រដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិ លោក ទៀ បាញ់ អះអាងនៅក្នុងវេទិកាសន្តិសុខអន្តរជាតិថា កម្ពុជានឹងផ្តល់តម្លាភាពជុំវិញរឿង«ធ្វើទំនើបកម្ម» កំពង់ផែកងទ័ពជើងទឹករាមដើម្បីបញ្ចៀសកុំឱ្យមានការយល់ខុសណាមួយ។ ការអះអាងជាថ្មីរបស់ប្រមុខការពារជាតិកម្ពុជាបែបនេះ កើតមានឡើងស្របពេលដែលកម្ពុជានៅតែបរាជ័យមិនអាចរំងាប់ភាពមន្ទិលសង្ស័យរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកជុំវិញរឿងអនុញ្ញាតឱ្យកងទ័ពសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន ប្រើប្រាស់ផ្នែកណាមួយនៃកំពង់ផែរាមនេះ«ផ្ដាច់មុខ»។
លោក ទៀ បាញ់ ថ្លែងអះអាងសាជាថ្មីបញ្ជាក់អំពីរឿងធានាតម្លាភាពនៃការអភិវឌ្ឍកំពង់ផែកងទ័ពជើងទឹករាមនៅចំពោះមុខក្រុមមេដឹកនាំវិស័យការពារជាតិ និងសន្តិសុខ និងអ្នកជំនាញមកពីបណ្តាប្រទេសនានាក្នុងតំបន់ឥណ្ឌូ-ប៉ាស៊ីហ្វិក នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលសន្តិសុខអាស៊ីលើកទី២០ ឬហៅថា កិច្ចសន្ទនាសាំងហ្គីឡា (Shangri-La Dialogue) កាលពីថ្ងៃទី៤ ខែមិថុនា នៅប្រទេសសិង្ហបុរី (Singapore)។ កិច្ចប្រជុំកំពូលនេះប្រព្រឹត្តទៅរយៈពេល៣ថ្ងៃ ចាប់ពីថ្ងៃទី២ ដល់ថ្ងៃទី៤ ខែមិថុនា។
លោក ទៀ បាញ់៖ «កម្ពុជាកំពុងប្រឈមមុខនឹងបញ្ហាកំពង់ផែកងទ័ពជើងទឹករាមនេះ។ ប្រាកដណាស់ យើងនឹងផ្តល់នូវតម្លាភាពអំពីសកម្មភាពរបស់យើងដើម្បីបញ្ចៀសកុំឱ្យមានការយល់ខុស។ ក្នុងន័យនេះ កម្ពុជាបានគូសបញ្ជាក់យ៉ាងច្បាស់ហើយថា យើងគោរពច្បាប់ និងរដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់យើង។ ទន្ទឹមគ្នានេះ គេគ្រប់គ្នាក៏គួរយល់អំពីតម្រូវការរបស់ប្រទេសនីមួយៗ ដូចជាភាពចាំបាច់ក្នុងការធ្វើទំនើបកម្មវិស័យយោធា ដើម្បីបម្រើឱ្យផលប្រយោជន៍របស់ខ្លួន ព្រមទាំងដើម្បីអាចចូលរួមក្នុងការលើកកម្ពស់សន្តិភាព និងស្ថិរភាពក្នុងតំបន់ផងដែរ»។
លោក ទៀ បាញ់ មិនបានពន្យល់លម្អិតថា តើតម្លាភាពដែលកម្ពុជាធានាអះអាងជុំវិញរឿងអភិវឌ្ឍកំពង់ផែរាមនេះ ធ្វើឡើងជាលក្ខណៈបែបណាឡើយ។ លោកគ្រាន់តែគូសបញ្ជាក់ថា ការអភិវឌ្ឍកំពង់ផែកងទ័ពជើងទឹករាមនេះ នឹងមិនបង្កការប៉ះពាល់ដល់សន្តិសុខក្នុងតំបន់ឡើយ។
