បក្ស​ប្រជាធិបតេយ្យ​មូលដ្ឋាន​គាំទ្រ​សំណើ​ក្រុម​សង្គម​ស៊ីវិល រឿង​រៀបចំ​ការ​បោះ​ឆ្នោត​ដោយ​សេរី​និង​យុត្តិធម៌

0:00 / 0:00

គណបក្ស​ប្រជាធិបតេយ្យ​មូលដ្ឋាន​ (GDP) គាំទ្រ​អនុសាសន៍​របស់​ក្រុម​អង្គការ​សង្គម​ស៊ីវិល​អំពី​លក្ខខណ្ឌ​អប្បបរមា សម្រាប់​ការ​បោះ​ឆ្នោត​ដោយ​សេរី និង​យុត្តិធម៌ ក្នុង​ឆ្នាំ២០២២ និង​ឆ្នាំ២០២៣ ខាង​មុខ។ មន្ត្រី​សង្គម​ស៊ីវិល​ផ្នែក​ឃ្លាំ​មើល​ការ​បោះ​ឆ្នោត​យល់​ថា គណបក្ស​នយោបាយ មិន​គួរ​នៅ​ស្ងៀម​ទៀត​នោះ​ទេ គួរ​តែ​ចាប់​ផ្ដើម​តស៊ូ​មតិ​រួម​គ្នា​ជំរុញ​ឲ្យ​រដ្ឋាភិបាល​ធានា​ការ​បោះ​ឆ្នោត​ប្រកប ដែល​មាន​លក្ខណៈ​សេរី ត្រឹម​ត្រូវ និង​យុត្តិធម៌​ឡើង​វិញ។

គណបក្ស​ប្រជាធិបតេយ្យ​មូលដ្ឋាន លើក​ឡើង​ក្នុង​សេចក្ដី​ថ្លែង​ការណ៍​ចុះ​ថ្ងៃ​ទី២ ខែ​សីហា​ថា ការ​បោះ​ឆ្នោត​ត្រូវ​តែ​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​ដោយ​សេរី និង​យុត្តិធម៌ ដែល​អាច​ទទួល​យក​បាន​ពី​គណបក្ស​នយោបាយ​ដែល​ចូលរួម​ក្នុង​ការ​បោះ​ឆ្នោត។ គណបក្ស​មួយ​នេះ ក៏​ប្រកាស​អញ្ជើញ​គណបក្ស​នយោបាយ​ផ្សេង​ទៀត ជួប​ពិភាក្សា​គ្នា​ អំពី​លទ្ធភាព​សហការ​គ្នា​ធ្វើការ​តស៊ូ​មតិ​លើ​ការ​កែ​ទម្រង់​ការ​បោះ​ឆ្នោត ដើម្បី​ធានា​ឲ្យ​ការ​បោះ​ឆ្នោត​ឆ្នាំ២០២២ និង​ឆ្នាំ២០២៣ ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​ដោយ​សេរី និង​យុត្តិធម៌។

