មន្ត្រីបក្សប្រឆាំង និងអ្នកវិភាគនយោបាយរិះគន់ស្ថាប័នក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ ដែលទូលថ្វាយព្រះមហាក្សត្រថា សេចក្តីព្រាងច្បាប់ធម្មនុញ្ញស្តីពីវិសោធនកម្មមាត្រាមួយចំនួនអំពីការកំណត់ «សញ្ជាតិតែមួយ»សម្រាប់ថ្នាក់ដឹកនាំកំពូលៗ អាចធ្វើទៅបាន។ ពួកគាត់ ចាត់ទុកថា ទង្វើរបស់ស្ថាប័នក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ ដែលបើកដៃឲ្យកែរដ្ឋធម្មនុញ្ញជាថ្មីម្តងទៀតនេះ គឺជាការប្រមាថដល់អង្គព្រះមហាក្សត្រ និងជាការបំផ្លាញប្រព័ន្ធលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ព្រោះមិនស្របតាមស្មារតីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស និងផ្ទុយពីខ្លឹមសារដើមរបស់រដ្ឋធម្មនុញ្ញ ឆ្នាំ១៩៩៣។
មន្ត្រីបក្សប្រឆាំង និងអ្នកវិភាគនយោបាយលើកឡើងថា មិនមែនជារឿងចម្លែកទេ ដែលស្ថាប័នក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ ប្រកាសបើកដៃឲ្យកែរដ្ឋធម្មនុញ្ញនោះ ព្រោះស្ថាប័នកំពូលមួយនេះ គ្មានឯករាជ្យដាច់ដោយឡែក ពោលគឺស្ថិតក្រោមការបង្គាប់បញ្ជារបស់មេដឹកនាំក្រុងភ្នំពេញ។
សមាជិកគណបក្សសង្គ្រោះជាតិដែលកំពុងភៀសខ្លួននៅប្រទេសថៃលោក ម៉ៅ វិបុល លើកឡើងថា តាំងពីដើមមក ស្ថាប័នក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ ចាយលុយជាតិច្រើន ប៉ុន្តែបម្រើផលប្រយោជន៍សម្រាប់តែគណបក្សកាន់អំណាចប៉ុណ្ណោះ។ លោកយល់ថា ប្រសិនបើក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ ជាស្ថាប័នឯករាជ្យនិងបម្រើផលប្រយោជន៍ជាតិ មិនគួរធ្វើតាមបញ្ជារបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន នោះទេ ព្រោះការកែរដ្ឋធម្មនុញ្ញដើម្បីកំណត់សញ្ជាតិមួយសម្រាប់មេដឹកនាំកំពូលនេះ គឺជារឿងឥតប្រយោជន៍ មិនឆ្លុះបញ្ចាំងពីឆន្ទៈរាស្ត្រ និងធ្វើឲ្យសង្គមខ្មែរបែកបាក់។ សមាជិកបក្សប្រឆាំងរូបនេះ សង្កត់ធ្ងន់ថា សញ្ជាតិប៉ុន្មានមិនសំខាន់នោះទេឲ្យតែបេះដូង និងមនសិការបម្រើរាស្ត្រ និងជាតិខ្មែរកុំឲ្យមេដឹកនាំរបបក្រុងភ្នំពេញខ្លះ មានសញ្ជាតិមួយ តែកំពុងបម្រើបរទេសពេញទី ដូចជា វៀតណាម និងចិនជាដើម៖ «ក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញនេះ ចំណាយលុយច្រើន ប៉ុន្តែប្រសិទ្ធភាពការងារដូចអត់មានទេ តាមតែបញ្ជារបស់លោក ហ៊ុន សែន ហើយរាល់លើកទាំងអស់ រាល់ការអនុម័តច្បាប់ទាំងអស់ ធ្វើតាមតែបញ្ជារបស់លោកហ៊ុន សែន ទាំងអស់ អត់មានធ្វើច្បាប់ត្រឹមត្រូវ និងយុត្តិធម៌សម្រាប់ពលរដ្ឋស្លូតត្រង់ និងស្របតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញទេ។ ចាំតែប្រថាប់ត្រាឲ្យលោក ហ៊ុន សែន។ យើងមើលទៅ ទោះបីជាសញ្ជាតិមួយ ឬសញ្ជាតិពីរយ៉ាងម៉េចក៏ដោយ បើបេះដូងគាត់មិនបម្រើប្រជាពលរដ្ឋផង ហើយឥឡូវនេះ សញ្ជាតិមួយ កំពុងបម្រើបរទេស ជាពិសេសចិននិងយួនតែម្តង»។
ការលើកឡើងបែបនេះ គឺបន្ទាប់ពីក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ នៅថ្ងៃទី១១ ខែតុលា បានទូលថ្វាយព្រះមហាក្សត្រថា ការស្នើសុំធ្វើវិសោធនកម្មមាត្រាមួយចំនួននៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញអំពីការកំណត់ «សញ្ជាតិតែមួយ» សម្រាប់ថ្នាក់ដឹកនាំកំពូលៗ អាចធ្វើទៅបាន។ ក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ បញ្ជាក់នៅក្នុងសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានថា ការធ្វើវិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញនេះ គឺស្របតាមបរិបទនៃសភាពការណ៍ជាក់ស្តែងនិងពុំមានអ្វីប៉ះពាល់ដល់ប្រព័ន្ធប្រជាធិបតេយ្យ សេរីពហុបក្ស និងរបបរាជានិយមអាស្រ័យដោយរដ្ឋធម្មនុញ្ញនោះទេ។
