ក្រុមអ្នកតាមដានស្ថានការណ៍នយោបាយយល់ថា ការណ៍ដែលកម្ពុជាចេញមុខមកប្រកាសតែឯងថា កិច្ចប្រជុំកំពូលពិសេសអាស៊ាន-អាមេរិក (ASEAN-US Special Summit) ត្រូវលើកពេល អាចជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងសម្ពាធរបស់ប្រទេសចិន។ អ្នកខ្លះទៀតថា ទោះជាយ៉ាងណា កម្ពុជានៅតែចង់ឱ្យមានកិច្ចប្រជុំនេះដដែលដើម្បីជាឱកាសស្តារមុខមាត់ជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិកឡើងវិញ។
រឿងរ៉ាវចម្រូងចម្រាសដែលកម្ពុជាប្រកាសតែឯងថា កិច្ចប្រជុំកំពូលពិសេសអាស៊ាន-អាមេរិកត្រូវលើកពេល ខណៈសហរដ្ឋអាមេរិក និងប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី (Indonesia) ដែលជាអ្នកសម្របសម្រួលកិច្ចប្រជុំនេះនៅមិនទាន់បញ្ជាក់យ៉ាងណានៅឡើយនោះ ធ្វើឱ្យក្រុមអ្នកតាមដានស្ថានការណ៍នយោបាយដាក់ជាចម្ងល់សង្ស័យ និងការយល់ឃើញមួយចំនួន។
អ្នកស្រាវជ្រាវនៃវិទ្យាស្ថានខ្មែរសម្រាប់សហប្រតិបត្តិការ និងសន្តិភាព (CICP) លោក វណ្ណ ប៊ុនណា ថ្លែងក្នុងកិច្ចពិភាក្សារបស់វិទ្យុអាស៊ីសេរី កាលពីយប់ថ្ងៃទី១០ ខែមីនា ថា លោកមិនឃើញមានហេតុផលផ្សេងណាមួយក្រៅតែពីហេតុផលទាក់ទងនឹងការជាប់រវល់របស់មេដឹកនាំអាស៊ានមួយចំនួន ខណៈកម្ពុជាខ្លួនឯងក៏ចង់ឱ្យមានកិច្ចប្រជុំនេះឡើងដើម្បីជាឱកាសស្តារទំនាក់ទំនងទ្វេភាគីជាមួយអាមេរិក៖ « អ្វីដែលកម្ពុជាចង់បានបំផុតនោះ គឺថាកាលណាមានឱកាសប្រជុំជាមួយលោកប្រធានាធិបតី ចូ បៃឌិន (Joe Biden) នេះគឺជាឱកាសមួយដែលកម្ពុជាអាចយកវេទិកានេះដើម្បីសន្ទនាដោយផ្ទាល់ជាមួយលោក ចូ បៃឌិន ហើយបង្ហាញពីកិត្យានុភាពការទូតក្នុងនាមជាប្រធានអាស៊ានផង ហើយមួយទៀត កម្ពុជាខ្លួនឯងក៏យកវេទិកានេះជាឱកាសដើម្បីនិយាយត្រង់ទៅត្រង់មកជាមួយលោក ចូ បៃឌិន អំពីការស្តារទំនាក់ទំនងរវាងសហរដ្ឋអាមេរិកឡើងវិញ។ ខ្ញុំគិតថា កម្ពុជាមួយរយៈពេលនេះ ទោះបីជាមានទំនាក់ទំនងល្អូកល្អឺនជាមួយចិនក៏ពិតមែន ក៏ប៉ុន្តែកម្ពុជានៅតែគិតថា សហរដ្ឋអាមេរិកគឺជាតួអង្គសំខាន់ »។
