អង្គការសម្ពន្ធភាពការពារសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា (CHRAC) សម្ដែងការព្រួយបារម្ភ ចំពោះការវាយប្រហារលើរាង្គកាយសកម្មជនបក្សប្រឆាំងកាលពីអំឡុងខែមុន ហើយស្ថាប័នយុត្តិធម៌ និងសមត្ថកិច្ច ព្រងើយកន្តើយក្នុងការគាំទ្រ និងស្វែងរកយុត្តិធម៌ដល់ជនរងគ្រោះថែមទៀត។ មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ក្រសួងយុត្តិធម៌ អះអាងថា ករណីហិង្សាលើ សកម្មជនបក្សប្រឆាំងនេះ សមត្ថកិច្ច កំពុងធ្វើការ ស៊ើបអង្កេត និងទាមទារឱ្យជនរងគ្រោះសហការជាមួយសមត្ថកិច្ច។
សេចក្ដីថ្លែងការណ៍អង្គការសម្ពន្ធភាពការពារសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា នៅថ្ងៃទី១៧ ខែតុលា សម្ដែងក្តីព្រួយបារម្ភយ៉ាងខ្លាំងចំពោះ សកម្មភាពប្រើប្រាស់អំពើហិង្សាផ្ទួនៗគ្នា ទៅលើសកម្មជនប្រឆាំងនឹងសាច់ញាតិរបស់ពួកគេ ក្នុងពេលស្ថានភាពនយោបាយតានតឹងនៅក្នុងប្រទេស។ អំពើហិង្សាកើតឡើងញឹកញាប់លើ សកម្មជនបក្សប្រឆាំងនេះ ធ្វើឱ្យអង្គការសង្គមស៊ីវិលជឿថា ជារឿងនយោបាយ។ ម្យ៉ាងទៀត ការវាយប្រហារទាំងនេះកើតឡើងក្នុងពេលមានបទបញ្ជារបស់រដ្ឋាភិបាលឱ្យបង្ក្រាបសកម្មជន បក្សប្រឆាំងនៅទូទាំងប្រទេស។
របាយការណ៍ កត់សម្គាល់ថា ក្រោយការចាប់ខ្លួនប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ លោក កឹម សុខា និងការរំលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ កាលពីចុងឆ្នាំ២០១៧មក គឺសមាជិកក្រុមប្រឹក្សាជាប់ឆ្នោត ឃុំ-សង្កាត់គណបក្សប្រឆាំង មិនត្រឹមតែត្រូវបានគេដកហូតមុខដំណែងនោះទេ ថែមទាំងទទួល បានសារគំរាមកំហែងពីជនអនាមិកទៀតផង នៅពេលពួកគេមិនចុះចូលជាមួយបក្សកាន់អំណាច។ ប៉ុន្តែចាប់តាំងពីខែសីហាថ្មីៗកន្លងទៅនេះ មានសកម្មជនបក្សប្រឆាំង ៤នាក់ត្រូវបានគេប្រើប្រាស់អំពើហិង្សាដោយផ្ទាល់ដោយសារគំនិតនយោបាយរបស់ពួកគេ។
