ពលរដ្ឋមានជម្លោះដីធ្លីជាមួយក្រុមហ៊ុនចិននៅខេត្តត្បូងឃ្មុំ ទទូចឱ្យតុលាការទម្លាក់បទចោទប្រកាន់លើពួកគាត់ និងស្នើរដ្ឋាភិបាលអាណត្តិថ្មីជួយធ្វើអន្តរាគមន៍ដោះស្រាយបញ្ហា ដីធ្លីដែល មានជម្លោះរ៉ាំរ៉ៃរយៈពេល ១០ឆ្នាំមកហើយនេះ ខណៈ ពួកគាត់ប្រឈមបញ្ហាជីវភាព។
សង្គមស៊ីវិលដែលធ្វើការលើកកម្ពស់សិទ្ធិមនុស្ស សង្ឃឹមថា សាលាឧទ្ធរណ៍ទម្លាក់បទចោទប្រកាន់លើពួកគាត់ឱ្យមានសេរីភាព និងប្រគល់ដីឱ្យពួកគាត់វិញ។
ពលរដ្ឋឃុំត្រពាំងព្រីង ស្រុកតំបែរខេត្តត្បូងឃ្មុំ ដែលតុលាការខេត្តនេះកាត់ឱ្យចាញ់ ក្ដីក្រុមហ៊ុនចិន ហាម៉ីនី វីន អ៊ិនវេសមេន (Hamenivent Investment) កាលពីអំឡុងខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២១ ពេលនេះ ធ្វើឱ្យពួកគាត់បាត់បង់ដីធ្លី ដែលធ្លាប់អាស្រ័យផល ប្រឈមបញ្ហាជីវភាព និងជំពាក់បំណុលវ័ណ្ឌក ដែលជំរុញឱ្យពួកគាត់មួយចំនួនធ្វើចំណាកស្រុក ហើយកូនៗបោះបង់ការសិក្សា។
ពួកគាត់អំពាវនាវឱ្យតុលាការទម្លាក់បទចោទប្រកាន់ ព្រមទាំងប្រគល់ដីធ្លី ឱ្យពួកគាត់វិញ ហើយទទូចឱ្យរដ្ឋាភិបាល លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត ជួយធ្វើអន្តរាគមន៍ ដោះស្រាយវិវាទដីធ្លី ដើម្បីពួកគាត់បានដីធ្លីមកអាស្រ័យផល ដោះស្រាយបញ្ហាជីវភាពដ៏លំបាកសព្វថ្ងៃ។
ការស្នើនេះរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ធ្វើឡើងនៅពេលដែលសាលាឧទ្ធរណ៍តំបន់ប្រចាំ នៅខេត្តត្បូងឃ្មុំ កាលថ្ងៃទី១៦ មករា បានបើកសវនាការបណ្ដឹងឧទ្ធរណ៍ របស់ប្រជាពលរដ្ឋនៅសហគមន៍ ស្រែប្រាំងចំនួន ៤នាក់ នៅឃុំត្រពាំងព្រីង ស្រុកតំបែរ បន្ទាប់ពីសាលាដំបូង ខេត្តនេះ បានកាត់ឱ្យពួកគេចាញ់ក្ដីក្រុមហ៊ុនចិន កាលពីជាង ២ឆ្នាំមុន ពីបទ «ធ្វើឱ្យខូច ខាតដោយចេតនា មានស្ថានទម្ងន់ទោស» ពាក់ព័ន្ធនឹងការតវ៉ា កុំឱ្យក្រុមហ៊ុនចិនចូលឈូសឆាយដីដែលកំពុងមានជម្លោះ។
ជាក់ស្ដែង ជម្លោះដីធ្លីនៅសហគមន៍ស្រែប្រាំង និងសហគមន៍បុស្សស្នោ ខេត្តត្បូងឃ្មុំនេះ មិនមែនត្រឹមតែជាករណីវិវាទរវាងក្រុមហ៊ុនចិន និងប្រជាពលរដ្ឋ ៤ នាក់ ដែលបានប្ដឹងឧទ្ធរណ៍ ទៅសាលាឧទ្ធរណ៍នោះទេ។ ជម្លោះនេះ មានប្រជាពលរដ្ឋប្រមាណជិត ៦០ នាក់ ក៏កំពុងជាប់បណ្ដឹង ហើយប៉ះពាល់ដល់ ប្រជាពលរដ្ឋប្រមាណ ២៥០គ្រួសារ។
ប្រជាពលរដ្ឋនៅសហគមន៍ ស្រែប្រាំង លោក វឿន វឿ ប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរី នៅថ្ងៃទី១៧ មករា ថា សាលាដំបូងខេត្តត្បូងឃ្មុំបានកាត់ឱ្យគាត់មានទោស ជាប់ពន្ធនាគារ ២ឆ្នាំ យ៉ាងអយុត្តិធម៌ ដោយចោទថា គាត់បានបំផ្លិច បំផ្លាញទ្រព្យ របស់ក្រុមហ៊ុនចិន ទាំងគាត់មិនបានប្រព្រឹត្តដូចការចោទប្រកាន់។
