ក្រុមអ្នកតាមដានស្ថានការណ៍នយោបាយលើកឡើងថា លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន គួរផ្លាស់ប្ដូររបៀបធ្វើការរបស់ខ្លួនពីបែបឯកតោភាគីនិយមមកជាការស្ដាប់មតិយោបល់របស់ប្រទេសសមាជិកអាស៊ានដទៃទៀត ទាក់ទងនឹងការដោះស្រាយវិបត្តិនយោបាយក្នុងប្រទេសភូមា(Burma)ឬមីយ៉ាន់ម៉ា(Myanmar)។ ការថ្លែងបែបនេះ គឺក្រោយពេលដែលមេដឹកនាំកម្ពុជា និងសិង្ហបុរីបានជួបពិភាក្សាគ្នាតាមប្រព័ន្ធវីដេអូកាលពីពេលថ្មីៗនេះ ដោយក្នុងជំនួបនោះ សមភាគីសិង្ហបុរីបានបានរំលឹក និងគូសបញ្ជាក់ចំណុចសំខាន់ៗមួយចំនួនទៅកាន់មេដឹកនាំកម្ពុជា។
ការពិភាក្សា និងស្ដាប់មតិយោបល់ពីមេដឹកនាំប្រទេសសមាជិកអាស៊ានដទៃទៀតទាក់ទងនឹងដំណោះស្រាយវិបត្តិនៅប្រទេសភូមា ជាគន្លឹះសំខាន់ដែលលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន គួរប្រកាន់ខ្ជាប់ដើម្បីរក្សាសាមគ្គីភាព និងឯកភាពរបស់អាស៊ាន។ ម្យ៉ាងវិញទៀត ជំហរពហុភាគីនិយមនេះនឹងជួយឱ្យកម្ពុជាដែលជាប្រធានប្ដូរវេនអាស៊ាន អាចរៀបចំកិច្ចប្រជុំកំពូល និងកិច្ចប្រជុំពាក់ព័ន្ធទាំងឡាយរបស់អាស៊ានបានដោយរលូន។ នេះបើតាមការអះអាងរបស់អ្នកតាមដានស្ថានការណ៍នយោបាយកម្ពុជា និងអាស៊ាន។
អ្នកជំនាញខាងវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយលោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា មានប្រសាសន៍ថា ក្នុងនាមជាប្រធានប្ដូរវេនអាស៊ាន មេដឹកនាំកម្ពុជាគួរតែបត់បែនតាមនយោបាយតំបន់ និងអន្តរជាតិ។ នោះគឺការបដិសេធវត្តមានមេដឹកនាំរបបសឹកភូមាក្នុងកិច្ចប្រជុំទាំងឡាយរបស់អាស៊ាន និងធ្វើការជាមួយភាគីពាក់ព័ន្ធដទៃទៀតក្រៅពីរបបសឹក ពិសេសភាគីរដ្ឋាភិបាលរួបរួមជាតិរបស់ក្រុមអ្នកស្រី អ៊ុង សានសូជី (Aung San Suu Kyi)។ លោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា ពន្យល់ថា ឋានៈជាប្រធានប្ដូរវេនអាស៊ានមិនមានសិទ្ធិអំណាចសម្រេចការងារអ្វីតែម្នាក់ឯងនោះទេ ពោលគឺត្រូវមានការឯកភាពពីសមាជិកដទៃទៀត៖ « និយាយទៅប្រធានអាស៊ានអត់មានសិទ្ធិអ្វីធំដុំនោះទេ គ្រាន់តែសម្របសម្រួលកិច្ចប្រជុំទេ អ៊ីចឹងវា ( សេចក្ដីសម្រេច ) ត្រូវការសំឡេងព្រមព្រៀងជាឯកច្ឆន្ទពីសមាជិកអាស៊ានដទៃទៀត។ អ៊ីចឹងបើសមាជិកមួយបដិសេធ គឺអត់ទាំងអស់ អ៊ីចឹងបានជា ( សមាជិក ) អាស៊ានគេលើកបញ្ហានេះឡើង ទីមួយជាក្ដីបារម្ភពីភាពជាប់គាំងនៃដំណើរការប្រជុំអាស៊ាន ហើយវាអាចខូចដល់ដំណើរនៃអាស៊ានទាំងមូល។ ទោះបីជាកម្ពុជាគិតថា មិនមែនជាផលប្រយោជន៍ខ្លួនឯងសុទ្ធសាធ ក៏ប៉ុន្តែជាផលប្រយោជន៍អាស៊ានទាំងមូល ហើយក៏មុខមាត់កម្ពុជាលើឆាកអន្តរជាតិទៅលើគោលនយោបាយការបរទេសក្នុងតំបន់ និងអន្តរជាតិដែរ »។
ការលើកឡើងរបស់អ្នកតាមដានស្ថានការណ៍នយោបាយនេះ ធ្វើឡើងក្រោយពីលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានជួបពិភាក្សាគ្នាជាមួយនាយករដ្ឋមន្ត្រីសិង្ហបុរី លោក លី សៀនឡុង (Lee Hsien Loong) តាមប្រព័ន្ធវីដេអូ កាលពីថ្ងៃទី១៤ ខែមករា ពោលគឺរយៈពេលមួយសប្តាហ៍ក្រោយពីលោកវិលត្រឡប់ពីទស្សនកិច្ចនៅប្រទេសភូមាវិញ។
លោក ហ៊ុន សែន មិនបានឱ្យដឹងលម្អិតនោះទេអំពីខ្លឹមសារនៃជំនួបជាមួយសមភាគីសិង្ហបុរី។ លោកគ្រាន់តែ បង្ហោះសារលើហ្វេសប៊ុកថា លោកបានប្រាប់លោក លី សៀនឡុង អំពីគោលបំណង និងលទ្ធផលនៃដំណើរទស្សនកិច្ចទៅកាន់ប្រទេសភូមា។ លោកអះអាងថា លោកមានបំណងជួយដោះស្រាយវិបត្តិនៅប្រទេសភូមា ដោយធ្វើយ៉ាងណាបញ្ឈប់អំពើហិង្សា បង្កើតបទឈប់បាញ់ ផ្ដល់ជំនួយមនុស្សធម៌ដល់ពលរដ្ឋភូមា និងជំរុញឱ្យមានការសន្ទនាគ្នា ពេលលោកធ្វើជាប្រធានអាស៊ានក្នុងឆ្នាំ២០២២ នេះ។
ក្រសួងការបរទេសកម្ពុជាបានស្រង់សំណេររបស់លោក ហ៊ុន សែន យកទៅផ្សព្វផ្សាយបន្តលើហ្វេសប៊ុក ដោយមិនបានផ្ដល់ព័ត៌មានអ្វីបន្ថែមទៀតនោះទេ ខណៈរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសកម្ពុជាលោក ប្រាក់ សុខុន ក៏មានវត្តមានក្នុងកិច្ចប្រជុំនោះដែរ។ រីឯទីភ្នាក់ងារសារព័ត៌មានកម្ពុជា (AKP)អះអាងថា នាយករដ្ឋមន្ត្រីសិង្ហបុរី គាំទ្រចំពោះការខិតខំរបស់កម្ពុជាក្នុងការចូលរួមចំណែកដោះស្រាយវិបត្តិនៅភូមានេះ។
ផ្ទុយពីលោក ហ៊ុន សែន ក្រសួងការបរទេសកម្ពុជា និងប្រព័ន្ធឃោសនារបស់រដ្ឋ ខាងក្រសួងការបរទេសសិង្ហបុរីឯណោះវិញ បានផ្ដល់ព័ត៌មានលម្អិតជាច្រើនចំណុច តាមរយៈ សេចក្ដីប្រកាសព័ត៌មានកាលពីថ្ងៃទី១៥ ខែមករា ជាពិសេស គឺជំហររបស់សិង្ហបុរីក្នុងការបដិសេធវត្តមានរបស់មេដឹកនាំរបបសឹកភូមាក្នុងកិច្ចប្រជុំអាស៊ាន។
