ក្រុមអ្នកតាមដានកិច្ចការអន្តរជាតិ មិនរំពឹងថា មេដឹកនាំរបបសឹកខុសច្បាប់ភូមា នឹងយល់ព្រមតាមសំណើរបស់ប្រធានអាស៊ាន លើការបញ្ជូនមេដឹកនាំស្របច្បាប់ អ្នកស្រី អ៊ុង សានស៊ូជី (Aung SanSuu kyi) ឲ្យត្រលប់ទៅផ្ទះវិញ និងអនុញ្ញាតឲ្យជួបតំណាងរដ្ឋាភិបាលស្រមោលឡើយ។
ការលើកឡើងនេះ ធ្វើឡើងនៅស្របពេល ប្រេសិតពិសេសរបស់ប្រធានអាស៊ានស្ដីពីបញ្ហាមីយ៉ាន់ម៉ា លោក ប្រាក់ សុខុន បានដឹកនាំគណប្រតិភូទៅបំពេញទស្សនកិច្ចការងារនៅប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា ឬភូមា ជាលើកទីពីរ រយៈពេល៥ថ្ងៃ ចាប់ថ្ងៃទី២៩ មិថុនា ដល់ថ្ងៃទី៣ កក្កដា។
ក្រុមអ្នកតាមដានកិច្ចការអន្តរជាតិ លើកឡើងថា ដំណើរទស្សនកិច្ចការងាររបស់ប្រេសិតអាស៊ានទៅកាន់ប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា (Myanmar)ឬភូមា នឹងមិនទទួលបានលទ្ធផលដូចការរំពឹងឡើយ។
អ្នកស្រាវជ្រាវវិទ្យាស្ថានខ្មែរសម្រាប់ប្រតិបត្តិការ និងសន្តិភាព លោក វណ្ណ ប៊ុនណា មានប្រសាសន៍កាលពីថ្ងៃទី២៩ មិថុនា ថា កម្ពុជា ឬអាស៊ានមិនមានឥទ្ធិពលអ្វីលើមេដឹកនាំរបបសឹក ដើម្បីឲ្យរបបនេះ អនុវត្តតាមសំណើរបស់អាស៊ាននោះទេ។ លោកមិនរំពឹងថា មេដឹកនាំយោធាអាចធ្វើតាមសំណើរបស់ប្រធានអាស៊ានកាលពីពេលថ្មីៗនេះឡើយ៖ «អាស៊ានគ្មានសិទ្ធិអ្វីបង្ខំរបបសឹកបានទេ មួយទៀត ប្រេសិតពិសេសអាស៊ានគ្រាន់តែបំពេញភារកិច្ចរបស់ខ្លួនក្នុងអាណត្តិជាប្រធានអាស៊ានប៉ុណ្ណោះទេ»។
នៅមុនពេលប្រេសិតពិសេសអាស៊ាន លោក ប្រាក់ សុខុន ទៅបំពេញទស្សនកិច្ចនៅមីយ៉ាន់ម៉ា លោកបានទទូចឲ្យមេដឹកនាំយោធាខុសច្បាប់ភូមា បញ្ជូនអ្នកស្រី អ៊ុង សានស៊ូជី យកទៅផ្ទះវិញ ពីព្រោះថាសព្វថ្ងៃនេះ អ្នកស្រី អ៊ុង សានស៊ូជី ត្រូវបានរបបសឹកបញ្ជូនទៅឃុំខ្លួននៅក្នុងពន្ធនាគារ។ ករណីមួយទៀត ប្រធានអាស៊ានលោក ហ៊ុន សែន ក៏ធ្លាប់ស្នើឲ្យរបបសឹកពិចារណាឡើងវិញ លើការកាត់ទោសសកម្មជនប្រហារជីវិត សកម្មជន មេដឹកនាំចលនាបះបោរប្រឆាំងរបបយោធាខុសច្បាប់ និងអតីតតំណាងរាស្ត្ររបស់គណបក្សសម្ព័ន្ធជាតិដើម្បីលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យរបស់អ្នកស្រី អ៊ុង សានសូជី ជាដើម។