អ្នកទាំង ៤នោះ រួមមាន ចៅសង្កាត់ជាប់ឆ្នោតសង្កាត់កោះដាច់ លោក ស៊ិន បូណា ត្រូវបានជនបិទ មុខពីរនាក់មានកាំភ្លើងខ្លីសៀតជាប់នឹងចង្កេះ បានធាក់ម៉ូតូលោកផ្ដួលហើយយកដំបងទីបព្រួត វាយបណ្តាលឱ្យបាក់ឆ្អឹងដៃខាងឆ្វេង និងមានស្នាមជាំច្រើនកន្លែងនៅស្មា និងក្បាល។ ការវាយប្រហារនេះកើតឡើងនៅថ្ងៃទី២៥ ខែកញ្ញា តាមបណ្ដោយផ្លូវជាតិ ៦A ម្តុំវត្តគៀនឃ្លាំង ស្ថិតក្នុងសង្កាត់ជ្រោយចង្វារ។ នៅមុននេះពីរថ្ងៃ គឺនៅថ្ងៃទី២២ ខែកញ្ញា ប្រធានក្រុមអង្គរក្សលោក សម រង្ស៊ី លោក ពូក ចន្តា ក៏ត្រូវជនមិនស្គាល់មុខពីរនាក់យកដំបងទីបលួចវាយពីក្រោយចំក្បាលបណ្ដាលឱ្យរងរបួសធ្ងន់ ហួរឈាមស្រោចពេញខ្លួន។ ហេតុការណ៍នេះបានកើតឡើងនៅពេលលោកដើរពីផ្សារសំដៅទៅផ្ទះ ក្នុងភូមិសាស្ត្រ សង្កាត់ចាក់អង្រែលើ ខណ្ឌមានជ័យ រាជធានីភ្នំពេញ ចម្ងាយប្រមាណ ១០០ម៉ែត្រពីទីស្នាក់ការគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ។ ចៅសង្កាត់ជាប់ឆ្នោតនៅសង្កាត់អូរឫស្សី៣ របស់គណបក្សប្រឆាំងម្នាក់ទៀត លោក ស៊ឹម សំអាត ត្រូវជនមិនស្គាល់មុខពីរនាក់ពាក់មួកសុវត្ថិភាពបិទមុខជិះម៉ូតូ លួចវាយលោកពីក្រោយចំក្បាលចំនួនបីដំបង បណ្ដាលឱ្យបែកក្បាល រួចជិះម៉ូតូគេចខ្លួនបាត់។ ហេតុការណ៍នេះបានកើតឡើងកាលពីថ្ងៃទី១៥ ខែកញ្ញា ក្នុងពេលលោកកំពុងអង្គុយលើម៉ូតូចាំយកប្រហិតឱ្យភ្ញៀវនៅលើផ្លូវ១១៨ នៅម្តុំសង្កាត់ទឹកល្អក់ទី១ ក្រុងភ្នំពេញ។ ចំណែកសមាជិកគណៈកម្មាធិការប្រតិបត្តិគណបក្សសង្គ្រោះជាតិប្រចាំរាជធានីភ្នំពេញ លោក ស្រី ច័ន្ទតារា ត្រូវជនមិនស្គាល់មុខពីរនាក់ដេញវាយធ្វើបាបបណ្ដាលឱ្យបែកក្បាលរងរបួសធ្ងន់ធ្ងរ កាលពីថ្ងៃទី២៨ ខែសីហា ក្នុងពេលលោកកំពុងធ្វើដំណើរតាមផ្លូវ។
អង្គការសម្ពន្ធភាពការពារសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា លើកឡើងថា ករណីទាំងនេះ គឺជនរងគ្រោះ និងគ្រួសាររបស់ពួកគេ កំពុងរងគ្រោះពីរដង។ ពួកគេមិនត្រឹមតែទទួលរងអំពើហិង្សាដោយសារការប្តេជ្ញាចិត្ត ផ្នែកនយោបាយប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែពួកគេ ថែមទាំងមិនទទួលបានការគាំទ្រពីស្ថាប័នយុត្តិធម៌និង អាជ្ញាធរសមត្ថកិច្ចឡើយ ដូចជាមិនជួយគាំទ្រការថែទាំផ្នែកវេជ្ជសាស្ត្រ និងមិនបានស្វែងរក និងនាំខ្លួន ជនល្មើសទៅផ្ដន្ទាទោសផងដែរ។ សេចក្តីថ្លែងការណ៍ចាត់ទុកថា ស្ថានភាពនេះ កំពុងបង្ហាញពីការព្រួយបារម្ភយ៉ាងខ្លាំងអំពីសង្គមប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជា ដែលត្រូវបានគំរាមកំហែង និងធ្វើឱ្យប្រជាជនកម្ពុជារស់នៅក្នុងភាពភ័យខ្លាចក្នុងការពាក់ព័ន្ធនឹងនយោបាយ។ ករណីទាំងនេះក៏បញ្ជាក់យ៉ាងច្បាស់ថា ស្ថាប័នយុត្តិធម៌ និងសមត្ថកិច្ច រើសអើងប្រជាពលរដ្ឋដែលមាននិន្នាការប្រឆាំង ហើយមិនគោរពគោលការណ៍យុត្តិធម៌ស្មើភាព។