សហរដ្ឋអាមេរិក កាលពីថ្ងៃទី២៨ ខែកុម្ភៈ បានប្រកាសជាផ្លូវការតាមរយៈអ្នកនាំពាក្យសេតវិមានប្រធានាធិបតីថា កិច្ចប្រជុំពិសេសនេះនឹងធ្វើឡើងនៅសេតវិមានប្រធានាធិបតីនៅរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតុន (Washington) នៅថ្ងៃទី២៨ និង២៩ ចុងខែមីនានេះ។ ក៏ប៉ុន្តែ មិនបានជាងមួយសប្តាហ៍ផង ទាំងប្រធានប្តូរវេនអាស៊ាន គឺលោក ហ៊ុន សែន និងទាំងប្រមុខការទូតកម្ពុជាលោក ប្រាក់ សុខុន បានចេញមុខមកថ្លែងអះអាងថា កិច្ចប្រជុំកំពូលពិសេសនេះត្រូវលើកពេល ដោយសារមេដឹកនាំប្រទេសសមាជិកអាស៊ានមួយចំនួនជាប់រវល់។ ពួកលោកមិនបានបញ្ចេញឈ្មោះក្រុមមេដឹកនាំនៃប្រទេសទាំងនោះទេ។
វិទ្យុអាស៊ីសេរី បានព្យាយាមទាក់ទងក្រសួងការបរទេសអាមេរិកដើម្បីសុំការបញ្ជាក់ជុំវិញការប្រកាសរបស់កម្ពុជានេះ។ ក៏ប៉ុន្តែ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសអាមេរិក ពុំទាន់បញ្ជាក់យ៉ាងណាចំពោះការប្រកាសតែឯងរបស់កម្ពុជានេះទេ និងថា ខ្លួនពុំមានព័ត៌មានបន្ថែមនៅឡើយទេ។ នៅមុនការប្រកាសរបស់កម្ពុជានេះ ក្រសួងការបរទេសអាមេរិកបានបញ្ជាក់ប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរី (RFA) ថាខ្លួនកំពុងធ្វើការយ៉ាងដិតដល់ជាមួយប្រទេសសមាជិកអាស៊ានដើម្បីរៀបចំកិច្ចប្រជុំកំពូលពិសេសនេះឱ្យបានជោគជ័យ។
អ្នកជំនាញច្បាប់ និងវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយអន្តរជាតិកញ្ញា សេង ធារី ដែលបច្ចុប្បន្នកំពុងរងនូវការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញពីប្រព័ន្ធតុលាការរបស់រដ្ឋាភិបាលលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ផងនោះយល់ថា ចិនអាចជាអ្នកនៅពីក្រោយការដាក់សម្ពាធមកលើកម្ពុជាជុំវិញរឿងប្រកាសលើកពេលតែឯងនេះ។ កញ្ញាយល់ថានេះគឺដោយសារតែចិនចង់បង្ហាញពីឥទ្ធិពលរបស់គេ ខណៈកិច្ចប្រជុំកំពូលពិសេសអាស៊ាន-អាមេរិកនេះ នឹងផ្តោតមួយភាគធំលើយុទ្ធសាស្ត្ររបស់អាមេរិកដើម្បីទប់ទល់នឹងឥទ្ធិពលចិននៅតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ដែលកំពុងតែកើនឡើង៖ « អ្វីដែលខ្ញុំបូកសរុបសភាពការណ៍ទៅ ខ្ញុំគិតថា ការពន្យាពេលនេះចេញមកពីរបបផ្តាច់ការនេះ មិនមែនមកពីខ្លួនគាត់ចង់ពន្យាពេលទេ ពីព្រោះគាត់ចង់បាន។ ប៉ុន្តែ គាត់ដឹងថា គង់តែមានដដែល គាត់នឹងតាមចិនសិនពីព្រោះចិនបានធ្វើអន្តរាគមន៍រំខាន ។ ខ្ញុំគិតថា មកពីមានការដាក់សម្ពាធខ្លាំងពីចិន។ យើងឃើញឧទាហរណ៍ដូចលោក ប្រាក់ សុខុន ទៅសួរមតិពីចិនភ្លាមពីរឿងនេះពីរឿងនោះ។ ចិនគេអត់នៅស្ងៀមទេ »។