ក្រសួងការបរទេសសិង្ហបុរីឱ្យដឹងថា លោក លី សៀនឡុង (Ly Hsien Loong) បានលើកឡើងទៅកាន់លោក ហ៊ុន សែន ថា អាស៊ានគួរតែរក្សាសេចក្តីសម្រេចកាលពីកិច្ចប្រជុំកំពូលលើកទី ៣៨ និង ៣៩ ដោយអញ្ជើញតំណាងប្រទេសភូមាដែលមិនមែនជាអ្នកនយោបាយឱ្យចូលរួមក្នុងកិច្ចប្រជុំទាំងឡាយរបស់អាស៊ាន រហូតទាល់តែមានការវិវឌ្ឍសំខាន់ណាមួយក្នុងការអនុវត្តគោលការណ៍ឯកភាព ៥ចំណុច។ លោកសង្កត់ធ្ងន់ថា កិច្ចពិភាក្សាណាមួយដើម្បីពិនិត្យឡើងវិញនូវការសម្រេចចិត្តរបស់ក្រុមមេដឹកនាំអាស៊ានលើចំណុចនេះ ត្រូវតែផ្អែកលើអង្គហេតុថ្មី។ ក្រៅពីនេះ លោក លី សៀនឡុង បានបញ្ជាក់ទៅលោក ហ៊ុន សែន ថា ប្រធានអាស៊ានចាំបាច់ត្រូវតែប្រាស្រ័យទាក់ទងជាមួយគ្រប់ភាគីពាក់ព័ន្ធ ពោលគឺទាំងពួកយោធា និងគណបក្សសម្ព័ន្ធជាតិដើម្បីលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ (NLD) របស់អ្នកស្រី អ៊ុង សានសូជី។
ក្រសួងការបរទេសសិង្ហបុរីឱ្យដឹងទៀតថា លោក ហ៊ុន សែន បានលើកយោបល់មួយចំនួនស្ដីអំពីរបៀបសម្របសម្រួលបទឈប់បាញ់ និងការផ្ដល់ជំនួយមនុស្សធម៌ដល់ពលរដ្ឋភូមា។ ប៉ុន្តែលោក លី សៀនឡុង បានឆ្លើយតបវិញថា លោកមិនប្រាកដថា តើប្រេសិតពិសេសរបស់ប្រធានអាស៊ានស្ដីពីមីយ៉ាន់ម៉ា អាចដើរតួសម្របសម្រួលបទឈប់បាញ់នេះដោយរបៀបណានោះទេ ពីព្រោះ « យើងមិនទាន់ទាំងបានប្រាស្រ័យទាក់ទងជាមួយគ្រប់ភាគីផងនោះ »។ នាយករដ្ឋមន្ត្រីសិង្ហបុរីរូបនេះយល់ស្របឱ្យលើកយោបល់ទាំងនេះទៅពិភាក្សាបន្ថែមក្នុងចំណោមរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេស និងឧត្តមមន្ត្រីអាស៊ានដទៃទៀត។ លោក លី សៀនឡុង រំពឹងថា មេដឹកនាំកម្ពុជានឹងពិចារណាលើមតិយោបល់របស់លោក និងរបស់មេដឹកនាំអាស៊ានដទៃទៀត។
វិទ្យុអាស៊ីសេរីមិនអាចទាក់ទងអ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាលលោក ផៃ ស៊ីផាន និងអ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសលោក កុយ គួង ដើម្បីឆ្លើយតបរឿងនេះបានទេ នៅថ្ងៃទី១៦ ខែមករា។