ឆ្លើយតបករណីនេះ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងយុត្តិធម៌ លោក ជិន ម៉ាលីន អះអាងថា សមត្ថកិច្ចកំពុងតែ ស៊ើបអង្កេតករណីហិង្សាលើសកម្មជនបក្សប្រឆាំងទាំងនេះ តែមិនទាន់ដឹងអំពីលទ្ធផលនោះទេ។ លោកបន្តថា បទល្មើសខ្លះត្រូវការស៊ើបអង្កេតរយៈពេលខ្លីហើយបទល្មើសខ្លះត្រូវការស៊ើបអង្កេត រយៈពេលយូរ។ មន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌រូបនេះ ទម្លាក់កំហុសថា ការយឺតយ៉ាវក្នុងការស៊ើបអង្កេតនេះ អាចដោយសារតែជនរងគ្រោះចេះតែចោទសមត្ថកិច្ចហើយរត់គេចមិនសហការជាមួយសមត្ថកិច្ច ប៉ុន្តែបែរជាទៅសហការជាមួយក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលទៅវិញ៖ «វិធានការច្បាប់ទៅលើអតីតសកម្មជនបក្សប្រឆាំងមួយក្ដាប់តូច នេះ គឺជាការអនុវត្តច្បាប់មិនមែនការរឹតត្បិតសិទ្ធិសេរីភាពអីទេ ដោយសារអ្នកទាំងនោះបានបំពាន ច្បាប់ដែលមានជាធរមាន។ ចំណែកអំពើហិង្សាទៅលើអតីតសកម្មជនបក្សប្រឆាំងគឺសមត្ថកិច្ចកំពុង ដោះស្រាយដូច្នេះសង្គមស៊ីវិលមិនគួរណាធ្វើបុរេវិនិច្ឆ័យមិនផ្អែកលើសច្ចៈភាពនិងភាពយុត្តិធម៌នោះទេ ដោយចោទប្រកាន់ទៅលើសមត្ថកិច្ចដោយអសុទ្ធចិត្តបែបនេះ។ សង្គមស៊ីវិលគួរតែអំពាវនាវឱ្យ ជនរងគ្រោះសហការជាមួយសមត្ថកិច្ចឱ្យបានច្រើនជាងនេះជាការល្អ»។
ផ្ទុយពីការលើកឡើងនេះ ចៅសង្កាត់ជាប់ឆ្នោតសង្កាត់កោះដាច់របស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ លោក ស៊ិន បូណា ដែលជាជនរងគ្រោះ ថ្លែងថា ថ្វីដ្បិតតែលោកគ្មានជំនឿចិត្តទៅលើអាជ្ញាធរក្តី ប៉ុន្តែលោក បានដាក់បណ្តឹង និងបានសហការជាមួយសមត្ថកិច្ចគ្រប់ដំណាក់កាលទាំងអស់។ លោកបញ្ជាក់ថា ក្រោយកើតហេតុភ្លាមៗ លោកដាក់បណ្ដឹងនៅប៉ុស្តិ៍នគរបាលខណ្ឌជ្រោយចង្វារ។ បន្ទាប់មក លោក បានរាយការណ៍ដំណើររឿងហេតុ និងបង្ហាញភស្តុតាំងគ្រប់យ៉ាងជូនអធិការខណ្ឌជ្រោយចង្វារម្តងទៀត ប៉ុន្តែចាប់តាំងពីនោះមក គឺអាជ្ញាធរមិនបានជូនដំណឹង ឬបង្ហាញលទ្ធផលអ្វីនោះទេ។