លោកស្នើឱ្យសាលាឧទ្ធរណ៍ផ្ដល់យុត្តិធម៌ដល់គាត់ ទម្លាក់បទចោទប្រកាន់ និងផ្ដល់ដីឱ្យគាត់បានអាស្រ័យផលដោះស្រាយជីវភាពគ្រួសារ។
លោក វឿន វឿ៖ «អាជ្ញាធរខាងថ្នាក់ដឹកនាំគ្រប់ថ្នាក់ទាំងអស់ សូមឱ្យគាត់ជួយរកយុត្តិធម៌រឿងដីធ្លីសម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋ ។ សព្វថ្ងៃនេះ មើលទៅបាត់បង់ដីធ្លី បាត់បង់កូនសិក្សាកាន់តែច្រើន មនុស្សកាន់តែចំណាកស្រុកកាន់តែច្រើន ណាមួយពួកខ្ញុំជនរងគ្រោះហ្នឹងរងភាពអយុត្តិធម៌ច្រើនណាស់ រកមួយថ្ងៃស៊ីមួយថ្ងៃបានល្ងាចខ្វះព្រឹកបានព្រឹកខ្វះល្ងាច»។
ពលរដ្ឋរងគ្រោះម្នាក់ទៀតលោក ចក់ ជ័យ លើកឡើងថា ដីនោះចាស់ៗពី មុន ធ្លាប់អាស្រ័យផលយូរណាស់មកហើយ ដូច្នេះ ជារឿងអយុត្តិធម៌ ដែលតុលាការ កាត់ឱ្យគាត់មានទោស ២ ឆ្នាំពេលគាត់មិនបានធ្វើខុស។ លោកថា គ្រួសារ លោកធ្លាប់តែប្រមូលផលបានពី ១ លាន ទៅ ២ លានរៀលក្នុងមួយខែ ប៉ុន្តែ ក្រោយក្រុមហ៊ុនចិនព័ទ្ធយកដី គាត់គ្មានអ្វីជាទីពឹងលំបាកខ្លាំង។
លោក ចក់ ជ័យ៖ «ពេលយើងអត់ដីហ្នឹង វាពិបាកខ្លាំង ដែលគ្មានដីធ្វើហ្នឹង ហើយយើងអត់មានថវិកាផ្គត់ផ្គង់គ្រួសារចំណាកស្រុក ច្រើនណាស់គាត់គ្មានការងារធ្វើ ហើយគ្មានដីធ្វើអ៊ីចឹង។ ឥឡូវគេព័ទ្ធទាំងអស់គេកាយក្រវាត់ជុំវិញទាំងអស់ដីនោះ អត់ឱ្យចេញមានការគំរាមកំហែងពីអាជ្ញាធរបើសិន ចូលទៅក្នុងដីនោះ គេចាប់ដាក់ពន្ធនាគារ ចាប់គុកអ៊ីចឹង»។
ប្រធានសហគមន៍ស្រែប្រាំង ដែលធ្លាប់ជាប់ពន្ធនាគាររឿងជម្លោះដីធ្លីនេះ លោក សែម សាង និយាយថា តុលាការនិងអាជ្ញាធររដ្ឋាភិបាលត្រូវផ្ដល់យុត្តិធម៌ដល់ប្រជាពលរដ្ឋកុំឱ្យប្រជាពលរដ្ឋបាត់បង់ដីហើយ ជាប់គុកទៀត។ លោកថា បើតុលាការមិនផ្ដល់យុត្តិធម៌ប្រគល់ដីឱ្យពួកគាត់អាស្រ័យផលវិញទេ ប្រជាពលរដ្ឋ ក្នុងសហគមន៍ស្រែប្រាំង និងបុស្សស្នោ កាន់តែច្រើនឡើង ធ្លាក់ក្នុងជីវភាពដុនដាប ចំណាកស្រុកក៏កាន់តែច្រើន ហើយក្មេងៗបោះបង់ការសិក្សា ក៏កាន់តែកើន ឡើងដែរ។
លោក សែម សាង៖ «បើនិយាយពីដាក់ញត្តិទៅថ្នាក់ជាតិ វាច្រើនហើយ ប៉ុន្តែដំណោះស្រាយអត់មាន អត់មានអីទាល់តែសោះ ពីការចាប់ចងរហូតដល់ក្រោយចាប់ចងដាក់ពន្ធនាគារនេះ វាអត់មានដំណោះស្រាយរហូតដល់ក្រសួងដែនដី ហ៊ានចេញលិខិតមួយឱ្យដីទៅក្រុមហ៊ុន ដោយមិនមានការដោះស្រាយជាមួយប្រជាពលរដ្ឋ មានតែការចាប់ចងប្រជាពលរដ្ឋដាក់ពន្ធនាគារហើយ ប្រគល់ដីទៅឱ្យក្រុមហ៊ុនហើយហ្នឹងប្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋមួយចំនួន ឬក៏ស្រុកខេត្តថា បានដោះស្រាយរឿងដីនៅស្រែប្រាំង រឿងដីបុស្នោអស់ហើយ។ ប៉ុន្តែអត់មានអីម៉ាបៀក អត់មានការដោះស្រាយមានតែការចាប់មនុស្សដាក់ពន្ធនាគារ ហើយយកដីទៅប្រគល់ឱ្យក្រុមហ៊ុនតែម្ដង»។