អ្នកស្រាវជ្រាវខាងភូមិសាស្ត្រនយោបាយលោក វណ្ណ ប៊ុនណា មើលឃើញថា ជំនួបរវាងលោក ហ៊ុន សែន និងលោក លី សៀនឡុង នេះ មិនមែនជាជំនួបធម្មតានោះទេ តែជាការចរចាលើចំណុចខ្វែងគ្នាស្ដីពីវត្តមានមេដឹកនាំរបបសឹកភូមា។ លោកថា ភាគីកម្ពុជាទំនងជាចង់បញ្ចុះបញ្ចូលឱ្យសិង្ហបុរីផ្លាស់ប្ដូរជំហរដោយអនុញ្ញាតឱ្យមេដឹកនាំរបបសឹកភូមាចូលរួមក្នុងកិច្ចប្រជុំអាស៊ាន។ លោកជឿថា ប្រមុខរដ្ឋាភិបាលសិង្ហបុរីនឹងមិនយល់ស្របរឿងនេះទេ ព្រោះសិង្ហបុរីជាប្រទេសតឹងរ៉ឹងជាមួយពួកយោធាភូមា។ ម្យ៉ាងវិញទៀត មេដឹកនាំសិង្ហបុរីមើលឃើញច្បាស់ថា ទស្សនកិច្ចរបស់លោក ហ៊ុន សែន ទៅកាន់ប្រទេសភូមាមិនទទួលបានផ្លែផ្កាជាដុំកំភួននោះឡើយ ព្រោះរបបសឹកភូមាបន្តបាញ់បោះ និងបង្ក្រាបដោយហិង្សាលើពលរដ្ឋ ព្រមទាំងបន្ថែមទោសលើអ្នកស្រី អ៊ុង សានសូជី ជាដើម។
ជុំវិញវិបត្តិនៅប្រទេសភូមានេះលោក វណ្ណ ប៊ុនណា ថ្លែងថា ប្រមុខរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាគួរតែពិចារណា និងពិគ្រោះយោបល់ជាមួយប្រទេសសមាជិកអាស៊ានដទៃទៀតចៀសវាងការសម្រេចចិត្តបែបឯកតោភាគី ដូចករណីទស្សនកិច្ចកាលពីលើកមុននោះទៀត៖ « កាលណាយើងសម្រេចចិត្តបែបឯកតោភាគី វាធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់យន្តការអាស៊ានទាំងមូល ហើយចង់មិនចង់ កម្ពុជាដោះស្រាយអត់បាន បញ្ហាហ្នឹងគឺកម្ពុជាជាអ្នកទទួលខុសត្រូវ។ កាលណាយើងទទួលបានសំឡេង និងគំនិតផ្សេងៗពីភាគីអាស៊ាននានា វាបង្ហាញថា អ្វីដែលកម្ពុជាធ្វើហ្នឹង វាជាសេចក្ដីសម្រេចចិត្តរបស់អាស៊ាន មិនមែនជាសេចក្ដីសម្រេចចិត្តរបស់កម្ពុជាទេ។ ទោះបីខុសត្រូវយ៉ាងណា វាធ្វើឱ្យកម្ពុជាឈរទៅលើសំឡេងអាស៊ានផងដែរ។ អ៊ីចឹងទេ ចង់ ឬមិនចង់ កម្ពុជាត្រូវតែពិភាក្សាទទួលយកគំនិតផ្សេងៗ ដើម្បីអនុវត្តទៅលើដំណោះស្រាយបញ្ហានៅភូមាហ្នឹង » ។
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានជម្នះទៅបំពេញទស្សនកិច្ចដ៏ចម្រូងចម្រាសនៅប្រទេសភូមា កាលពីថ្ងៃទី៧ និងទី៨ ខែមករា កន្លងទៅ ដើម្បីជួបជាមួយមេដឹកនាំរដ្ឋប្រហារខុសច្បាប់លោក មីន អ៊ុងលាំង (Min Aung Hlaing) ដូចតាមការចង់បានរបស់ប្រទេសចិន។ លោក ហ៊ុន សែន បានថ្លែងការពារដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់លោកនេះថា ជាការទៅរកដំណោះស្រាយវិបត្តិនៅភូមា