គណបក្សនយោបាយ និងអ្នកឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោតជំរុញឱ្យ គ.ជ.ប បន្ថែមការស៊ើបអង្កេតឱ្យបានត្រឹមត្រូវចំពោះបណ្ដឹងរបស់ពលរដ្ឋ ដែលនាំឱ្យមានការលុបឈ្មោះបេក្ខជន និងលុបបញ្ជីឈ្មោះបេក្ខជនគណបក្សនយោបាយនៅតាមបណ្ដាឃុំ សង្កាត់ មួយចំនួន។ មកដល់ពេលនេះ គ.ជ.ប បានលុបបញ្ជីឈ្មោះបេក្ខជនតាមឃុំ សង្កាត់ មួយចំនួនរបស់គណបក្សនយោបាយចំនួន៣។
មន្ត្រីគណបក្សទាំងនោះអះអាងថា ការនេះអាចជាយុទ្ធសាស្ត្រជាប្រព័ន្ធរបស់អាជ្ញាធរមូលដ្ឋានរបស់គណបក្សកាន់អំណាច នៅពេលដែល គ.ជ.ប ហាក់ដូចជាបានចូលរួមចំណែកតាមរយៈសេចក្ដីសម្រេច ដែលមិនបានឆ្លងកាត់ការស៊ើបអង្កេតឱ្យបានត្រឹមត្រូវពីភាពពាក់ព័ន្ធរបស់យុទ្ធសាស្ត្រនេះ។ តែទោះជាយ៉ាងណា មន្ត្រី គ.ជ.ប បញ្ជាក់ថា គ.ជ.ប អនុវត្តការងារទៅតាមតួនាទី និងភារកិច្ច ដែលច្បាប់កំណត់។
គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត ឬ គ.ជ.ប រងការរិះគន់ថា បានរួមគំនិតជាមួយអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន ដែលមកពីគណបក្សកាន់អំណាចក្នុងការលុបបញ្ជីឈ្មោះរបស់បេក្ខជនគណបក្សនយោបាយក្រៅរដ្ឋាភិបាល។ មន្រ្តីគណបក្សនយោបាយក្រៅរដ្ឋាភិបាលទាំងនោះ និងអ្នកឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោតបានមើលឃើញពីភាពមិនប្រក្រតីមួយចំនួននៅក្នុងដំណើរការជំនុំជម្រះក្ដីរបស់ គ.ជ.ប។
អនុប្រធានគណបក្សភ្លើងទៀនលោក ថាច់ សេដ្ឋា ប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរីថា មូលហេតុសំខាន់ដែលនាំទៅលុបឈ្មោះ បេក្ខជន និងបញ្ជីឈ្មោះបេក្ខជននៅតាមឃុំ សង្កាត់នេះ គឺដោយសារមានបណ្ដឹងរបស់ពលរដ្ឋ ដែលសង្ស័យថា បេក្ខជនមិនចេះអាន មិនចេះសរសេរ និងមានបេក្ខជនខ្លះប្ដឹងដកឈ្មោះចេញពីបញ្ជី។ លោកថារឿងនេះអាចជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងយុទ្ធនាការជាប្រព័ន្ធរបស់អាជ្ញាធរមូលដ្ឋានរបស់គណបក្សកាន់អំណាច ក្នុងការគំរាមកំហែងឱ្យបេក្ខជនគណបក្សលោក ដកខ្លួន ឬថាពួកគេមិនបានបំពេញឯកសារដោយខ្លួនឯងជាដើម។