ហេតុផលនៃសម្ពាធរបស់ចិននេះ ក៏ត្រូវបានអ្នកតាមដានស្ថានការណ៍នយោបាយកម្ពុជាមួយរូបទៀត គឺបណ្ឌិត សូ ណារ៉ូ ដែលបច្ចុប្បន្នកំពុងរស់នៅសហរដ្ឋអាមេរិក ថ្លែងប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរីថា លោកសង្ស័យថា រឿងនេះអាចមិនពាក់ព័ន្ធនឹងរឿងបច្ចេកទេសនៃការរៀបចំពេលវេលានោះទេ។ ក៏ប៉ុន្តែ លោកថា អាចជាករណីនយោបាយច្រើនជាង ដោយសារតែប្រទេសកុម្មុយនិស្តចិនអាចព្យាយាមបញ្ចុះបញ្ចូលកម្ពុជា ស្របពេលដែលពិភពលោកកំពុងជួបនឹងរឿងរ៉ាវនៃបញ្ហាសង្គ្រាមឈ្លានពានរបស់ប្រទេសរុស្ស៊ី (Russia) ទៅលើប្រទេសអ៊ុយក្រែន (Ukraine) ដែលបញ្ហានេះធ្វើឱ្យប្រទេសអាស៊ានមួយចំនួនពិបាកសម្រេចចិត្ត ក្នុងនោះក៏រួមទាំងប្រទេសកុម្មុយនិស្តចិនផងដែរ៖ « រឿងបច្ចេកទេសនេះខ្ញុំសង្ស័យណាស់។ វាមិនមែនជារឿងបច្ចេកទេសទេ វាជារឿងនយោបាយ។ អាចចិនឡប់ប៊ីជាមួយនឹង ហ៊ុន សែន តែម្តង ហើយអាចចិនឡប់ប៊ីជាមួយ ប្រាក់ សុខុន តែម្តង សូមឱ្យពន្យារកិច្ចប្រជុំនេះដើម្បីឱ្យចិនក៏មានពេលទំនេរសម្រាប់ធ្វើកិច្ចការទប់ស្កាត់យុទ្ធសាស្ត្រ ឬវៃបកយុទ្ធសាស្ត្រជួយរុស្ស៊ីក្នុងការទប់ស្កាត់សេដ្ឋកិច្ចកុំឱ្យដួលរលំដែលជាសម្ព័ន្ធមិត្តរបស់ខ្លួន »។
កម្ពុជាដែលធ្លាប់តែជាមិត្តជិតស្និទ្ធរបស់រុស្ស៊ី និងជាមិត្តដែកថែបរបស់ចិន កាលពីថ្ងៃទី០១ ខែមីនា បានសម្រេចដ៏គួរឱ្យភ្ញាក់ផ្អើលមិនធ្វើតាមបន្ទាត់នយោបាយការបរទេសរបស់ចិន ដោយងាកមកធ្វើតាមការចង់បានរបស់ក្រុមប្រទេសលោកខាងលិច រួមគ្នាបោះឆ្នោតគាំទ្រ និងធ្វើជាសហស្ថាបនិកនៃសេចក្តីសម្រេចចិត្តរបស់មហាសន្និបាតអង្គការសហប្រជាជាតិ ទាមទារឱ្យរុស្ស៊ីបញ្ឈប់ការវាយប្រហារជាបន្ទាន់នៅក្នុងប្រទេសអ៊ុយក្រែន។ ប្រទេសចិនបានបោះឆ្នោតអនុប្បវាទ មិនគាំទ្រ ហើយក៏មិនជំទាស់ទៅនឹងសេចក្តីសម្រេចចិត្តរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិនេះ។