សកម្មជនបក្សប្រឆាំងរូបនេះ សំណូមពរជាថ្មីឱ្យសមត្ថកិច្ចមានឆន្ទៈពិតប្រាកដក្នុងការស្វែងនិងនាំ ខ្លួនជនល្មើសមកផ្ដន្ទាទោសតាមច្បាប់ ព្រោះការបណ្ដោយឱ្យជនល្មើសរស់នៅមានសេរីភាពបែប នេះ ធ្វើឱ្យលោកនៅតែមានអារម្មណ៍ភ័យខ្លាច៖ «បើសិនជាអាជ្ញាធរមានឆន្ទៈរិះរកយុត្តិធម៌ឱ្យខ្ញុំជាជនរងគ្រោះនោះ ខ្ញុំគិតថា មើលទៅវាដូចជាមិនមានផល អីពិបាកទេដោយសារជនល្មើសនេះមិនបានធ្វើអីខ្ញុំនៅតាម ផ្លូវងងឹតឬអាថ៌កំបាំងអីទេគឺធ្វើខ្ញុំនៅតាមដងផ្លូវសាធារណៈ នៅមោង ១០កន្លះព្រឹកគឺមហាជនកំពុង ធ្វើដំណើរកកកុញតាមផ្លូវហើយ ក៏យើងបានភស្តុតាងគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ឱ្យអាជ្ញាធរតាមដានខ្លះដែរ មិនមែនថាអត់នោះទេ ។ ប៉ុន្តែកន្លងមកអាជ្ញាធរមិនបានជូនដំណឹងមកដល់ខ្ញុំវិញសោះថា ឥឡូវនេះ យ៉ាងម៉េចហើយដល់ណានោះទេ។ ខ្ញុំបានសហការជាមួយសមត្ថកិច្ចរហូតដល់ពីរដង»។
កន្លងមកសំណុំរឿងដែលប្ដឹងផ្ដល់ដោយសកម្មជនបក្សប្រឆាំង ឬសកម្មជនសិទ្ធិមនុស្ស ហាក់មិនដែលឃើញអាជ្ញាធររបបក្រុងភ្នំពេញចាត់វិធានការ ដើម្បីស្វែងរកយុត្តិធម៌នោះទេ។ អាជ្ញាធររបបក្រុង ភ្នំពេញ តែងបណ្ដោយឱ្យសំណុំរឿងទាំងនោះអូសបន្លាយពេលវេលារាប់ឆ្នាំដោយគ្មានលទ្ធផលអ្វី ទាំងអស់ហើយតែងលើកឡើងដដែលៗ ថា កំពុងស៊ើបអង្កេត។
នាយកប្រតិបត្តិអង្គការសម្ពន្ធភាពការពារសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា លោក ណៃ វង្សដា មានប្រសាសន៍ថា តាមការកត់សម្គាល់របស់លោកកន្លងមក ជនរងគ្រោះមួយចំនួនមិនមែនមិនចង់សហការជាមួយ សមត្ថកិច្ចនោះទេ ប៉ុន្តែដោយសារតែពួកគេបាត់បង់ទំនុកចិត្ត និងគ្មានភាពកក់ក្ដៅពីអាជ្ញាធរ៖ «បើសិនជាជនរងគ្រោះមានទំនុកចិត្តនិងភាពកក់ក្ដៅ គឺគាត់នឹងស្វះស្វែងរកដាក់បណ្ដឹង ប៉ុន្តែបើគាត់មិនមានទំនុកចិត្តទេ គឺគាត់មិនទៅរកទេ។ ដូចជនរងគ្រោះទូទៅដែរ កាលណាគាត់មានទំនុកចិត្តទៅលើស្ថាប័នណាទៅលើកន្លែងណាមួយគឺគាត់ស្វះស្វែងទៅរក កន្លែងនោះ។ការវាយប្រហារផ្ទួនៗគ្នាអីចឹងគឺធ្វើឱ្យយើងដែលជាអ្នកសិទ្ធិមនុស្សមានការព្រួយបារម្ភ ខ្លាំងណាស់ ដោយសារតែការវាយប្រហារកើតឡើងតែទៅលើសកម្មជន ឬសមាជិកគណបក្សប្រឆាំង»។
