្រៃឈើ ៣នាក់ឱ្យជាប់ពន្ធនាគារពី ៥ឆ្នាំ ទៅ ៦ឆ្នាំពីបទផ្ដើមគំនិតញុះញង់ឱ្យប្រជាជនកាប់រុករានដីព្រៃដើម្បីធ្វើជាកម្មសិទ្ធិដោយក្នុងនោះសកម្មជនព្រៃឈើ លោក ស៊ីថាន់ ញ៉ាន់ និងលោក ខាំ ម៉ាសូក ដាក់ពន្ធនាគារ៥ឆ្នាំតែសម្រេចឱ្យនៅក្រៅឃុំ។ ចំណែក លោក ឆន ផល្លា ដែលកំពុងជាប់ឃុំក្នុងពន្ធនាគារនោះវិញ តុលាការកាត់ទោសជាប់ពន្ធនាគារ ៦ឆ្នាំ។
ជុំវិញរឿងនេះមន្ត្រីនាំពាក្យសមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក (ADHOC) លោក សឹង សែនករុណា ខកចិត្តចំពោះការកាត់ទោសលើសកម្មជនព្រៃឈើទាំងនេះដោយលោកលើកឡើងថាការផ្ដន្ទាទោសនេះជាការបង្អាក់ទឹកចិត្តដល់សកម្មជនព្រៃឈើក្នុងការចូលរួមការពារធនធានធម្មជាតិដែលជាប្រយោជន៍រួម។ ជាមួយគ្នានេះលោកទទូចដល់ក្រសួងយុត្តិធម៌ចាត់ក្រុមពិសេសមួយដើម្បីចុះស៊ើបអង្គេតរកយុត្តិធម៌ដល់សកម្មជនព្រៃឈើទាំង ៣នាក់នេះឡើងវិញ៖ « តាមការកត់សម្គាល់របស់យើងហ្នឹង គឺមិនមានឯកសារភស្ដុតាងណាមួយគ្រប់គ្រាន់ក្នុងការដាក់បន្ទុកទៅលើ លោក ឆន ផល្លា រួមទាំងសកម្មជនផ្សេងទៀតទេ ហើយការសម្រេចសេចក្ដីនេះ យើងចាត់ទុកថា ជារឿងអយុត្តិធម៌ណាស់សម្រាប់សកម្មជនព្រៃឈើ ដែលលោកខិតខំប្រឹងប្រែងការពារព្រៃឈើបែរជាមិនមានការយកចិត្តទុកដាក់លើកទឹកចិត្ត ឱ្យមានការចូលរួមការពារព្រៃឈើ វាទៅជារឿងមានការចាត់វិធានការផ្លូវច្បាប់ ហើយចាប់គាត់យកទៅដាក់ពន្ធនាគារទៅទៀត »។
លោក ឆន ផល្លា មានវ័យជាង ៤០ឆ្នាំ រស់នៅភូមិសមុទ្រក្រោម ឃុំសេដា ស្រុកលំផាត់ ខេត្តរតនគិរី គឺជាសកម្មជនការពារព្រៃឈើ និងធនធានធម្មជាតិ។ លោកបានចំណាយពេលជាង ១០ឆ្នាំ ចងក្រងឯកសារពាក់ព័ន្ធនឹងការបំផ្លាញព្រៃឈើ និងដាក់ពាក្យបណ្ដឹងបរិហារ អាជ្ញាធរដែលមិនបំពេញតួនាទី ការពារព្រៃឈើ និងដីធ្លី។
សមត្ថកិច្ចបានចាប់ឃុំខ្លួនលោក កាលពីថ្ងៃទី២០ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២១។ សំណុំរឿងទី១ នោះតុលាការខេត្តរតនគិរីបានផ្ដន្ទាទោសលោកដាក់ពន្ធនាគារ រយះពេល ៥ឆ្នាំ ពីបទ «កាប់គាស់ រុករានឆ្ការដុត និងឈូសឆាយដីព្រៃ ធ្វើជាកម្មសិទ្ធិ» ផ្អែកតាមមាត្រា ៩៧ នៃច្បាប់ស្តីព្រៃឈើ។ ដំបូងឡើយ គឺលោក ឆន ផល្លា គឺជាអ្នកប្ដឹងបរិហារអាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធ ឈ្មួញឈើ និងមន្ត្រីជំនាញទៅតុលាការខេត្តរតនគិរី ចំនួន១០ សំណុំរឿងបទអនុគ្រោះបទល្មើសឧក្រិដ្ឋព្រៃឈើ និងមិនទប់ស្កាត់ការកាប់រានព្រៃខុសច្បាប់ ប៉ុន្តែតុលាការ មិនបានចាត់វិធានការឡើយ។ ផ្ទុយទៅវិញ សកម្មជនរូបនេះ បែរជាត្រូវអាជ្ញាធរមូលដ្ឋានព្រួតវាយដំលើរាងកាយបង្ខំឲ្យដកបណ្តឹងវិញហើយអាជ្ញាធរទាំងនោះថែមទាំងដាក់បណ្តឹងបកទៅលោក ឆន ផល្លា ទៀតផង។ តុលាការ ក៏ចាត់ការតាមបណ្តឹងរបស់អាជ្ញាធរទាំងនោះជាបន្តបន្ទាប់។
កាលពីថ្ងៃទី៥ ខែកក្កដាកន្លងទៅ ការិយាល័យទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សនៃអង្គការសហប្រជាជាតិប្រចាំកម្ពុជាបង្ហាញការព្រួយបារម្ភថាការកាត់ទោសលោក ឆន ផល្លា ឱ្យជាប់ពន្ធនាគារគឺធ្វើឡើងបន្ទាប់ពីលោកមិនព្រមដកពាក្យបណ្ដឹងប្រឆាំងមន្ត្រី ៧រូបដែលខកខានមិនបានបំពេញកាតព្វកិច្ចការពារដីធ្លី។ អង្គការសហប្រជាជាតិចាត់ទុករឿងក្ដី លោក ឆន ផល្លា ជាការបំភិតបំភ័យលើជនជាតិដើមភាគតិចនិងអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សហើយបណ្ដឹងនេះជាការសងសឹកដោយផ្ទាល់ចំពោះសកម្មភាពស្របច្បាប់និងសន្តិភាពរបស់សកម្មជនព្រៃឈើក្នុងការការពារព្រៃសហគមន៍របស់ពួកគេ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។