លោកលើកឡើងទៀតថា នៅពេលដែល គ.ជ.ប មិនបានស៊ើបអង្កេតរកឫសគល់បញ្ហា ដែលកើតចេញពីការធ្វើទុក្ខបុកម្មេញផ្នែកនយោបាយនេះទេ គ.ជ.ប នឹងនៅតែជាប់ឈ្មោះថា បានចូលរួមធ្វើឱ្យការបោះឆ្នោតនៅពេលខាងមុខនេះពុំមែនជាការបោះឆ្នោត ដែលត្រឹមត្រូវ សេរី និងយុត្តិធម៌ឡើយ៖ «យើងនៅតាមដានបន្តទាល់តែចប់ទៅមើល តើរឿងរ៉ាវហ្នឹង តើគេចាត់ចែងយ៉ាងមេចខ្លះ? គ.ជ.ប ហ្នឹង តើវាអាចបង្ហាញនូវអព្យាក្រឹត្យរបស់ខ្លួនហ្នឹងវាបានកម្រិតប៉ុន្មាន? ព្រោះដូចកន្លងមកហ្នឹងប្ដឹងដូចលេងសើចចឹង។ ប្ដឹងថា គេអត់ចេះអក្សរ ដល់ហើយម៉ោថា គេអត់ចេះយ៉ាងម៉េចបើគេរៀនដល់បរិញ្ញាប័ត្រ។ អីចឹង គឺចេះតែប្ដឹងឱ្យវ៉ល់ចឹងហ្មងទៅចឹង ហើយ គជប មិនស៊ើបអង្កេតទេក៏យកមកដល់សវនាការជំនុំជម្រះអីចឹងទៅ។ ដូចនៅពោធិ៍សាត់ចឹង គ្រាន់តែប្ដឹងលុបឈ្មោះអីចឹង ប៉ូលីសមានតួនាទីអីទៅហៅគេសាកសួរ ទៅជាប៉ូលីសទៅវិញ មិនមែនជា គជប មិនមែនជា ប៉ិច (PEC)អីវិញ? ធ្វើចឹងវាដូចជាបន្លំ បង្កូវ មិនដឹងថាអំណាចនៅថ្នាក់ណាទេ»។
គិតត្រឹមថ្ងៃទី៣១ ខែមីនា គ.ជ.ប បានសម្រេចលុបបញ្ជីឈ្មោះបេក្ខជនឈរឈ្មោះបោះឆ្នោតក្រុមប្រឹក្សាឃុំ សង្កាត់ របស់គណបក្សនយោបាយចំនួន៣ហើយ ក្នុងនោះរួមមាន គណបក្សភ្លើងទៀន គណបក្សឆន្ទៈខ្មែរ និងគណបក្សសំបុកឃ្មុំសង្គមប្រជាធិបតេយ្យ។ ក្នុងនោះដែរ គ.ជ.ប បានសម្រេចលុបបញ្ជីឈ្មោះបេក្ខជនគណបក្សភ្លើងទៀនចំនួន៧ឃុំ សង្កាត់ គឺនៅសង្កាត់ទួលស្វាយព្រៃទី១ ក្នុងខណ្ឌបឹងកេងកង សង្កាត់ផ្សារដើមគរ ក្នុងខណ្ឌទួលគោក សង្កាត់មនោរម្យ ក្នុងខណ្ឌដូនពេញ និងសង្កាត់ព្រែកលាប ខណ្ឌជ្រោយចង្វារ និងឃុំកណ្ដៀង ក្នុងខេត្តពោធិ៍សាត់ សង្កាត់កំពង់ចាម និងសង្កាត់បឹងកុក ក្នុងខេត្តកំពង់ចាម។ ក្រៅពីនេះក៏មានបេក្ខជននៅតាមឃុំ សង្កាត់ ជាច្រើនទៀតរបស់គណបក្សនេះត្រូវ គ.ជ.ប សម្រេចលុបចេញពីបញ្ជីដែរ។ គ.ជ.ប ដដែលក៏បានលុបបញ្ជីបេក្ខជនរបស់គណបក្សឆន្ទៈខ្មែរនៅសង្កាត់ផ្សារធំថ្មីទី៣ ខណ្ឌដូនពេញ និងបញ្ជីឈ្មោះបេក្ខជនគណបក្សសំបុកឃ្មុំសង្គមប្រជាធិបតេយ្យនៅសង្កាត់វាលវង់ ខណ្ឌ៧មករា រួមទាំងលុបឈ្មោះបេក្ខជនរបស់គណបក្សនេះជាច្រើននាក់ទៀតដែរ។
