សាច់ញត្តិជនរងគ្រោះក្នុងព្រឹត្តិការណ៍គប់គ្រាប់បែកគ្មានជំនឿទទួលបានយុត្តិធម៌
2019.03.30
ថ្នាក់ដឹកនាំគណបក្សភ្លើងទៀន ជាអតីតគណបក្ស សម រង្ស៊ី និងសាច់ញត្តិជនរងគ្រោះ ក្នុងព្រឹត្តិការណ៍គប់គ្រាប់បែកដៃ លើក្រុមបាតុករ កាលពីឆ្នាំ១៩៩៧ នាំគ្នារៀបចំពិធីបែបសាសនា នៅព្រឹកថ្ងៃទី៣០ មីនានេះ នៅទីតាំងចេតិយជនរងគ្រោះ ទល់មុខអតីតមន្ទីររដ្ឋសភា ដើម្បីឧទ្ទិសកុសលជូនជនរងគ្រោះ ដែលបានស្លាប់ក្នុងព្រឹត្តិការណ៍ពេលនោះ។ សាច់ញត្តិថា ពួកគេមិនរំពឹងទទួលបានយុត្តិធម៌ ព្រោះរបបក្រុងភ្នំពេញ គ្មានឆន្ទៈរកយុត្តិធម៌ទេ។
អគ្គលេខាធិការគណបក្សភ្លើងទៀន លោក យូ ស៊ាងហេង ប្រាប់ថា អាជ្ញាធរមិនហាមឃាត់ រារាំង ឬធ្វើទុក្ខបុកម្នេញ ក្នុងកម្មវិធីសាសនា ឧទ្ទិសកុសលជូនជនរងគ្រោះទេ ដោយសារសាលារាជធានីភ្នំពេញ បានយល់ព្រមឱ្យគណបក្សភ្លើងទៀន ប្រារព្ធពិធីតាមបែបសាសនា។ តែអាជ្ញាធរបានរៀបចំសណ្ដាប់ធ្នាប់នៅខាងក្រៅពិធី។
លោកបន្តថា ក្នុងកម្មវិធីបុណ្យនៅព្រឹកថ្ងៃទី៣០ មីនា មានអ្នកចូលរួមជាង១០០នាក់ ជាថ្នាក់ដឹកនាំគណបក្សភ្លើងទៀន សមាជិកគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ និងសាច់ញាតិជនរងគ្រោះ ហើយកម្មវិធីប្រារព្ធឡើង តាមបែបសាសនាសុទ្ធសាធ គ្មានលាយឡំ ឬបង្ហាញសារនយោបាយទេ ដោយសារអាជ្ញាធរហាមមិនឱ្យថ្លែងសារនយោបាយ។ ចំណែក សាច់ញាតិជនរងគ្រោះ ដែលស្លាប់ក្នុងព្រឹត្តិការណ៍នោះ មានតែម្ដាយរបស់ជនរងគ្រោះ ឈ្មោះ ជេត ដួងតារាវុធ គឺអ្នកស្រី លី នារី ម្នាក់គត់ បានថ្លែងសារ ទទូចសុំរកយុត្តិធម៌ សម្រាប់កូនប្រុស៖ «គាត់(អាជ្ញាធរ)មានវិធីការពារខាងក្រៅ។ ឯពួកខាងខ្ញុំ ការពារខាងក្នុង។ សន្តិសុខរបស់ខ្ញុំ សន្តិសុខផ្ទៃក្នុងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ។ ជារឿងធម្មតាដូចសព្វដងដែរ អត់មានអ្វីផង។ គណបក្សភ្លើងទៀន បានសំណូមពរឱ្យស្វែងរកជនដៃដល់ និងស្វែងរកយុត្តិធម៌ ជូនជនរងគ្រោះ។ បាទ!ស្នើទៅដល់រដ្ឋាភិបាលណា គឺប្រធានគណបក្ស(លោក ទាវ វណ្ណុល) ក៏បានថ្លែងអ៊ីចឹងដែរ។ បាទ! ក្នុង១១៨នាក់ (អ្នកនយោបាយត្រូវតុលាការកំពូល ហាមសិទ្ធិធ្វើនយោបាយ) ឃើញម្នាក់ ពីរនាក់ដែរ តែខ្ញុំមិនបានចាំឈ្មោះគាត់។ យើងធ្វើកម្មវិធីហ្នឹង តាមបែបសាសនា មិនពាក់ព័ន្ធរឿងនយោបាយទេ បាទ!»។