លោក ប្រាក់ សុខុន បានដឹកនាំគណៈប្រតិភូទៅដល់ប្រទេសភូមាហើយ កាលពីថ្ងៃទី២៩ មិថុនានេះ ប៉ុន្តែមកទល់ល្ងាចម្សិលមិញ មិនទាន់ព័ត៌មានឬលទ្ធផលជំនួបរវាង ប្រេសិតអាស៊ាន និងមេដឹកនាំយោធាខុសច្បាប់នៅឡើយទេ។ ទោះជាបែបនេះក្ដី សេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានរបស់ក្រសួងការបរទេសកាលពីថ្ងៃទី២៨ ខែមិថុនា ថា ដំណើរទស្សនកិច្ចលើកទីពីររបស់លោក ប្រាក់ សុខុន ទៅកាន់ប្រទេសភូមានេះ គឺដើម្បីតាមដានការវិវត្តជុំវិញការអនុវត្តការព្រមព្រៀងជាឯកច្ឆន្ទ ៥ចំណុច និងការផ្តល់ជំនួយមនុស្សធម៌របស់អាស៊ានសម្រាប់ប្រទេសនេះ។ ក្រសួងការបរទេសកម្ពុជាក៏បានឱ្យដឹងដែរថា ដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់ប្រេសិតពិសេសអាស៊ានជាលើកទីពីរនេះ ក៏ដើម្បីរួមចំណែកដល់ការបង្កើតបរិយាកាសអំណោយផលសម្រាប់ដំណើរការសន្ទនានយោបាយដោយមានការចូលរួមពីគ្រប់ភាគីពាក់ព័ន្ធ។
ដំណើរទស្សនកិច្ចការងារជាលើកទីពីររបស់ប្រេសិតពិសេសអាស៊ាន លោក ប្រាក់ សុខុន នេះ នៅស្របពេលរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសចិន លោក វ៉ាង យី (Wang Yi) គ្រោងនឹងទៅបំពេញទស្សនកិច្ចជាលើកដំបូងនៅក្នុងប្រទេសភូមា ចាប់ពីថ្ងៃទី២ ដល់ថ្ងៃទី៥ ខែកក្កដានេះដែរ។ រដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំង (Beijing) រងការរិះគន់ថា បានជួយផ្តល់ការគាំទ្រដល់របបសឹកភូមាខុសច្បាប់ ខណៈរបបនេះរងការដាក់ទណ្ឌកម្មជាច្រើនពីសំណាក់ក្រុមប្រទេសលោកខាងលិច និងប្រទេសអាស៊ានដទៃទៀត ដូចជាសិង្ហបុរី (Singapore) ជាដើម។ មនុស្សយ៉ាងហោចណាស់ជាង ២ពាន់នាក់ ត្រូវបានសម្លាប់នៅក្នុងការបង្ក្រាបដោយហិង្សាពីសំណាក់របបសឹកភូមាមកលើក្រុមអ្នករិះគន់ និងប្រឆាំងរបបនេះ ក្រោយពីពួកយោធាភូមាបានធ្វើរដ្ឋប្រហារដណ្តើមអំណាចកាលពីដើមខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២១។
អ្នកជំនាញវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ និងកិច្ចការអន្តរជាតិ លោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា មានប្រសាសន៍ថា ដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់ប្រេសិតពិសេសលើកទីពីរនេះ ទំនងជាមិនមានលទ្ធផលអ្វីជាដុំកំភួនទេ ដោយសារតែប្រធានអាស៊ាន ហាក់បីដូចជាទទួលស្គាល់របបសឹកនេះរួចទៅហើយ។ ជាក់ស្ដែងលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន អនុញ្ញាតឲ្យរដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិនៃរបបខុសច្បាប់ចូលរួមប្រជុំថ្នាក់រដ្ឋមន្ត្រី ការពារជាតិអាស៊ានកាលពីពេលថ្មីៗនេះជាដើម៖ «ប្រសិនបើក្នុងដំណើរទស្សនកិច្ចលើកនេះ ជួបខាងយោធា ដោយមិនបានជួបខាងរដ្ឋាភិបាលរដ្ឋាភិបាលស្រមោលទេ ខ្ញុំគិតថា លទ្ធផលនឹងមិនមានអ្វីប្រែប្រួលទេ ដូចដែលជំនួបលើកទី១អីចឹង»។