អ្នក​នាំ​ពាក្យ​គណបក្ស​ប្រជាធិបតេយ្យ​មូលដ្ឋាន លោក ឡឹក សុធា ថ្លែង​ប្រាប់​អាស៊ី​សេរី បន្ថែម​ថា មាន​តែ​ការ​បោះ​ឆ្នោត ប្រកប​ដោយ​តម្លាភាព និង​យុត្តិធម៌​នោះ​ទេ ទើប​ជា​មូលដ្ឋាន​នាំ​ឲ្យ​មាន​ការ​បង្រួប​បង្រួម​ជាតិ ខណៈ​កន្លង​ទៅ​ក្រោយ​ការ​បោះ​ឆ្នោត​ម្តងៗ តែង​មាន​ការ​ជជែក​វែក​ញែក​អំពី​ភាព​មិន​ប្រក្រតី​នៃ​លទ្ធផល​បោះ​ឆ្នោត។ លោក​បន្ត​ថា លក្ខខណ្ឌ​អប្ប​បរ​មា​ទាំង៦ ចំណុច​របស់​ក្រុម​អង្គការ​សង្គម​ស៊ីវិល កាលពី​ពេល​ថ្មីៗ នេះ គឺ​សម​ស្រប​ដែល​អាច​ធានា​បាន​នូវ​ការ​បោះ​ឆ្នោត ដែល​សេរី និង​យុត្តិធម៌៖ « រដ្ឋាភិបាល​ហាក់​ដូច​ជា​មិន​ខ្វល់​អ៊ីចឹង​មែន ប៉ុន្តែ​ពួក​យើង ក៏​មិន​បាន​ធ្វើ​ការងារ​រួម​គ្នា​ដែរ​រវាង​គណបក្ស​នយោបាយ និង​អង្គការ​សង្គម​ស៊ីវិល ឬ​រវាង​គណបក្ស​នយោបាយ​និង​គណបក្ស​នយោបាយ​ទៀតសោត​ ក៏​មិន​បាន​អង្គុយ​ជជែក ពិភាក្សា​រឿង​ហ្នឹង​រួម​គ្នា​ដែរ។ យើង​ធ្វើ​តែ​រៀងៗ ខ្លួន។ ដូច្នេះ​លើក​នេះ​យើង​គិត​ថា យើង​គួរតែ​រួបរួម​គ្នា​ក្នុង​កម្រិត​ណាមួយ​ដើម្បី​ជជែក​វែកញែក​តើ​ចំណុច​អ្វីខ្លះ​ដែល​កើត​មាន​ឡើង​នៅ​ពេល​ដែល​បោះ​ឆ្នោត​ហើយ តើ​យើង​គួរ​ធ្វើ​យ៉ាង​ណា ដើម្បី​ធានា​ឲ្យ​បាន​ការ​បោះ​ឆ្នោត​មួយ ដែល​ប្រកប​ដោយ​សេរី យុត្តិធម៌ និង​ត្រឹមត្រូវ​ដែល​អាច​ទទួល​យក​បាន ទាំង​អ្នក​ចាញ់ គឺ​ចាញ់​ទាំង​អស់​ចិត្ត ហើយ​ទាំង​អ្នក​ឈ្នះ គឺ​ឈ្នះ​ដោយ​កិត្តិយស »

វិទ្យុ​អាស៊ី​សេរី មិន​អាច​ទាក់ទង​ប្រធាន​អង្គភាព​អ្នកនាំ​ពាក្យ​រដ្ឋាភិបាល ​លោក ផៃ ស៊ីផាន និង​អ្នក​នាំ​ពាក្យ​គណៈកម្មាធិការ​ជាតិ​រៀបចំ​ការ​បោះ​ឆ្នោត ​លោក ហង្ស ពុទ្ធា និង​លោក ឌឹម សុវណ្ណារុំ បាន​ទេ ដោយ​ទូរស័ព្ទ​ចូល​ពុំ​មាន​អ្នក​ទទួល។ ទោះ​ជា​យ៉ាង​ណា មន្ត្រី​ជាន់​ខ្ពស់​គណៈកម្មាធិការ​ជាតិ​រៀបចំ​ការ​បោះ​ឆ្នោត និង​មន្ត្រី​ជាន់​ខ្ពស់​គណ​បក្ស​​កាន់​អំណាច តែងតែ​អះអាង​ដូចៗ គ្នា​ថា គ.ជ.ប អនុវត្ត​ការងារ​របស់​ខ្លួន​ទៅ​តាម​ច្បាប់ និង​ទាមទារ​ឲ្យ​បញ្ឈប់​ការ​ចោទ​ប្រកាន់​ថា លម្អៀង​ទៅ​ខាង​ណា​មួយ។