លោក ណៃ វ៉ង់ដា បន្តថា ប្រសិនបើករណីអំពើហិង្សាលើសកម្មជនបក្សប្រឆាំងទាំងនេះ ខាងសមត្ថកិច្ចនៅតែមិនអាចវែកមុខនាំខ្លួនជនល្មើសមកផ្ដន្ទាទោសតាមច្បាប់បានទេ វានឹងបង្កើនឱ្យមានអំពើនិទ្ទណ្ឌភាព ឬជនល្មើសរួចខ្លួន ហើយកាន់តែធ្វើឱ្យពួកគេហ៊ានប្រព្រឹត្តបទល្មើសធ្ងន់ធ្ងរ ដែលបណ្ដាលឱ្យមានជនរងគ្រោះជាបន្តបន្ទាប់។ ម្យ៉ាងវិញទៀត ការខកខាននាំជនល្មើសមកផ្ដន្ទាទោសនេះ ក៏នឹងនាំឱ្យមានការរិះគន់កាន់តែខ្លាំងនាំឱ្យ ប៉ះពាល់មុខមាត់និងកិត្តិយសរបស់អាជ្ញាធរមានសមត្ថកិច្ច និងរដ្ឋាភិបាលផងដែរ៖ «ខ្ញុំគិតថា ព័ត៌មានដែលបានពីបណ្ដាញសង្គមក្ដីព័ត៌មានដែលដឹងឮ ពីជនរងគ្រោះនិងគ្រួសាររបស់ពួកគេក្តី គឺវាលើសពីគ្រប់គ្រាន់ក្នុងការវែកមុខជនល្មើស។ នេះប្រសិន បើមានឆន្ទៈពិតប្រាកដ។ ខ្ញុំសូមលើកទឹកចិត្តឱ្យស៊ើបអង្កេតនិងវែកមុខជនល្មើស»។
ក្រៅពីមានជនមិនស្គាល់មុខតាមវាយដំធ្វើបាបសកម្មជនបក្សប្រឆាំងតាមដងផ្លូវនោះ គិតត្រឹមថ្ងៃទី ១៦ ខែតុលា អាជ្ញាធររបបក្រុងភ្នំពេញបានចាប់ឃុំខ្លួនសកម្មជនគណបក្សសង្គ្រោះជាតិចំនួន៤៦ នាក់ហើយ និងមានម្នាក់ត្រូវបានដោះលែងវិញ ក្រោយសារភាពតាមការចង់បានរបស់អាជ្ញាធរ។ ដោយឡែក ចំនួនសកម្មជនបក្សប្រឆាំងដែលអាជ្ញាធរកោះហៅ និងចេញដីកាតាមចាប់ខ្លួន បានកើនឡើងដល់ ១៨៣នាក់ គិតត្រឹមរយៈពេលដូចគ្នា។
អង្គការសម្ពន្ធភាពការពារសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា លើកឡើងថា យោងតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជា សេចក្ដី ប្រកាសជាសកលស្ដីពីសិទ្ធិមនុស្ស កតិការសញ្ញាអន្តរជាតិស្ដីពីសិទ្ធិពលរដ្ឋ និងនយោបាយ និង សេចក្តីប្រកាសស្ដីពីសិទ្ធិមនុស្សផ្សេងៗទៀត ដែលរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាចុះហត្ថលេខានិងផ្ដល់សច្ចាប័ន នេះ រដ្ឋាភិបាល និងសមត្ថកិច្ចគ្រប់លំដាប់ថ្នាក់ មានកាតព្វកិច្ចការពារ និងលើកកម្ពស់សិទ្ធិជា មូលដ្ឋានទាំងអស់រួមមានសិទ្ធិរស់រានមានជីវិត និងសិទ្ធិចូលរួមធ្វើនយោបាយសម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋ កម្ពុជាទូទាំងប្រទេស៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។