វិទ្យុអាស៊ីសេរីមិនអាចសុំប្រតិកម្មតបនឹងរឿងនេះ ពីប្រធានគណបក្សសំបុកឃ្មុំសង្គមប្រជាធិបតេយ្យលោក ម៉ម សូណង់ដូ បានទេ។
ប្រធានគណបក្សឆន្ទៈខ្មែរ លោក គង់ មុនីកា ប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរីថា បេក្ខជនរបស់គណបក្សលោកមួយចំនួនបានសម្រេចដកខ្លួនចេញពីការបោះឆ្នោតភ្លាមៗបន្ទាប់ពីរងការគំរាមកំហែងពីអាជ្ញាធរមូលដ្ឋានរបស់គណបក្សកាន់អំណាច។ លោកថា គ.ជ.ប ដែលជាអាជ្ញាកណ្ដាលគួរតែបានស៊ើបអង្កេត និងផ្ដល់យុត្តិធម៌ដល់គណបក្សនយោបាយតូចៗ ដែលកំពុងរងការគំរាមកំហែងផ្នែកនយោបាយពីគណបក្សកាន់អំណាច៖ «អ្វីដែលយើងបានជជែកជាមួយបេក្ខជនយើងហ្នឹងគឺពួកគាត់រងការកៀបសង្កត់ បំភិតបំភ័យពីមេភូមិ។ គឺមេភូមិនៅតាមឃុំសង្កាត់ហ្នុង គឺជាអ្នកផ្ដល់មធ្យោបាយដឹកបេក្ខជនយើងទៅលេខាធិការដ្ឋានរៀបចំការបោះឆ្នោត ដែលហៅកាត់ សេច (SEC) ដើម្បីដាក់ពាក្យបណ្ដឹងដកបេក្ខភាពរបស់ខ្លួនជាដើម។ វាមានចំណុចផ្សេងទៀត ដូចជា ការគំរាមថា នឹងដកបណ្ណក្រីក្រ ឬមិនទទួលបានការឧបត្ថម្ភទាក់ទងនឹងកូវីដជាដើម ដែលទាំងអស់នេះជាបញ្ហា ដែលយើងឃើញថា ធ្វើឡើងជាលក្ខណៈប្រព័ន្ធ»។
ទាក់ទងនឹងដំណើរការជម្រះក្តីរបស់ គ.ជ.ប អំពីបណ្ដឹងពលរដ្ឋសុំលុបបញ្ជីឈ្មោះបេក្ខជនគណបក្សនយោបាយ និងឈ្មោះបេក្ខជននេះ មន្ត្រីតស៊ូមតិ និងអង្កេតនៃអង្គការឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោត ខុមហ្រ្វែល (COMFREL) លោក កន សាវាង្ស អះអាងថា លោកនៅមិនទាន់អាចវាយតម្លៃបាននៅឡើយថា តើចំណាត់ការ របស់ គ.ជ.ប នៅពេលនេះ គឺជាយុទ្ធសាស្ត្រជាប្រព័ន្ធ ឬយ៉ាងណាទេ តែលោកទទួលស្គាល់ថា មានការរាយការណ៍ថា អាជ្ញាធរមូលដ្ឋានមួយចំនួនបានគំរាមកំហែង សកម្មជន ឬបេក្ខជនគណបក្សផ្សេងពីគណបក្សកាន់អំណាច ពិសេសគណបក្សភ្លើងទៀន។ លោកសង្កេតឃើញទៀតថា សវនាការរបស់ គ.ជ.