កាល​ពី​ពេល​ថ្មីៗ នេះ អង្គការ​សង្គម​ស៊ីវិល​ចំនួន៦៤ រួម​គ្នា​ទាមទារ​ឱ្យ​រដ្ឋាភិបាល​លោក​ហ៊ុន សែន ​ធានា​ឱ្យ​បាន​នូវ​លក្ខខណ្ឌ​អប្បបរមា ៦ចំណុច ដើម្បី​ឱ្យ​ការ​បោះ​ឆ្នោត​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​ដោយ​សេរី និង​យុត្តិធម៌។ ក្នុង​នោះ​រួម​មាន​ការ​បង្កើត​បរិយាកាស​នយោបាយ​សេរី ធានា​សិទ្ធិ​នយោបាយ និង​សិទ្ធិ​ឈរ​ឈ្មោះ​បោះ​ឆ្នោត ដែល​ផ្ដោត​លើ​ការ​ដោះ​លែង​អ្នក​ជាប់​ឃុំ​ ដោយសារ​អនុវត្តន៍​សិទ្ធិ​នយោបាយ ​និង​ផ្ដល់​សិទ្ធិ​ឱ្យ​គ្រប់​គណ​បក្ស​នយោបាយ​បាន​ដំណើរ​ការ​នយោបាយ​ឡើង​វិញ។ ធានា​ឆន្ទៈ​អ្នក​បោះ​ឆ្នោត ដោយ​ធ្វើ​វិសោធនកម្ម​ច្បាប់​គណបក្ស​នយោបាយ និង​ច្បាប់​បោះ​ឆ្នោត បញ្ឈប់​ការ​ដក​ហូត​អាសនៈ​អ្នក​តំណាង​ជាប់​ឆ្នោត ដោយ​សារ​ការ​រម្លាយ​គណបក្ស​នយោបាយ​ជា​ដើម។ ធានា​ឱ្យ​គណៈកម្មាធិការ​ជាតិ​រៀបចំ​ការ​បោះ​ឆ្នោត ឬ គ.ជ.ប ដែល​អាច​ជឿ​ទុក​ចិត្ត​បាន​ដោយ​រក្សា​សមាសភាព​មក​ពី​ភាគី​ពាក់ព័ន្ធ​ដូច​មាន​ចែង​ក្នុង​រដ្ឋធម្មនុញ្ញ គឺ ៤រូប​មក​ពី​បក្ស​កាន់​អំណាច ៤រូប​ទៀត​មក​ពី​បក្ស​គ្មាន​អាសនៈ​ក្នុង​សភា និង ១រូប​ពី​ខាង​សង្គម​ស៊ីវិល​ជា​ដើម។ ត្រូវ​ធានា​ឯករាជភាព និង​អព្យាក្រឹត​របស់​កងកម្លាំង​ប្រដាប់​អាវុធ និង​តុលាការ។ រីឯ​ចំណុច​ចុង​ក្រោយ គឺ​ធានា​ឱ្យ​ក្រុម​អង្គការ​សង្គម​ស៊ីវិល និង​ប្រព័ន្ធ​ផ្សព្វផ្សាយ​ឯករាជ្យ អាច​អនុវត្ត​តួនាទី​ពួក​គេ​ដោយ​សេរី។

ជុំវិញ​រឿង​នេះ អ្នក​សម្របសម្រួល​ផ្នែក​អង្កេត និង​តស៊ូ​មតិ​នៃ​អង្គការ​ខុមហ្វ្រែល (COMFREL) លោក កន សាវាង្ស មាន​ប្រសាសន៍​ថា ក្រុម​គណបក្ស​នយោបាយ​ទាំង​អស់ មិន​គួរ​នៅ​ស្ងៀម​ហើយ​បណ្ដោយ​បញ្ហា​ដដែលៗ កើត​ឡើង​សម្រាប់​ខ្លួន​នោះ​ទេ។ លោក​យល់​ថា គណបក្ស​នីមួយៗ ត្រូវ​តែ​ពិនិត្យ​មើល​ថា តើ​បញ្ហា​ច្បាប់ និង​បញ្ហា​សំខាន់ៗ មួយ​ចំនួន​ទៀត បាន​ល្អ​ប្រសើរ​ហើយ​ឬ​នៅ​សម្រាប់​ការ​ចូលរួម​ប្រកួត​ប្រជែង​ការ​បោះ​ឆ្នោត​នៅ​ពេល​ខាង​មុខ ហើយ​ប្រសិន​បើ​មិន​ទាន់​ល្អ​ប្រសើរ​ទេ គណបក្ស​នយោបាយ គួរ​តែ​រួម​គ្នា​តស៊ូ​មតិ​ជំរុញ​ទៅ​រដ្ឋាភិបាល ដើម្បី​ឲ្យ​មាន​ការ​ដោះ​ស្រាយ៖ « មិន​អាច​នៅ​ស្ងៀម​បាន​ទេ គួរ​តែ​មាន​ការ​ជជែក មាន​ការ​ពិគ្រោះ ឬ​មាន​ការ​តស៊ូ​មតិ​ជាមួយ​រដ្ឋាភិបាល ​ដើម្បី​បង្ហាញ​អំពី​ការ​ចង់​បាន ការ​ចូលរួម​របស់​ខ្លួន​នៅ​ក្នុង​ដំណើរ​ការ​នៃ​ការ​បោះ​ឆ្នោត គឺ​ជា​រឿង​មួយ​ដែល​ល្អ​ហើយ។ បើ​សិន​ជា​នៅ​តែ​មិន​មាន​ការ​ចូលរួម​ជជែក​អំពី​បញ្ហា​ទាំង​នេះ​ទេ មាន​ន័យ​ថា ខ្លួន​អាច​នឹង​មាន​ការ​សុខ​ព្រម ហើយ​បើកាលណា​មានការ​សុខ​ព្រម យើង​មិន​អាច​ជជែក​ថា ដំណើរ​ការ​នៅ​ពេល​ក្រោយ​បោះ​ឆ្នោត វា​មិន​ល្អ វា​មិន​សុក្រឹត​ទេ »

