ចិនបានបញ្ជូនកងទ័ពជាង២០០នាក់ រួមទាំងសព្វាវុធធុនធ្ងន់ មកចូលរួមធ្វើសមយុទ្ធនាគមាសឆ្នាំ២០២៣ ជាមួយកងទ័ពកម្ពុជា ដែលនឹងចាប់ផ្ដើមនៅសប្ដាហ៍ក្រោយនេះ។ អ្នកវិភាគព្រួយបារម្ភថា កម្ពុជានឹងពិបាករក្សាបានអព្យាក្រឹតភាពរបស់ខ្លួន ប្រសិនធ្វើសមយុទ្ធយោធាតែជាមួយចិន ហើយបដិសេធសមយុទ្ធយោធាជាប្រទេសលោកខាងលិច។
កម្ពុជា-ចិន នឹងចាប់ផ្ដើមធ្វើសមយុទ្ធនាគមាសប្រចាំឆ្នាំជាមួយគ្នា ដែលប្រព្រឹត្តទៅរយៈពេលជាង៣សប្ដាហ៍ ចាប់ពីថ្ងៃទី២០ ខែមីនា រហូតដល់ថ្ងៃទី៨ ខែមេសា។ អ្នកជំនាញសាទរចំពោះការធ្វើសមយុទ្ធ ដើម្បីជួយពង្រឹងសមត្ថភាពកងទ័ពកម្ពុជា រក្សាសន្តិសុខ និងជួយសង្គ្រោះពលរដ្ឋពីគ្រោះធម្មជាតិផ្សេងៗ។
អ្នកជំនាញផ្នែកវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ លោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា ប្រាប់អាស៊ីសេរីនៅថ្ងៃទី១៨ មីនា ថា ថ្វីត្បិតលោកសាទរចំពោះការធ្វើសមយុទ្ធនាគមាសនេះ ប៉ុន្តែលោកក៏មានក្ដីព្រួយបារម្ភដែរ នៅពេលសង្កេតឃើញកម្ពុជា មិនទាន់អាចដោះស្រាយជាវិជ្ជមាននូវភាពរកាំរកូសជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិកក្រោយពីបានផ្អាកការធ្វើសមយុទ្ធយោធារួមគ្នាជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក និងអូស្ត្រាលី តាំងពីឆ្នាំ២០១៧មក។
លោកបន្តថា កាលណាកម្ពុជាធ្វើសមយុទ្ធយោធាតែជាមួយចិន ហើយមិនបានចាប់ផ្ដើមឡើងវិញនៃការធ្វើសមយុទ្ធឆ្មាំអង្គរជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក និងសមយុទ្ធគោព្រៃជាមួយអូស្ត្រាលី នោះនឹងធ្វើឱ្យកម្ពុជាកាន់តែពិបាករក្សាបានជំហរអព្យាក្រឹតភាពរបស់ខ្លួននៅលើឆាកអន្តរជាតិ។ លោកបន្ថែមថា ប្រសិនមានការវាយតម្លៃថា កម្ពុជាធ្វើឱ្យបាត់បង់អព្យាក្រឹតភាព ឬមានវត្តមានយោធាចិននៅលើទឹកដីរបស់ខ្លួន ដូចការចោទប្រកាន់ពីសហរដ្ឋអាមេរិក និងក្រុមប្រទេសសម្ព័ន្ធមិត្ត នោះកម្ពុជានឹងប្រឈមការដាក់ទណ្ឌកម្មធ្ងន់ធ្ងរបន្ថែមទៀត នាំឱ្យបាត់ផលប្រយោជន៍ជាតិជាច្រើន ទាំងផ្នែកនយោបាយ ការទូត ការជឿទុកចិត្ត និងការបាត់ផលប្រយោជន៍ពាណិជ្ជកម្មជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក ដែលជាប៉ូលសេដ្ឋកិច្ចសំខាន់និងធំបំផុតសម្រាប់កម្ពុជា។
លោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា៖ «ប្រសិនបើបាត់អព្យាក្រឹតភាពកម្ពុជា។ យើងបាត់ប្រយោជន៍ទំនាក់ទំនងពាណិជ្ជកម្ម បាត់ការជឿទុកចិត្ត បាត់ប្រយោជន៍នៃទំនាក់ទំនងការទូតនៅលើឆាកអន្តរជាតិ ហើយវាខុសនឹងគោលការណ៍ ដែលក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជា និងកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីស ដែលកម្ពុជាថា ជាប្រទេសប្រកាន់ជំហរអព្យាក្រឹត។ អ៊ីចឹង!វាខុសគោលការណ៍ច្បាប់ហ្នឹង។ អ៊ីចឹង!វានឹងធ្វើឱ្យក្រុមប្រទេសមានឥទ្ធិពលនិងជាម្ចាស់ហត្ថលេខីកិច្ចព្រមព្រៀងបារីស នឹងអាចចាត់វិធានការ ឬអន្តរាគមន៍ក្នុងក្របខណ្ឌណាមួយ ដែលគេអាចធ្វើបាន»។
ការលើកឡើងរបស់អ្នកវិភាគនេះ បានធ្វើឡើងខណៈកងទ័ពចិន មានទាំងជើងគោក ជើងទឹក និងជើងអាកាសជាង២០០នាក់ រួមទាំងសម្ភារៈយោធាធុនធ្ងន់ បានចាកចេញពីកំពង់ផែកងទ័ពក្នុងខេត្តក្វាងទុង( Guangdon) ភាគអាគ្នេយ៍ប្រទេសចិនកាលពីថ្ងៃទី១០មីនា ដើម្បីឆ្ពោះកាន់កំពង់ផែស្វ័យតក្រុងព្រះសីហនុ។ កងទ័ពចិនទាំងនោះ នឹងបន្តធ្វើដំណើរទៅទីលានធ្វើសមយុទ្ធ នៅឯមជ្ឈមណ្ឌលហ្វឹកហ្វឺនរបស់កងរាជអាវុធហត្ថភ្នំជុំរីករាយ ស្ថិតក្នុងស្រុកសាមគ្គីមានជ័យ ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង ឱ្យបានមុខថ្ងៃទី២០ មីនា។ នេះបើតាមការចុះផ្សាយពីក្រសួងការពារជាតិនៃប្រជាជនចិន កាលពីថ្ងៃទី១៦ មីនា។
ការចុះផ្សាយនេះបន្តថា ការធ្វើសមយុទ្ធនាគមាសលើកទី៥នេះ មានកងទ័ពប្រទេសទាំងពីរចូលរួមជាង ៣ពាន់នាក់ មានរថយន្តជាង ៣០០គ្រឿង អាវុធយុទ្ធភណ្ឌ ឧបករណ៍ដោះមីន និងឧបករណ៍ការពារជំងឺឆ្លងរាតត្បាត ហើយផ្ដោតសំខាន់ជាចម្បងលើការហ្វឹកហ្វឺនការពារសន្តិសុខនៅពេលមានព្រឹត្តិការណ៍សំខាន់ៗ ការងារមនុស្សធម៌ និងការផ្លាស់ប្ដូរវប្បធម៌រវាងប្រទេសទាំងពីរ។ បន្ថែមពីនេះ សមយុទ្ធនេះ ក៏ដើម្បីកសាងសហគមន៍កម្ពុជានិងចិនមួយ ដែលមានអនាគតរួមគ្នានៅក្នុងយុគសម័យថ្មី។
ជុំវិញបញ្ហានេះ អាស៊ីសេរីមិនអាចសុំការឆ្លើយតបពីមន្ត្រីនៅក្រសួងការពារជាតិកម្ពុជាបានទេ ដោយសាររដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការពារជាតិលោក ទៀ បាញ់ មិនលើកទូរស័ព្ទក្រោយហៅចូលជាច្រើនដង ខណៈមន្ត្រីនាំពាក្យក្រសួងការពារជាតិលោក ឈុំ សុជាតិ ក៏មិនអាចទាក់ទងបាន។
ទោះជាយ៉ាងណា កន្លងមក កម្ពុជាបានអះអាងថា ការលុបចោលសមយុទ្ធឆ្មាំអង្គរជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក ដោយសារហេតុផលជាប់ដៃបង្ក្រាបគ្រឿងញៀន និងការរៀបចំបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់ ប៉ុន្តែគេដឹងថា ការលុបចោលសមយុទ្ធនេះ បានកើតឡើងបន្ទាប់ពីកម្ពុជារងការរិះគន់កាន់តែខ្លាំង ថាលម្អៀងងាកទៅចិន។