លោក ទៀ បាញ់៖ «ជុំវិញរឿងកំពង់ផែកងទ័ពជើងទឹករាមនេះ ខ្ញុំតែងតែបំភ្លឺជាច្រើនលើកច្រើនសាហើយថា នេះគឺជាតម្រូវការដើម្បីធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងដល់សមត្ថភាពរបស់យើង ឬដើម្បីចូលរួមក្នុងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការនានា។ ក្នុងពេលជាមួយគ្នានេះ វាក៏ជាការធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងដល់សមត្ថភាពរបស់យើងនៅក្នុងវិស័យការពារសន្តិសុខលម្ហសមុទ្រ។ ដូច្នេះ យើងត្រូវការមានមូលដ្ឋានសមស្របមួយដែលយើងមានឱកាសដើម្បីអភិវឌ្ឍកងទ័ពជើងទឹករបស់យើងក្នុងការការពារអធិបតេយ្យរបស់យើង។ តាមការពិតទៅ មូលដ្ឋានកងទ័ពជើងទឹករាមរបស់យើង គឺគ្រាន់តែជាមូលដ្ឋានតូចមួយ ដែលមានទំហំមិនស្មើទៅនឹងកំពង់ផែស៊ីវិលរបស់ប្រទេសមួយចំនួនផងនោះ។ យើងនឹងផ្តល់ឱ្យមាននូវតម្លាភាព ប៉ុន្តែ គឺប្រាកដណាស់ថា វានឹងមិនប៉ះពាល់ទៅដល់សន្តិសុខក្នុងតំបន់ឡើយ។ ជារួម ផ្ទុយទៅវិញ ប្រសិនបើយើងទទួលបានជោគជ័យក្នុងការធ្វើទំនើបកម្មកំពង់ផែរាមនេះ យើងនឹងអាចចូលរួមក្នុងសកម្មភាពនានានៅក្នុងតំបន់ដើម្បីបង្កើនសន្តិសុខក្នុងតំបន់ទៅវិញទេ»។
ទោះយ៉ាងណា លោក ទៀ បាញ់ ថ្លែងបញ្ជាក់ក្នុងសុន្ទរកថារបស់លោកថា ក្នុងនាមជាប្រទេសសមាជិកអាស៊ាន កម្ពុជាចង់បានការផ្លាស់ប្ដូរឥរិយាបថគូប្រជែងទាំងអស់ពីការមិនឯកភាពគ្នាទៅជាការរួមចំណែកគិតគូរដល់ប្រយោជន៍ទៅវិញទៅមក ដើម្បីពង្រឹងសន្តិសុខ ស្ថិរភាព និងវិបុលភាពតំបន់ និងពិភពលោក។
អ្នកជំនាញវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ និងកិច្ចការអន្តរជាតិ លោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា យល់ឃើញថា ការថ្លែងរបស់លោក ទៀ បាញ់ អំពីរឿងតម្លាភាពជុំវិញការអភិវឌ្ឍកំពង់ផែកងទ័ពជើងទឹករាមនេះ នៅមិនទាន់គ្រប់គ្រាន់ និងមិនអាចលាងជម្រះភាពមន្ទិលសង្ស័យរបស់សហគមន៍អន្តរជាតិបានឡើយ។ លោកថា កម្ពុជាចាំបាច់ត្រូវបង្ហាញការអនុវត្តជំហរអព្យាក្រឹត្យតាមរយៈសកម្មភាពជាក់ស្តែង។
លោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា៖ «ការអភិវឌ្ឍកំពង់ផែរាមនេះ កម្ពុជាមានសិទ្ធិពេញលេញ។ ក៏ប៉ុន្តែ ការបង្ហាញថាតម្លាភាពនេះ ខ្ញុំថា ពាក្យប៉ុណ្ណឹង វាមិនអាចបកស្រាយ ឬលាងជម្រះភាពមន្ទិលសង្ស័យហ្នឹងបានទេ។ ចំណុចមួយទៀត ដែលកម្ពុជាគួរតែធ្វើដែរនោះ មិនត្រឹមតែការអភិវឌ្ឍ ឬក៏ការធ្វើឱ្យមានតម្លាភាពអំពីការអភិវឌ្ឍកំពង់ផែរាមនេះទេ។ បានន័យថា នយោបាយអព្យាក្រឹត្យរបស់កម្ពុជា គួរបង្ហាញ ពោលគឺមិនមានតែនៅក្នុងគោលនយោបាយទេ គួរធានាឱ្យមាននូវការអនុវត្តជាក់ស្តែង ឱ្យមានតុល្យភាព(balance)គ្នា រវាងលោកខាងកើតនិងលោកខាងលិច បានន័យថា ឱ្យមានជំហរអព្យាក្រឹត្យពិតប្រាកដ នោះទើបវាដើរព្រមគ្នាទៅនឹងការលុបបំបាត់នូវការមន្ទិលសង្ស័យគ្នាបាន»។