ម្ដាយរបស់ជនរងគ្រោះឈ្មោះ ជេត ដួងតារាវុធ ដែលស្លាប់ក្នុងព្រឹត្តិការណ៍គប់គ្រាប់បែកនៅឆ្នាំ១៩៩៧ គឺ អ្នកស្រី លី នារី ជាសមាជិកព្រឹទ្ធសភា អាណត្តិទី៤ រៀបរាប់ថា ២២ឆ្នាំមកនេះ ក្នុងនាមជាម្ដាយ នៅតែមានអារម្មណ៍ក្ដុកក្ដួល និងដង្ហោយរកយុត្តិធម៌ជានិច្ច។ អ្នកស្រីនិយាយថា ២២ឆ្នាំមកនេះ អារម្មណ៍គ្រួសារជនរងគ្រោះ មិនដែលស្ងប់ទេ ពេលខ្លះ គិតថា កូនមិនទាន់ស្លាប់ និងពេលខ្លះ គិតថា ទើបតែស្លាប់ថ្មីថ្មោង។ អ្នកស្រី តែងចូលរួមធ្វើបុណ្យឧទ្ទិសកុសលឱ្យកូន នៅទីតាំងស្លាប់ រាល់ឆ្នាំ មិនដែលខានទេ ហើយអ្នកស្រី ក៏អុជធូបមុខរូបថតកូន នៅផ្ទះ រាល់ថ្ងៃ ដើម្បីបែរបន់សុំយុត្តិធម៌៖ «ចា! ខ្ញុំជម្រាបត្រង់ ស្ទើរតែរាល់ថ្ងៃ។ ចាស នៅផ្ទះ អូជធូបស្ទើរតែរាល់ថ្ងៃ គឺបែរបន់ ឧទ្ទិសកុសលវិញ្ញាណក្ខន្ធកូន (ជនរងគ្រោះ) ទាំងអស់ហ្នឹង ធ្វើយ៉ាងម្ដេចជួយរកយុត្តិធម៌ ធ្វើយ៉ាងម្ដេចជួយប្រទេសជាតិ បានរុងរឿង។ កុំឱ្យមានអ៊ីចឹង (ភាពអយុត្តិធម៌) ដូចប្រទេសគេ ឱ្យមានច្បាប់ត្រឹមត្រូវទៅ ដូចប្រទេសសេរី អ្វីអ៊ីចឹងទៅ។ បួងសួង ពេលចូលឆ្នាំ ពេលខ្ញុំទៅវត្តអ្វីហ្នឹង មិនថា អ្នកណាទេ គឺជនរងគ្រោះ មានការសោកស្ដាយជានិច្ច»។
កាលពីថ្ងៃទី៣០ មីនា ឆ្នាំ១៩៩៧ ពលរដ្ឋខ្មែរយ៉ាងហោចណាស់១៦នាក់ ស្លាប់ នៅនឹងកន្លែង និងជិត២០០នាក់រងរបួសធ្ងន់ស្រាល ដោយសារជនមិនស្គាល់មុខ បានគប់គ្រាប់បែកដៃចំនួន៤គ្រាប់ ចូលក្នុងក្រុមបាតុករ ដែលកំពុងតវ៉ា ទាមទាររកយុត្តិធម៌សង្គម និងទាមទារឱ្យកំណែទម្រង់ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌។ បាតុកម្មកាលណោះ ដឹកនាំដោយ លោក សម រង្ស៊ី ជាអតីតប្រធានគណបក្សជាតិខ្មែរ ធ្វើឡើងនៅខាងត្បូងព្រះបរមរាជវាំង មុខមន្ទីររដ្ឋសភាចាស់ បច្ចុប្បន្នជាតុលាការកំពូល។