អ្នកឃ្លាំមើលមួយចំនួនយល់ឃើញថា ការសម្រេចចិត្តរបស់កម្ពុជានេះ អាចដោយសារតែកម្ពុជាចង់យកចិត្តក្រុមប្រទេសលោកខាងលិច ជាពិសេសអាមេរិក នៅមុនកិច្ចប្រជុំកំពូលពិសេសអាស៊ាន-អាមេរិកនេះ។ ក្រោយការសម្រេចចិត្តនេះ ប្រមុខការទូតកម្ពុជាលោក ប្រាក់ សុខុន កាលពីថ្ងៃទី៤ ខែមីនា បានចំណាយពេលពន្យល់លម្អិតមន្ត្រីការទូតជាន់ខ្ពស់របស់ចិនអំពីហេតុផលដែលនាំឱ្យខ្លួនសម្រេចចិត្តយ៉ាងដូច្នេះ។ ការខំពន្យល់ភាគីចិននេះ នាំឱ្យមានការរិះគន់ថា បានឆ្លុះបញ្ចាំងពីភាពគ្មានឯករាជ្យ និងថាកម្ពុជានៅតែរណបចិន។
អ្នកនាំពាក្យសេតវិមានប្រធានាធិបតីអាមេរិក បានប្រកាសថា កិច្ចប្រជុំកំពូលពិសេសអាស៊ាន-អាមេរិកនេះនឹងបង្ហាញថា សហរដ្ឋអាមេរិកប្តេជ្ញាចិត្តយ៉ាងមុតមាំចំពោះតំបន់អាស៊ាន ដោយទទួលស្គាល់ពីតួនាទីនៃមជ្ឈភាពរបស់អាស៊ានក្នុងការផ្តល់នូវដំណោះស្រាយប្រកបដោយចិរភាពលើបញ្ហាប្រឈមចម្បងនានាក្នុងតំបន់ និងដើម្បីរំឮកខួបលើកទី៤៥ នៃទំនាក់ទំនងអាស៊ាន និងសហរដ្ឋអាមេរិក។ កិច្ចប្រជុំកំពូលពិសេសនេះ នឹងធ្វើឡើងដោយផ្អែកលើការចូលរួមរបស់ប្រធានាធិបតីអាមេរិកនៅក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន-អាមេរិកកាលពីខែតុលា ឆ្នាំ២០២១ ដែលនៅពេលនោះប្រធានាធិបតីអាមេរិកបានប្រកាសពីការប្តេជ្ញាចិត្តរបស់អាមេរិកផ្តល់ថវិកាជាង ១០០លានដុល្លារ (១០២ លានដុល្លារ) ទៅដល់តំបន់អាស៊ាន។
ប្រសិនបើគ្មានអ្វីប្រែប្រួលទេ កិច្ចប្រជុំកំពូលពិសេសអាស៊ាន-អាមេរិកនេះនឹងប្រព្រឹត្តទៅមួយថ្ងៃចំថ្ងៃខួបលើទី២៥ នៃព្រឹត្តិការណ៍គប់គ្រាប់បែកលើក្រុមបាតុករដឹកនាំដោយលោក សម រង្ស៊ី កាលពីឆ្នាំ១៩៩៧។ មន្ត្រីសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិអះអាងថា ប្រធានប្តូរវេនអាស៊ាន គឺលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន កំពុងរងការចោទប្រកាន់ដោយប្រយោលពីតុលាការបារាំងថា បានប្រព្រឹត្ត «អំពើសម្លាប់មនុស្សទ្រង់ទ្រាយធំ» ក្នុងសំណុំរឿងគប់គ្រាប់បែកនេះ ខណៈកូនចៅរបស់លោក ហ៊ុន សែន ពីររូបគឺលោក ហ៊ីង ប៊ុនហៀង និងលោក ហ៊ុយ ពិសិដ្ឋ ត្រូវបានតុលាការបារាំងចេញដីកាបង្គាប់ឱ្យចាប់ខ្លួន៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។