អ្នកជំនាញច្បាប់ និងនយោបាយអន្តរជាតិលើកឡើងថា កូនប្រុសច្បងលោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន គឺលោក ហ៊ុន ម៉ាណែត កំពុងព្យាយាមបិទបាំងការពិតពីបញ្ហាដែលកើតមានឡើងនានាក្រោមការដឹកនាំរបស់រដ្ឋាភិបាលឪពុកលោក។ ប្រតិកម្មនេះ ធ្វើឡើងក្រោយពីពួកគេមើលឃើញថា លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត កំពុងព្យាយាមនិយាយបិទបាំងពីចំណុចអវិជ្ជមានផ្នែកសារព័ត៌មាន ខណៈស្ថាប័នជាតិ និងអន្តរជាតិរកឃើញថា សេរីភាពអ្នកសារព័ត៌មាននៅកម្ពុជានៅតែស្ថិតក្នុងស្ថានភាពអាក្រក់។
អ្នកជំនាញច្បាប់និងនយោបាយអន្តរជាតិវាយតម្លៃថាបើបេក្ខភាពនាយករដ្ឋមន្រ្តី គឺលោក ហ៊ុន ម៉ាណែតព្យាយាមនិយាយបិទបាំងការពិតហើយមិនព្រមលើកបញ្ហានោះមកដោះស្រាយទេទោះបីលោកបានក្លាយជាអ្នកដឹកនាំប្រទេសក៏ដោយ ក៏លោកនៅតែរក្សាប្រព័ន្ធដឹកនាំរដ្ឋនឹងផ្ដាច់ការដដែលគឺមិនខុសពីគន្លងចាស់របស់ឪពុកលោកនោះឡើយ។
អ្នកជំនាញផ្នែកច្បាប់ និងវិទ្យាសាស្រ្តនយោបាយកញ្ញា សេង ធារី លើកឡើងថា ក្នុងបរិបទនយោបាយរបបឯក្សសព្វថ្ងៃនេះ លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត ហាក់កំពុងដើរតួយ៉ាងសំខាន់ក្នុងការជំនួសដៃជើងឱ្យឪពុកលោក។ កញ្ញាបញ្ជាក់ថា ហេតុផលសំខាន់ ដែលធ្វើឱ្យលោក ហ៊ុន ម៉ាណែត មិនព្រមលើកយកបញ្ហាមកដោះស្រាយ ក៏ព្រោះតែលោកបានជ្រួតជ្រាបពីរបៀបក្នុងការដឹកនាំប្រទេសតាមបែបផ្ដាច់ការ៖ «មានន័យថា អ្វីដែររបបផ្ដាច់ការនេះកំពុងធ្វើក្នុងការបៀតបៀនលើអ្នកសារព័ត៌មានវាជូរចត់។ នេះជាសារមួយតាមសកម្មភាពចេញពីរបបផ្ដាច់ការ ដែលមានលោក ហ៊ុន ម៉ាណែតជាអ្នកដឹកនាំជាន់ខ្ពស់។ ប៉ុន្តែ ភាសាលោក ហ៊ុន ម៉ាណែត តាមភាសានិយាយពីរោះ តាមសកម្មភាពឃោរឃៅមានការបៀតបៀនលើអ្នកសារព័ត៌មាន »។
ប្រតិកម្មនេះ ធ្វើឡើងក្រោយពីអគ្គមេបញ្ជាការរងនៃកងយោធពលខេមរភូមិន្ទ និងជាមេបញ្ជាការកងទ័ពជើងគោកលោក ហ៊ុន ម៉ាណែត ថ្លែងការពារឪពុករបស់លោកកាលពីថ្ងៃទី៣ឧសភា ថារដ្ឋាភិបាលតែងយកចិត្តទុកដាក់ និងគ្រប់គ្រងទៅលើអ្នកសារព័ត៌មានតាមច្បាប់ ហើយកម្ពុជាមានសិទ្ធិសេរីភាពពេញលេញសម្រាប់អ្នកសារព័ត៌មាន៖ «ហើយខ្ញុំគិតថា ការស្វយ័តអប់រំ ការស្វយ័តគ្រប់គ្រង ការស្វយ័តតម្រង់ទិសចំពោះអ្នកសារព័ត៌មាន គឺជាកត្តាចូលរួមសំខាន់ណាស់ ដើម្បីមានរបត់ការរីកចម្រើននៃវិស័យសារព័ត៌មាននេះ។ រួមទាំងជាមួយរដ្ឋាភិបាល ដើម្បីជំរុញឱ្យមានការអនុវត្តសិទ្ធិសេរីភាពសារព័ត៌មានឱ្យបានល្អប្រសើរ។ អ្នកសារព័ត៌មានមិនមែនសុទ្ធតែ សម្រាប់តែអ្នកសរសេរ តែជាសិទ្ធរបស់ប្រជាពលរដ្ឋយើងទាំងអស់ ទទួលបានព័ត៌មានដោយសុក្រឹត្យ ទទួលបានព័ត៌មានបានលឿនគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ »។
ទោះជាយ៉ាងណា អ្នកឃ្លាំមើលសង្គម និងក្រុមអ្នកសារព័ត៌មានថា ការលើកឡើងនេះមិនឆ្លុះបញ្ចាំងពីការពិត ដោយសារតែអ្នកសារព័ត៌មានឯករាជ្យមួយចំនួនកំពុងទទួលការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញពីសំណាក់អាជ្ញាធរជាបន្តបន្ទាប់ ពេលដែលពួកគេចុះបំពេញការងារ។ ពួកគេរិះគន់ថា ការណ៍ដែលបេក្ខភាពនាយករដ្ឋមន្រ្តី មិនហ៊ានទទួលស្គាល់ការពិតពីការធ្លាក់ចុះសេរីភាពអ្នកសារព័ត៌មានបែបនេះ អ្នកសារព័ត៌មានឯករាជ្យដែលបំពេញតួនាទីតាមវិជ្ជាជីវៈនឹងបន្តទទួលរងគំនាប និងរឹតបន្តឹងពីសំណាក់រដ្ឋាភិបាល។
អ្នកសារព័ត៌មានសេរីលោក ពៅ មេត្តា ថ្លែងថា ស្ថានភាពកន្លងមកនេះរដ្ឋាភិបាលមិនបានបើកចំហឱ្យអ្នកសារព័ត៌មានចុះបំពេញការងារបានដោយសេរីនោះទេ។ លោកបន្តថា បើបញ្ហាដាក់ចេញត្រូវបានថ្នាក់ដឹកនាំបន្តបិទបាំងមិនព្រមដោះស្រាយពីបញ្ហាសេរីភាពសារព័ត៌មាននេះឱ្យបានល្អប្រសើរ អ្នកដែលខានបង់ផលប្រយោជន៍គឺរដ្ឋាភិបាល៖ «ឧទាហរណ៍៖ ថ្មីៗហ្នឹង ជុំរឿងបឹងទន្លេសាប ហេតុអីបានទើបតែភ្ញាក់ច្រងាង ? រាល់ថ្ងៃហ្នឹងយើងដឹងថា ដីរាប់សែនហិកតា ត្រូវបានគេបំពាន។ កន្លងមក មន្រ្តីនៅណា ? រដ្ឋាភិបាលនៅណា ? អញ្ចឹងកាលណាបាត់ព័ត៌មានពិត បាត់អ្នករាយការណ៍បញ្ហានៅមូលដ្ឋានទៅថ្នាក់ដឹកនាំ។ ករណីជាក់ស្តែងដូចមេដឹកនាំ ខ្មែរក្រហម គាត់តែថាគាត់អត់ដឹង។ តើគាត់អ្នកដឹកនាំរបៀបម៉េច ? ប្រសិនជាគាត់មិនចង់ឱ្យមានព័ត៌មានដែលឆ្លុះបញ្ចាំងពីការពិត ដល់ពេលបញ្ហាកើតឡើងក្នុងដំណាក់កាលចុងក្រោយគាត់ថាអត់ដឹង »។