ការទូលថ្វាយដល់ព្រះមហាក្សត្រនេះ ក្រោយពេលប្រធានក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញលោក អ៊ឹម ឈុនលឹម បានបើកកិច្ចប្រជុំពេញអង្គបន្ទាន់មួយនៅព្រឹកថ្ងៃទី១១ ខែតុលានេះ។
ស្ថាប័នក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញនេះ រងការរិះគន់ជាយូរមកហើយថា អសកម្ម និងពុំមានឯករាជ្យភាព ដោយសារសមាសភាពភាគច្រើនរបស់ក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ ជាពិសេសប្រធានក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ គឺជាមន្ត្រីរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ដែលផ្ទុយពីប្រការ៤នៃបទបញ្ជាផ្ទៃក្នុងរបស់ស្ថាប័ននេះ ដែលចែងថា សមាជិកក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញមិនត្រូវកាន់កាប់ក្នុងគណបក្សនយោបាយណាមួយនោះឡើយ។
ជុំវិញរឿងនេះ អ្នកវិភាគនយោបាយលោក គឹម សុខ ថ្លែងថា ទង្វើរបស់ក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញនេះ គឺជាការធ្វើតាមបញ្ជារបស់លោក ហ៊ុន សែន និងជាការប្រមាថធ្ងន់ធ្ងរដល់អង្គព្រះមហាក្សត្រ។ បន្ថែមពីនេះ លោកមើលឃើញថា ទង្វើរបស់ស្ថាប័នក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ ដែលបើកដៃសឲ្យកែរដ្ឋធម្មនុញ្ញនេះ ក៏ជាការរួមចំណែកបំផ្លាញប្រព័ន្ធប្រជាធិបតេយ្យដែរ ដោយលោកអះអាងថា វាមិនស្របនឹងស្មារតីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស និងផ្ទុយពីខ្លឹមសារដើមនៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ឆ្នាំ១៩៩៣ ដែលនិយាយពីការបង្រួបបង្រួមជាតិ ផ្សះផ្សាជាតិ ដោយមិនប្រកាន់ខ្មែរមានសញ្ជាតិមួយឬពីរនោះទេ៖ «ប្រទេសជាតិស្ថិតក្នុងគ្រាមានអាសន្ន គឺអាសន្នរឿងសម្លាប់ប្រជាធិបតេយ្យ មិនផ្សះផ្សាបង្រួបបង្រួមជាតិ ដូច្នេះត្រូវគោរពរដ្ឋធម្មនុញ្ញស្មារតីដើម ឆ្នាំ១៩៩៣ ថ្ងៃ២៤ កញ្ញា ដែលជាស្មារតីបង្រួបបង្រួមជាតិនោះ ទើបជាការដោះស្រាយនូវវិបត្តិក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ ការធ្វើមកធ្វើច្បាប់មួយដែលបែងចែកខ្មែរ សញ្ជាតិមួយ និងខ្មែរសញ្ជាតិពីរមានន័យថា ផ្ទុយពីខ្លឹមសារនៃការបង្រួបបង្រួមជាតិ ដូច្នេះច្បាប់នេះ កាន់តែបង្កវិបត្តិធំទៅវិញទេ»។
ទាក់ទងរឿងនេះដែរ គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យមូលដ្ឋាន បានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយទៀត នៅថ្ងៃទី១១ ខែតុលា ដោយមិនគាំទ្រការពិភាក្សារឿងសញ្ជាតិតែមួយនាពេលនេះទេ ហើយក៏មិនគាំទ្រការពិភាក្សារឿងនេះដោយភ្ជាប់ជាមួយអង្គព្រះមហាក្សត្រដែរ។ គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យមូលដ្ឋាន អំពាវនាវឲ្យអ្នកដឹកនាំស្ថាប័នជាតិទាំងអស់ដូចជារាជរដ្ឋាភិបាល រដ្ឋសភា ព្រឹទ្ធសភា និងគណបក្សនយោបាយទាំងអស់ ផ្តោតលើការសហការគ្នាដោះស្រាយបញ្ហាកូវីដ ជាពិសេសផលប៉ះពាល់ផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច ការងារ និងបំណុលប្រជាពលរដ្ឋ។ គណបក្សមួយនេះ បន្ថែមទៀតថា ប្រទេសកម្ពុជាកំពុងត្រូវការផែនការមេ យុទ្ធសាស្ត្រ និងថវិកាជាតិរួមមួយ ដើម្បីដោះស្រាយវិបត្តិកូវីដ-១៩ និង បើកប្រទេសឡើងវិញ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។