និងជាការជួយសង្គ្រោះសមាគមអាស៊ានដែលកំពុងបែកបាក់។ ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយដែលស្និទ្ធនឹងលោក សុទ្ធតែបានឃោសនាអួតអាងពីជោគជ័យនៃដំណើរទស្សនកិច្ចនេះ និងថាប្រទេសពាក់ព័ន្ធដទៃទៀតគាំទ្រកម្ពុជា «ពេញទំហឹង»។ ក៏ប៉ុន្តែ ជោគជ័យដែលមានតែនៅលើបបូរមាត់នេះ បានសាបរលាបទៅវិញ ខណៈអំពើហិង្សានៅតែបន្តកើតមាន ប្រព្រឹត្តដោយរបបសឹកទៅលើក្រុមពលរដ្ឋស៊ីវិលនិយមប្រជាធិបតេយ្យ ហើយកម្ពុជាថែមទាំងមិនអាចរៀបចំកិច្ចប្រជុំដំបូងថ្នាក់រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាស៊ានបានទៀតផង ដោយត្រូវសម្រេចលើកពេលគ្មានកាលកំណត់។ ប្រទេសសិង្ហបុរី និងឥណ្ឌូនេស៊ី (Indonesia) បានបង្ហាញជំហរជាក់ច្បាស់របស់ខ្លួនមិនចង់ឱ្យមានវត្តមានរបបសឹកភូមាចូលរួមកិច្ចប្រជុំអាស៊ានដឹកនាំដោយកម្ពុជានោះឡើយ។ រីឯ ម៉ាឡេស៊ី(Malaysia) និងហ្វីលីពីន (The Philippines) ក៏ចង់ឃើញកម្ពុជាពិគ្រោះយោបល់ជាមុនសិនជាមួយនឹងសមាជិកអាស៊ានដទៃទៀតជុំវិញរឿងភូមានេះ ដែលការដោះស្រាយវិបត្តិភូមានេះចាំបាច់ត្រូវមានវត្តមានរបស់មេដឹកនាំស្របច្បាប់របស់ប្រទេសនេះ គឺអ្នកស្រី អ៊ុង សានស៊ូជី និងគ្រប់ភាគីពាក់ព័ន្ធទាំងអស់។
ក្រុមអ្នកសង្កេតការណ៍វាយតម្លៃថា ទង្វើរបស់លោក ហ៊ុន សែន នេះ ជាការធ្វើឱ្យសមាគមអាស៊ានកាន់តែបែកបាក់ទៅវិញទេ ព្រោះសមាជិកសំខាន់ៗរបស់អាស៊ានសុទ្ធតែបដិសេធមិនទទួលស្គាល់របបសឹកភូមា និងទាមទារឱ្យពួកយោធាភូមាអនុវត្តគោលការណ៍ឯកភាព ៥ចំណុចរបស់អាស៊ានដែលបានព្រមព្រៀងកាលពីខែមេសា ឆ្នាំ២០២១។ ចំណុចសំខាន់នៅក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងរួម ៥ ចំណុចនេះ តម្រូវឱ្យរបបសឹកបញ្ឈប់អំពើហិង្សា និងអនុញ្ញាតឱ្យប្រេសិតពិសេសអាស៊ានអាចជួបចរចាជាមួយគ្រប់ភាគីពាក់ព័ន្ធក្នុងជម្លោះភូមា រួមទាំងមេដឹកនាំស្របច្បាប់អ្នកស្រី អ៊ុង សានស៊ូជី ផង។ ក៏ប៉ុន្តែ របបសឹកភូមាមិនបានអនុវត្តតាមនោះទេ សូម្បីតែបទឈប់បាញ់ដែលពួកគេបានប្រកាសក្នុងដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់លោក ហ៊ុន សែន នាពេលថ្មីៗនេះ ក៏ពួកគេមិនបានគោរពតាមនោះដែរ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។