ទាក់ទងបញ្ហានេះ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងព័ត៌មានលោក មាស សុភ័ណ្ឌ និយាយថារដ្ឋាភិបាលមិនបានរឹតត្បិត ឬបំពានលើសិទ្ធិសេរីភាពសារព័ត៌មាននោះឡើយ។ លោកអះអាងថា ចំណាត់ការរបស់អាជ្ញាធររដ្ឋាភិបាលលើស្ថាប័ន ឬអ្នកសារព័ត៌មាននាពេលកន្លងទៅនោះ គឺជាការអនុវត្តច្បាប់៖ «យើងតែងតែផ្ដល់នូវការគាំទ្រ និងការការពារស្មើៗគ្នាចំពោះមុខច្បាប់។ តាមរយៈនេះ គឺបានផ្ដល់ឱកាស ឬក៏លទ្ធភាពសម្រាប់បងប្អូនអ្នកសារព័ត៌មានគ្រប់និន្នាការនយោបាយប្រកបដោយភាពចម្រុះនៅក្នុងការបំពេញតួនាទីភារកិច្ចរបស់គាត់យ៉ាងសកម្មនៅក្នុងក្របខណ្ឌទូទាំងប្រទេសនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជារបស់យើង ដោយគ្មានការរើសអើង ដោយគ្មានការបែងចែក ឬការរឹតត្បិត ឬការបំពារបំពានសិទ្ធិដូចជាការលើកឡើងនៅក្នុងរបាយការណ៍នេះទេ»។
ជុំវិញរឿងនេះ អ្នកជំនាញផ្នែកច្បាប់លោក វន់ ចាន់ឡូត កត់សម្គាល់ថា សេរីភាពអ្នកសារព័ត៌មាននៅកម្ពុជាសព្វថ្ងៃនេះមានមួយក្រុមតែប៉ុណ្ណោះដែលតែងតែផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានស្របនឹងទស្សនៈរដ្ឋាភិបាល៖ «ប៉ុន្តែ ប្រសិនបើសារព័ត៌មានណាដែលមានវិជ្ជាជីវៈ មានឯករាជ្យត្រឹមត្រូវ ហើយហ៊ានរិះគន់អំពីភាពអសកម្ម ឬលើកឡើងពីភាពអវិជ្ជមាននៃការដឹកនាំ របស់រដ្ឋាភិបាលសព្វថ្ងៃ ត្រូវបានចាត់ទុកថា ជាអ្នកប្រឆាំង បង្កភាពចលាចល ឬញុះញង់ឱ្យមានភាពវឹកវរដល់សង្គមជាដើម។ អញ្ចឹងបញ្ហានេះ យើងត្រូវប្រៀបធៀប រវៀងការកំណត់រដ្ឋាភិបាល នឹងទិន្នន័យរបស់អង្គការអន្តរជាតិនានា ដែលគេចាត់ចំណាត់ថ្នាក់ពីសេរីភាពសារព័ត៌មានកម្ពុជា »។
អង្គការអ្នករាយការណ៍គ្មានព្រំដែន (Reporters Without Borders) បានចេញផ្សាយរបាយការណ៍ស្ដីពីសន្ទស្សន៍សេរីភាពសារព័ត៌មានពិភពលោកសម្រាប់ឆ្នាំ២០២២ ដោយដាក់ចំណាត់ថ្នាក់កម្ពុជាក្នុងលេខរៀងទី ១៤២ ក្នុងចំណោមប្រទេស ១៨០។ បើប្រៀបធៀបនឹងសន្ទស្សន៍ឆ្នាំ ២០២១ កម្ពុជាទទួលបានចំណាត់ល្អជាងមុនបន្តិច ដោយកាលនោះកម្ពុជាទទួលបានលេខ ១៤៤ ប៉ុន្តែនេះមិនមែនបានន័យថា ស្ថានភាពជាទូទៅនៃសេរីភាពសារព័ត៌មានមានភាពល្អប្រសើរឡើយ។
អង្គការអ្នករាយការណ៍គ្មានព្រំដែនរកឃើញថា ស្ថាប័នកាសែតធំៗបានបាត់បង់ភាពឯករាជ្យ និងសម្របសម្រួលការចេញផ្សាយរបស់ខ្លួនឱ្យស្របទៅនឹងទស្សនៈរបស់រដ្ឋាភិបាល ស្របពេលស្ថានីយវិទ្យុឯករាជ្យមួយចំនួនបានត្រឹមផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មាននៅតាមគេហទំព័រ និងបណ្ដាញសង្គម។ អង្គការអន្តរជាតិដដែលសង្កត់ធ្ងន់ថា