ប មានភាពមិនប្រក្រតីមួយចំនួន ពិសេស គឺផ្ដោតទៅលើការសង្ស័យរបស់ពលរដ្ឋ ដើមបណ្ដឹង៖ « មិនគាំទ្រទេក្នុងការលុបបញ្ជីនេះទេ គឺថា បើបេក្ខជនណា ដែលគិតថាមានបញ្ហា ហើយនៅក្នុងកំឡុងពេលនេះដោះស្រាយបាន ក៏ដោះស្រាយទៅតាមនីតិវិធី បើអត់ទេក៏ទុកអ្នកនៅសល់ដដែលទៅ។ លើកលែងតែបេក្ខជនទាំងអស់ហ្នឹងមិនមានទើបអាចលុបបញ្ចីចោល។ ឧបមាថា ៥នាក់មានកំហុសតែ២ ហើយទៅលុបបញ្ជីចោលវាអយុត្តិធម៌បន្តិច»។
បើទោះជាយ៉ាងណាមន្ត្រី គ.ជ.ប ពន្យល់ថា ការសម្រេចរបស់ គ.ជ.ប ផ្អែកទៅតាមច្បាប់ដែលតម្រូវឱ្យ គ.ជ.ប ត្រូវអនុវត្តតាម។
អគ្គលេខាធិការរង គ.ជ.ប លោក សោម សូរីដា បានលើកឡើងនូវបទដ្ឋានច្បាប់មួយចំនួន ដែល គ.ជ.ប យកមកជាអំណះអំណាង សម្រេចក្ដីលុបឈ្មោះ និងបញ្ជីឈ្មោះគណបក្សនីមួយៗ ក្នុងនោះរួមមាន ច្បាប់ស្ដីពីការបោះឆ្នោតក្រុមប្រឹក្សាឃុំ សង្កាត់ បទបញ្ជា និងនីតិវិធីមួយចំនួនទៀត។ លោកសង្កត់ធ្ងន់ថា ការសម្រេចលុបបញ្ជីបេក្ខជនរបស់គណបក្សនយោបាយ គឺដោយសារតែបានរកឃើញពីចំណុចផ្ទុយពីច្បាប់របស់បញ្ជីទាំងនោះ៖ « ពេលដែលការអង្កេតបានផ្ដល់នូវភស្ដុតាងគ្រប់គ្រាន់ ដែលថា បេក្ខជនពិតមិនគ្រប់លក្ខខណ្ឌ ដូចជាមិនចេះអាន មិនចេះសរសេរ អីចឹងយើងលុប តែបេក្ខជនទេ។ ប៉ុន្តែក្នុងករណីដែលមានភស្ដុតាង ឯកសារគ្រប់គ្រាន់ដែលថា បេក្ខជនម្នាក់ ឬច្រើននាក់ គាត់មិនចេះអាន មិនចេះសរសេរ ប៉ុន្តែមានឯកសារមួយនៅក្នុងចំណោមកសារចំនួន៦ គឺការបំពេញដោយផ្ទាល់ដៃនូវប្រវត្តិរូបរបស់បេក្ខជន និងសេចក្ដីប្រកាសរបស់បេក្ខជនមាន អីចឹងវាអាចមានការក្លែងបន្លំឯកសារនោះ ជាបេក្ខជនពិតជាមិនបានបំពេញប្រវត្តិរូប និងសេចក្ដីប្រកាសឈរឈ្មោះជាបេក្ខជន ហើយស្នាមមេដៃ ឬហត្ថលេខាពិតជាមិនមែនជារបស់គាត់ ហេតុនេះវាផ្ទុយពីអង្គច្បាប់នៅក្នុងមាត្រា៤២ ដែលបេក្ខជនត្រូវចុះហត្ថលេខា ដោយផ្ទាល់ដៃ បំពេញដោយផ្ទាល់ដៃ»។