របបសឹកមីយ៉ាន់ម៉ាគ្រោងនឹងប្រហារជីវិតមនុស្ស៤នាក់ នៅក្នុងរបបរដ្ឋាភិបាលស្របច្បាប់របស់អ្នកស្រី អ៊ុង សានស៊ូជី ដែលសហគមន៍អន្តរជាតិរួមទាំងសហរដ្ឋអាមេរិកកំពុងថ្កោលទោស អំពីបញ្ហានេះ។ ទន្ទឹមនឹងនេះ មេដឹកនាំស្របច្បាប់ភូមា អ្នកស្រី អ៊ុង សានស៊ូជី ក៏រងនូវការផ្តន្ទាទោសពីរបបសឹកភូមាជាច្រើនករណីដែរ។ កាលពីពេលថ្មីៗនេះតុលាការនៃរបបសឹក ភូមាកាត់ទោសឱ្យជាប់ពន្ធនាគាររយៈពេល ១១ឆ្នាំ។ អ្នកស្រីក៏កំពុងប្រឈមនឹងបទចោទជាច្រើនករណីផ្សេងទៀត ដែលអាចឱ្យអ្នកស្រីជាប់គុករហូតដល់ទៅជាង ១៨០ឆ្នាំ។
លោក វណ្ណ ប៊ុនណា ព្យាករណ៍ថា អ្វីដែលរបបសឹក អនុញ្ញាតឲ្យនោះ គឺនឹងបើកផ្លូវឲ្យប្រេសិតពិសេសយកជំនួយមនុស្សធម៌ទៅផ្ដល់ជូនពលរដ្ឋភូមា ដូចដែលរបបសឹកបានសន្យាកាលពីជំនួបលើកទី១។ ប្រេសិតពិសេសចង់ជួបតំណាងរដ្ឋាភិបាលស្របច្បាប់ គឺអ្នកស្រី អ៊ុង សានស៊ូជី នោះ ទំនងជារបបសឹកមិនអនុញ្ញាតឡើយ ដោយសារតែមេដឹកនាំយោធា លោក ម៊ីង អ៊ុងលាំង (Min AungHlaing) បានបញ្ជូនអ្នកស្រី ទៅពន្ធនាគាររួចទៅហើយនោះ៖ «ខ្ញុំគិតថា មកដល់ពេលនេះ មានការវិវដ្ដចាប់អ្នកស្រី អ៊ុង សានស៊ូជី ទៅឃុំឃាំង ហើយនោះ មិនអាចទៅរួចទេ។ ហើយម្យ៉ាងទៀតឥលូវនេះ ហាក់បីដូចជា នៅក្នុងយុទ្ធសាស្ត្រមួយរបស់ភូមាកំពុងទិញពេលវេលា ដើម្បីបន្តអំណាចទៅមុខទៀត»។
អ្នកនាំពាក្យរបបសឹកភូមា នាយឧត្តមសេនីយ៍ ហ្ស័រ មីនទុន (Gen. Zaw Min Tun) បានប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរីផ្សាយជាភាសាភូមា កាលពីពេលកន្លងទៅថា ប្រេសិតពិសេសអាស៊ាននឹងមិនត្រូវបានអនុញ្ញាតឱ្យជួបជាមួយអ្នកស្រី អ៊ុង សានស៊ូជី ឡើយក្នុងពេលដំណើរទស្សនកិច្ចជាលើកទីពីរនេះ។ អ្នកនាំពាក្យរូបនេះ បញ្ជាក់ថា លោក ប្រាក់ សុខុន អាចជួបបានតែជាមួយក្រុមកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធជនជាតិដើមភាគតិចនៅភូមា ក្រៅពីជំនួបជាមួយក្រុមមេដឹកនាំរបបយោធាភូមា។
ក្រុមអ្នកតាមដានកិច្ចការអន្តរជាតិ លើកឡើងថា មូលហេតុចម្បងដែលធ្វើឲ្យមេដឹកនាំរបបសឹក មិនធ្វើតាមសំណើប្រេសិតពិសេសរបស់ប្រធានអាស៊ាននោះ ក៏អាចមកពីកម្ពុជាខ្លួនឯងកំពុងតែមានភាពចម្រូងចម្រាសលើបញ្ហាជម្លោះនយោបាយ ដែលមិនទាន់ដោះស្រាយបាននៅឡើយ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។