វិទ្យុអាស៊ីសេរីមិនអាចសុំការអត្ថាធិប្បាយបញ្ហានេះ ពីប្រធានអង្គភាពអ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាល លោក ប៉ែន បូណា បានទេនៅថ្ងៃទី១៧ មករា ដោយទូរស័ព្ទចូលគ្មាន អ្នកទទួល។
នាយកទទួលបន្ទុកកិច្ចការទូទៅ នៃអង្គការសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូ (LICADHO) លោក អំ សំអាត ដែលបានតាមដានរឿងក្ដីនេះ លើកឡើងថា ប្រជាពលរដ្ឋនៅសហគមន៍ ស្រែប្រាំង ក្នុងស្រុកតំបែរ ខេត្តត្បូងឃ្មុំ ក៏ដូចជាពលរដ្ឋនៅសហគមន៍ផ្សេងៗទៀត នៅទូទាំងប្រទេស ភាគីក្រុមហ៊ុនដែលមានទ្រព្យនិងអំណាច ភាគច្រើនយកប្រព័ន្ធតុលាការ គាបសង្កត់ប្ដឹងផ្ដល់លើប្រជាពលរដ្ឋ ដើម្បីទទួលបានដីធ្លី ដោយមិនដោះស្រាយតាមសន្តិវិធីត្រឹមត្រូវឡើយ។
លោកសង្ឃឹមថា សាលាឧទ្ធរណ៍ទម្លាក់បទចោទប្រកាន់លើពួកគាត់ ពីព្រោះ តាមលោកពិនិត្យមើល ការសួរដេញដោលក្នុងសវនាការ ពុំមានភ័ស្ដុតាងគ្រប់គ្រាន់ ក្នុងការចោទប្រកាន់ប្រជាពលរដ្ឋ អំពីបទល្មើសឡើយ។ លោកថា ប្រជាពលរដ្ឋនៅសហគមន៍ស្រែប្រាំង មិនប្រព្រឹត្តខុសដូចការចោទប្រកាន់ របស់ក្រុមហ៊ុនចិននោះទេ។
លោក អំ សំអាត៖ «អ្វីដែលសំខាន់អាជ្ញាធរ និងរាជរដ្ឋាភិបាលលោកគួរតែពិនិត្យការដោះស្រាយបញ្ហាដីធ្លីសម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋ ទៅតាមសន្តិវិធីដោយតម្លាភាព និងយុត្តិធម៌ ជាជាងភាគីដែលមានឥទ្ធិពលមានអំណាចប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធច្បាប់ ប្រព័ន្ធតុលាការដើម្បីគាបសង្កត់ទៅលើគាត់»។សាលាឧទ្ធរណ៍ខេត្តត្បូងឃ្មុំ គ្រោងប្រកាសសាលដីកាករណីនេះ នៅពាក់កណ្ដាល ខែកុម្ភៈ ខាងមុខ។
ទាក់ទិននឹងរឿងជម្លោះដីធ្លីនេះ កន្លងទៅ សហគមន៍ស្រែប្រាំង និងសហគមន៍ បុស្សស្នោ រួមទាំងសហគមន៍ផ្សេងៗទៀត ដែលរងគ្រោះដីធ្លីធ្លាប់នាំគ្នាឡើងទៅរកកិច្ចអន្តរាគមន៍ពីខុទ្ទកាល័យនាយករដ្ឋមន្ត្រី ក្រសួងដែនដី រដ្ឋសភា រួមទាំងក្រសួង មហាផ្ទៃ ជាដើម។ ប៉ុន្តែរយៈពេល ១០ឆ្នាំមកនេះ ពួកគេអះអាងថា មិនទាន់ទទួលបានដំណោះស្រាយនៅឡើយ។
ឯកសារចងក្រងដោយសមាគមសម្ព័ន្ធសហគមន៍កសិករកម្ពុជា ឱ្យដឹងថា ដីព្រៃលិចទឹក របស់សហគមន៍ស្រែប្រាំង និងសហគមន៍បុស្សស្នោ ទំហំ៥៨០ហិកតារ ផ្ដើមមានជម្លោះជាមួយក្រុមហ៊ុនចិន «ហាម៉ីនី វីន អ៊ិនវេសមេន» ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០១៤ និងដីទំហំ២០០ហិកតារទៀត មានជម្លោះជាមួយឧកញ៉ា ម៉ែន ចាន់ធឿន ខណៈពលរដ្ឋប្រមាណ ២៥០គ្រួសារ បានចូលមកកាន់កាប់ដីនៅតំបន់មានជម្លោះនេះ តាំងពីឆ្នាំ២០០២មក៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។