ចាប់​តាំង​ពី​មាន​ការ​រំលាយ​គណបក្ស​ប្រឆាំង​នៅ​ឆ្នាំ២០១៧ មក ស្ថាប័ន គ.ជ.ប រង​ការ​រិះគន់​ថា លែង​ឯករាជ្យ បាត់បង់​តម្លៃ និង​ក្លាយ​ជា​ឧបករណ៍​ផ្ដាច់​មុខ​របស់​គណ​បក្ស​កាន់​អំណាច ដោយសារ​តែ គ.ជ.ប បាន​យក​អាសនៈ​គណបក្ស​សង្គ្រោះ​ជាតិ ចាប់​ពី​ថ្នាក់​មូលដ្ឋាន​ដល់​ថ្នាក់​ជាតិ ដែល​ទទួល​បាន​ពី​ការ​បោះ​ឆ្នោត យក​ទៅ​ចែក​ឱ្យ​គណ​បក្ស​ដទៃ​ដែល​ចាញ់​ឆ្នោត ជា​ពិសេស បក្ស​ប្រជាជន​កម្ពុជា។ជាង​នេះ​ទៅទៀត គ.ជ.ប បាន​ចូលរួម​បំផ្លាញ​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ តាម​រយៈ​ការ​រៀបចំ​ការ​បោះ​ឆ្នោត​បែប​បង្គ្រប់​កិច្ច​ កាល​ពី​ឆ្នាំ២០១៨ ដើម្បី​ប្រមូល​អាសនៈ​សភា​ទាំង​ស្រុង​ឱ្យ​គណបក្ស​ប្រជាជន​កម្ពុជា។ លើស​ពី​នេះ ក្បាល​ម៉ាស៊ីន​ដឹកនាំ​ស្ថាប័ន​រៀបចំ​ការ​បោះ​ឆ្នោត​មួយ​នេះ ភាគ​ច្រើន​ចេញ​ពី​គណបក្ស​កាន់អំណាច។ ដោយសារតែ​បែបនេះ ប្រទេស​លោក​សេរី​រួមមាន​អាមេរិក​ និង​សហភាព​អឺរ៉ុប​ជា​ដើម ក៏​បាន​ផ្ដាច់​ជំនួយ​ទាំង​អស់​លែង​ផ្ដល់​ឲ្យ គ.ជ.ប ទៀត​ដែរ៕

កំណត់​ចំណាំ​ចំពោះ​អ្នក​បញ្ចូល​មតិ​នៅ​ក្នុង​អត្ថបទ​នេះ៖ ដើម្បី​រក្សា​សេចក្ដី​ថ្លៃថ្នូរ យើង​ខ្ញុំ​នឹង​ផ្សាយ​តែ​មតិ​ណា ដែល​មិន​ជេរ​ប្រមាថ​ដល់​អ្នក​ដទៃ​ប៉ុណ្ណោះ។