ទាក់ទងនឹងការរិះគន់ថា គ.ជ.ប មិនបានស៊ើបអង្កេតឱ្យបានម៉ត់ចត់មុននឹងបញ្ជូនសំណុំរឿងមកជំនុំជម្រះ ឬផ្អែកទៅលើការសង្ស័យរបស់ពលរដ្ឋ លោក សូរីដា ពន្យល់ថា គ.ជ.ប បានស៊ើបអង្កេត និងសាកសួរសាមីជនផ្ទាល់នៅតាមមូលដ្ឋាន រួមនឹងការផ្ទៀងផ្ទាត់ប្រវត្តិរូបបេក្ខជន ដែលរងបណ្ដឹងនោះផង៖ «នៅពេលមានបញ្ហាកើតឡើងពីភាពមិនប្រក្រតីជាបេក្ខជនក្ដី ឬក៏ជាបញ្ជីបេក្ខជនក្ដី ស្ថាប័នដោះស្រាយវិវាទបោះឆ្នោតនៅក្នុងដំណាក់កាលបិទផ្សាយបញ្ជីបេក្ខជនដំបូងនេះ គឺអត់មានថ្នាក់គណកម្មាធិការរាជធានីខេត្ត ឬឃុំ សង្កាត់ទេ បណ្ដឹងនោះ គឺប្ដឹងត្រង់មក គ.ជ. ប»។
លោក សោម សូរីដា គូសបញ្ជាក់ថា គ.ជ.ប អនុវត្តតាមច្បាប់ ហេតុនេះពលរដ្ឋម្ចាស់ឆ្នោត អាចវាយតម្លៃការងាររបស់ គ.ជ.ប បានដោយផ្ទៀងផ្ទាត់រវាងច្បាប់ចែង និងសកម្មភាព គ.ជ.ប។
យ៉ាងនេះក្តីចំពោះអ្នកឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោត លោក កន សាវាង្ស មើលឃើញថា បទដ្ឋានច្បាប់ ដែល គ.ជ.ប លើកឡើងពុំបានផ្ដល់លទ្ធភាពទៅឱ្យ គ.ជ.ប លុបបញ្ជីឈ្មោះបេក្ខជនគណបក្សនយោបាយឡើយ។ លោកថា សេចក្ដីសម្រេចរបស់ស្ថាប័ននេះអាចរំលោភទៅលើសិទ្ធិសេរីភាពផ្នែកនយោបាយ៖ «ខ្ញុំនៅតែពិនិត្យថាអង្គស្មារតីនៃច្បាប់ដូចជាមិនបានចែងលម្អិតអំពីបញ្ហាហ្នឹងទេ ដូចជាអត់មានចង្អុលបង្ហាញឱ្យទៅលុបបញ្ជី បែបហ្នឹងទេ។ ទី២ វាប៉ះពាល់សិទ្ធិផ្នែកនយោបាយរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ដែលមានធានានៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ហើយមែនទែនទៅ គ.ជ.ប ហ្នឹងធានានៅនូវអព្យាក្រឹត្យក្នុងការរៀបចំហ្នឹងថែមទៀត បើសិនជា គ.ជ. ប ធ្វើមិនក្នុងន័យឯករាជ្យទេនោះ គឺការដោះស្រាយមិនអាចនឹងទទួលយកបានទេហើយ ក្នុងក្រសែភ្នែកសាធារណៈជនពីការប្រកួតប្រជែងហ្នឹងគឺគេមិនងាយនឹងទុកចិត្ត»។
ស្របពេលដែល គ.ជ.ប នឹងបន្តសវនាការជំនុំជម្រះបណ្ដឹងពលរដ្ឋ ដែលស្នើសុំលុបបញ្ជីឈ្មោះបេក្ខជន និងបញ្ជីបេក្ខជនគណបក្សនយោបាយតទៀតនេះ មន្រ្តីគណបក្សឆន្ទៈខ្មែរ និងគណបក្សភ្លើងទៀននឹងបន្តតាមដានរឿងនេះតទៅទៀតដែរ។ មន្ត្រីគណបក្សភ្លើងទៀនថាមកដល់ពេលនេះគេនៅមិនទាន់សម្រេចថានឹងចូលរួម ឬមិនចូលរួមការបោះឆ្នោតនៅថ្ងៃទី៥ ខែមិថុនាខាងមុខនេះឬយ៉ាងណានៅឡើយទេ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។