២២ឆ្នាំ មកនេះ ឱ្យតែដល់ថ្ងៃខួប ៣០ មីនា ក្រុមគ្រួសារជនរងគ្រោះ និងគណបក្សប្រឆាំង តែងស្រែកទាមទារ ទទូចសុំយុត្តិធម៌ ដើម្បីឱ្យគ្រួសារជនរងគ្រោះស្ងប់ចិត្ត។ ប៉ុន្តែមន្ត្រីទទួលស៊ើបក្ដី តែងឆ្លើយថា សំណុំរឿងកំពុងបន្តនីតិវិធី មិនដឹងពេលវេលាជាក់លាក់ ក្នុងការបញ្ចប់នីតិវិធីស៊ើបទេ។អ្នកនាំពាក្យក្រសួងយុត្តិធម៌ លោក ជិន ម៉ាលីន បញ្ជាក់ប្រាប់ អាស៊ីសេរី កាលពីថ្ងៃទី២៨ មីនា ថា សំណុំរឿងបោកគ្រាប់បែក កាលពី២២ឆ្នាំមុន តុលាការមិនទាន់បិទការស៊ើបអង្កេតទេ។ លោកបញ្ជាក់មូលហេតុ ដែលការស៊ើបអង្កេតអូសបន្លាយពេលយូរ គឺមកពីសំណុំរឿងនេះ មានលក្ខណៈស្មុគស្មាញ។ ទន្ទឹមគ្នានេះ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងយុត្តិធម៌ ជំរុញឱ្យ អ្នកជាប់ពាក់ព័ន្ធទាំងអស់ ប្រសិនបើមានភស្តុតាងអំពីការបោកគ្រាប់បែកនោះ គួរសហការ ជាមួយសមត្ថកិច្ច និងតុលាការ។
ចំណែកស្ថាប័នកងកម្លាំង គឺអ្នកនាំពាក្យក្រសួងមហាផ្ទៃ លោក ខៀវ សុភ័គ្គ ក៏តែងប្រកាសបែបនេះ រាល់ឆ្នាំដែរ។ អាស៊ីសេរី បានព្យាយាមទូរស័ព្ទ ទៅសុំការបំភ្លឺ ពីលទ្ធផល នៃការស៊ើបអង្កេតរយៈពេល២២ឆ្នាំមកនេះ ពីអ្នកនាំពាក្យក្រសួងមហាផ្ទៃ លោក ខៀវ សុភ័គ្គ ២ថ្ងៃមកហើយ គឺនៅថ្ងៃទី ២៩ និង៣០មីនា ប៉ុន្តែមិនមានអ្នកទទួលទូរស័ព្ទ។
ម្ដាយរបស់ជនរងគ្រោះ គឺ អ្នកស្រី លី នារី ថា នៅពេលលឺបែបនេះ អ្នកស្រី គ្មានសង្ឃឹមថា កូនប្រុស និងក្រុមគ្រួសារបានទទួលយុត្តិធម៌ទេ។ អ្នកស្រីថា បើអាជ្ញាធរមានសមត្ថកិច្ចមិនអាចបំបែកសំណុំរឿង គ្មានភស្តុតាង មិនអាចរកឃើញជនសង្ស័យ តើពលរដ្ឋសាមញ្ញ ដូចគ្រួសារអ្នកស្រី និងគ្រួសារជនរងគ្រោះផ្សេងទៀត មានសមត្ថភាពឯណា រកបានភស្តុតាងនោះ៖ «លោករដ្ឋាភិបាល លោកចង់រក គឺរកឃើញហើយ។ តែហាក់ដូចលោកពន្យារៗទៅ។ ចាស! ដូចលោក (រដ្ឋាភិបាល)មានប្រសាសន៍អ៊ីចឹង ថារឿងនេះ វាស្មុគស្មាញ វាធំ អ្វីអ៊ីចឹង។ អ៊ីចឹងឱ្យជនរងគ្រោះ ឬជនណាក៏ដោយ ឱ្យឃើញរឿងមានការសង្ស័យ ឱ្យផ្ដល់ព័ត៌មាន។ សួរថាយើង (ពលរដ្ឋ) មិនអាចៗ គ្មានអ្វីជាភស្តុតាងជាក់ស្ដែង ដើម្បីផ្ដល់ព័ត៌មានគឺគ្មានទេ។ មានតែអស់លោក អ្នកធំហើយ ដើម្បីផ្ដល់យុត្តិធម៌។ ពួកខ្ញុំ អ្នកតូចតាច មិនអាចទេ ចា!»។