គិតត្រឹមដើមខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៣នេះ កម្ពុជាអនុញ្ញាតឱ្យសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនធ្វើទំនើបកម្មកំពង់ផែកងទ័ពជើងទឹករាម បាន១ឆ្នាំគត់។ គម្រោងនេះ បានចាប់ផ្តើមជាផ្លូវការកាលពីថ្ងៃទី០៨ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២២ ហើយគ្រោងនឹងបិទបញ្ចប់ទៅវិញនៅឆ្នាំ២០២៤ ខាងមុខ។ ទាំងភាគីកម្ពុជា និងទាំងភាគីចិនពុំបានលាតត្រដាងឱ្យដឹងពីចំនួនទឹកប្រាក់ជាក់លាក់នៃជំនួយយោធាឥតសំណងរបស់រដ្ឋាភិបាលចិនសម្រាប់គម្រោងនេះឡើយ។ តាមផែនការ គម្រោងនេះមានដូចជាការសាងសង់រោងជាងជួសជុលនាវា ផែសំចត និងស្តាឃ្លង ជាដើម។
មន្ត្រីកំពូលៗរបស់អាមេរិក កាលពីឆ្នាំ២០២២ រាប់ចាប់តាំងពីរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេស លោក អេនថូនី ប្ល៊ីងឃិន (Anthony Blinken) រដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិអាមេរិក លោក ឡូយ អូស្ទីន (Lloyd Austin) និងប្រធានាធិបតីអាមេរិក លោក ចូ បៃឌិន (Joe Biden) សុទ្ធតែបានលើកឡើងពីក្តីបារម្ភជុំវិញស្ថានភាពនៅកំពង់ផែកងទ័ពជើងទឹករាមនេះ ដែលអាចប៉ះពាល់ដល់ស្ថិរភាពក្នុងតំបន់ និងផលប្រយោជន៍សន្តិសុខរបស់អាមេរិក។ ពួកគេបានគូសបញ្ជាក់ពីសារសំខាន់ដែលកម្ពុជាត្រូវបង្ហាញតម្លាភាពពេញលេញអំពីសកម្មភាពរបស់យោធាចិននៅកំពង់ផែកងទ័ពជើងទឹករាម និងជំរុញឱ្យកម្ពុជាចាត់នូវវិធានការនានាក្នុងការការពារអធិបតេយ្យរបស់ខ្លួន។
សេចក្តីរាយការណ៍របស់ កាសែតអាមេរិកាំង The Washington Postកាលពីដើមខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២២ បានស្រង់សម្ដីមន្ត្រីយោធាប៉េកាំងមួយរូប ដែលបានទម្លាយថា «ផ្នែកមួយនៃកំពង់ផែនេះ» ស្ថិតនៅភាគខាងជើង នឹងត្រូវបានប្រើប្រាស់«ផ្ដាច់មុខ»ដោយយោធាចិន។ កាលពីខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៩ កាសែត ឌឹ វ៉លស្រ៊ីត ជ័រណល (The Wall Street Journal)បានទម្លាយព័ត៌មានថា រដ្ឋាភិបាលលោក ហ៊ុន សែន បានលួចចុះកិច្ចព្រមព្រៀងសម្ងាត់ជាមួយសាធារណរដ្ឋចិន ដែលអនុញ្ញាតឱ្យកងទ័ពប្រទេសនេះអាចប្រើប្រាស់កំពង់ផែកងទ័ពជើងទឹករាមផ្ដាច់មុខរហូតដល់ទៅ៣០ឆ្នាំ ហើយកិច្ចព្រមព្រៀងនេះអាចបន្តរៀងរាល់១០ឆ្នាំម្តង។ ក៏ប៉ុន្តែ ទាំងភាគីកម្ពុជា និងទាំងភាគីចិន សុទ្ធតែបានបដិសេធសេចក្តីរាយការណ៍ទាំងនេះថា ជាព័ត៌មានមិនពិត៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។