កម្ពុជាបានធ្វើឱ្យសហរដ្ឋអាមេរិក កាន់តែមិនទុកចិត្តខ្លាំងឡើង បន្ទាប់ពីសារព័ត៌មានអាមេរិកល្បីឈ្មោះ ឌឹ វ៉រ ស្ទ្រីត ជូណល ( The Wall Street Journal) បានចុះផ្សាយកាលពីឆ្នាំ២០១៩ថា កម្ពុជា បានចុះកិច្ចព្រមព្រៀងសម្ងាត់អនុញ្ញាតឱ្យយោធាចិនប្រើប្រាស់មួយផ្នែកនៃមូលដ្ឋានទ័ពជើងទឹករាម សម្រាប់រយៈពេល៣០ឆ្នាំ ហើយនឹងមានការបន្តដោយស្វ័យប្រវត្តិរៀងរាល់១០ឆ្នាំម្តង និងការវាយកម្ទេចអគារដែលសាងសង់ឡើងដោយជំនួយសហរដ្ឋអាមេរិកដោយគ្មានការជូនដំណឹងជាមុនកាលពីឆ្នាំ២០២០ ដើម្បីសាងសង់អគារថ្មីដែលជាជំនួយរបស់ចិនជំនួសវិញ។
កាលពីថ្ងៃទី១៦ មីនា លោក ហ៊ុន សែន បានចេញមុខបដិសេធជាថ្មីថា កម្ពុជាគ្មានវត្តមានកងទ័ពចិន ឬអនុញ្ញាតឱ្យនាវាយោធាចិនចូលចតធ្វើជាមូលដ្ឋាននោះទេ។ លោក ហ៊ុន សែន ក៏បានបង្ហាញការខឹងច្រឡោតយ៉ាងខ្លាំង បន្ទាប់ពីមានការផ្សព្វផ្សាយរូបភាពប្រព័ន្ធផ្កាយរណបកាលពីចុងខែកុម្ភៈ ដែលបង្ហាញពីការសាងសង់ពង្រីកមូលដ្ឋានទ័ពរាម ដែលលោកចាត់ទុកថា ជារឿងមិនចាំបាច់ និងជាទង្វើឆោតល្ងង់។
លោក ហ៊ុន សែន៖ «អគារហ្នឹងនឹងឡើងខ្ពស់មែនហើយ ចាំបាច់ចាំផ្កាយរណបធ្វើខ្មោចអី។ ល្ងង់អីក៏ល្ងង់ម្ល៉េះ បើថាភ្លើណាស់ ខ្ញុំបញ្ជូននាយទាហាន ទៅបង្រៀនអ្នកឯង ឬក៏បញ្ជូននិស្សិតខ្ញុំទៅបង្រៀនអ្នកឯង មិនបាច់ខ្ញុំទៅបង្រៀនផ្ទាល់។ ពួកវិស្វកម្ម ពួកសំណង់ស៊ីវិល អាចទៅបង្រៀនអ្នកឯងបានហើយ របៀបធ្វើ(មូលដ្ឋាន)យ៉ាងម៉េច វាដូចជាជ្រុលពេក»។
ជុំវិញការលើកឡើងដោយប្រើប្រាស់ពាក្យសម្ដីខ្លាំងៗរបស់លោក ហ៊ុន សែន នេះ ក៏ត្រូវបានអ្នកវិភាគយល់ឃើញថា មិនមែនជាផលចំណេញសម្រាប់កម្ពុជា ព្រោះវាមិនមែនជាវិធីរកច្រកចេញទៅដោះស្រាយដើម្បីធ្វើឱ្យសហរដ្ឋអាមេរិកមានការជឿទុកចិត្តវិញនោះទេ។
អ្នកជំនាញផ្នែកវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ លោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា យល់ឃើញថា បញ្ហាដ៏សំខាន់របស់កម្ពុជានៅពេលនេះ ត្រូវរកវិធីកសាងទំនាក់ទំនងល្អជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក តាមរយៈការធ្វើឱ្យសហរដ្ឋអាមេរិកមានទំនុកចិត្តឡើងវិញ ទាំងផ្នែកយោធា និងផ្នែកនយោបាយ។ អ្នកវិភាគរូបនេះហាក់មានសង្ឃឹមថា ប្រសិនកម្ពុជាអាចរកវិធីឈានទៅចាប់ផ្ដើមការធ្វើសមយុទ្ធយោធាជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក និងការដោះស្រាយបញ្ហានយោបាយនានា ជាពិសេសការថ្កោលទោសលើកចុងក្រោយលើការកាត់ទោសលោក កឹម សុខា ប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ នោះនឹងអាចឱ្យសហគមន៍អន្តរជាតិ ជាពិសេសសហរដ្ឋអាមេរិក មានទំនុកចិត្តលើខ្លួនឡើងវិញ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។