ដោយសារបារម្ភពីការបាត់បង់អំណាចរយៈពេលជាង៣០ឆ្នាំរបស់ខ្លួន លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានបិទស្ថាប័នកាសែត និងវិទ្យុមួយចំនួន បោសសម្អាតការិយាល័យនិពន្ធ ព្រមទាំងដាក់ទោសអ្នកសារព័ត៌មាន ដែលធ្វើឱ្យវិស័យសារព័ត៌មានឯករាជ្យវិនាស។ លើសពីនេះទៅទៀត ជំនួសឱ្យការប្រើប្រាស់ច្បាប់របបសារព័ត៌មាន និងបទដ្ឋានសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិស្ដីពីសិទ្ធិមនុស្ស និងសេរីភាពសារព័ត៌មាន អាជ្ញាធរកម្ពុជាបានប្រើប្រាស់ «បទញុះញង់» ក្នុងក្រមព្រហ្មទណ្ឌ ដើម្បីចាប់ខ្លួន និងដាក់ទោសអ្នកសារព័ត៌មានដែលរាយការណ៍ពីបញ្ហារសើប។ ក្រៅពីនេះ លោក ហ៊ុន សែន បានឆ្លៀតយកវិបត្តិជំងឺកូវីដ-១៩ ដើម្បីបង្កើតច្បាប់គ្រប់គ្រងប្រទេសក្នុងភាពអាសន្ន ដែលអនុញ្ញាតឱ្យលោកត្រួតពិនិត្យខ្លឹមសារព័ត៌មានណាដែលលោកមិនពេញចិត្តថែមទៀតផង។
ទាក់ទងនឹងបរិបទសេដ្ឋកិច្ចវិញ ក្រុមហ៊ុនព័ត៌មានធំៗជាច្រើនត្រូវបានគ្រប់គ្រង ឬជាកម្មសិទ្ធិរបស់សាច់ញាតិ ឬបុគ្គលដែលមានទំនាក់ទំនងជិតស្និទ្ធនឹងលោក ហ៊ុន សែន ហើយការផ្សាយរបស់ពួកគេមានលក្ខណៈជាធ្វើប្រជាភិថុតិឱ្យរដ្ឋាភិបាល។ ចំណែកលើប្រព័ន្ធអ៊ិនធើណិតវិញ រដ្ឋាភិបាលបានបង្កើតអនុក្រឹត្យថ្មីដែលយកលំនាំតាមប្រទេសចិនកុម្មុយនីស្ត ដើម្បីត្រួតពិនិត្យរាល់ការទំនាក់ទំនង និងរាំងខ្ទប់គេហទំព័រមួយចំនួន។ ចំពោះបញ្ហាសុវត្ថិភាពវិញ អង្គការអ្នករាយការណ៍គ្មានព្រំដែនពិនិត្យឃើញថា អ្នកសារព័ត៌មាននៅកម្ពុជាស្ថិតក្នុងបរិយាកាសគ្រោះថ្នាក់ ដោយសារតែអំពើឃាតកម្ម ព្រមទាំងការចាប់ និងឃុំខ្លួនដោយមិនត្រឹមត្រូវតាមច្បាប់ ជាដើម។ គិតចាប់ពីឆ្នាំ១៩៩៤មក មានអ្នកសារព័ត៌មានយ៉ាងតិច៩នាក់ត្រូវបានគេសម្លាប់ដោយសារការបំពេញវិជ្ជាជីវៈរបស់ខ្លួន ហើយពុំមានជនល្មើសណាម្នាក់ត្រូវបានសមត្ថកិច្ចចាប់ខ្លួនយកមកផ្ដន្ទាទោសឡើយ។
ទោះជាបែបនេះក្តី អ្នកជំនាញផ្នែកច្បាប់ និងវិទ្យាសាស្រ្តនយោបាយ កញ្ញា សេង ធារី បន្ថែមថា ការព្រងើយកន្តើយរដ្ឋាភិបាលមិនព្រមដោះបញ្ហាប្រឈមទាំងនេះហើយ ទើបណ្តាលឱ្យសង្គមកម្ពុជាប្រែក្លាយជាប្រព័ន្ធដឹកនាំតាមបែបផ្ដាច់ការបន្តិចម្ដងៗ និងកាន់តែពង្រឹងនូវអំពើនិទណ្ឌភាព៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។