ជុំវិញករណីអូសបន្លាយលទ្ធផលស៊ើបអង្កេត លើសំណុំរឿងទាមទារយុត្តិធម៌របស់គ្រួសារជនរងគ្រោះ និងមន្ត្រីបក្សប្រឆាំងបែបនេះ ត្រូវបានអ្នកឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស សង្កេតឃើញថា ការអនុវត្តច្បាប់ ក្នុងរបបក្រុងភ្នំពេញ មាននិយាម ឬ ស្តង់ដារពីរផ្សេងគ្នា ព្រោះការវាយប្រហារគ្រាប់បែក២២ឆ្នាំមុន ឬភាពអយុត្តិធម៌លើមន្ត្រីបក្សប្រឆាំង មិនត្រូវបានតុលាការ ឬសមត្ថកិច្ចនៃរបបឯកបក្ស ចាប់បានជនដៃដល់ និងបក្សពួកយកផ្ដន្ទាទោស បង្ហាញពីតម្លាភាពទេ ទោះបីជាមានការថ្កោលទោសពីសហគមន៍អន្តរជាតិក៏ដោយ។ ប៉ុន្តែបើសំណុំរឿង ទាក់ទងរបបឯកបក្សចោទប្រកាន់បក្សប្រឆាំងវិញ តុលាការ ឬសមត្ថកិច្ច បើកប្រតិបត្តិការ ចាប់ខ្លួនសកម្មជន ឬ មេបក្សប្រឆាំង ហើយបញ្ជូនទៅពន្ធនាគារ ទាំងកណ្ដាលយប់អាធ្រាត្រ ក៏មិនរុញរាដែរ។
គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ ថា ២២ឆ្នាំ មកនេះ របប លោក ហ៊ុន សែន មិនបានស្វែងរកជនដៃដល់ និងអ្នកបញ្ជាពីក្រោយ ដើម្បីយកមកផ្ដន្ទាទោសទេ។ គណបក្ស អះអាងថា តាមរបាយការណ៍របស់ទីភ្នាក់ងារស៊ើបអង្កេតសហរដ្ឋអាមេរិក(FBI ) បានបង្ហាញថា លោក ហ៊ីង ប៊ុនហៀង និងលោក ហ៊ុយ ពិសិដ្ឋ ដែលជាប្រធាន និងអនុប្រធានកងអង្គរក្សផ្ទាល់លោក ហ៊ុន សែន ជាអ្នករៀបចំ និងបញ្ជាផ្ទាល់លើការវាយប្រហារដ៏អមនុស្សធម៌នោះ។
កាលពីឆ្នាំ២០១៨ លោក សម រង្ស៊ី ប្រធានស្ដីទីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ក៏ធ្លាប់ចោទប្រកាន់ លោក ហ៊ីង ប៊ុនហៀង ជាអ្នកបញ្ជា នៅពីក្រោយព្រឹត្តិការណ៍គប់គ្រាប់បែកឆ្នាំ១៩៩៧ដែរ។ តែយ៉ាងណា លោក ហ៊ីង ប៊ុនហៀង ធ្លាប់បដិសេធការចោទប្រកាន់នេះរួចហើយ។
លោក សម រង្ស៊ី ក៏ធ្លាប់បានដាក់ពាក្យប្ដឹង ទៅតុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិ ដែរ ក៏ប៉ុន្តែដោយសារកត្តានយោបាយ នៃចរចាគ្នា នៅគ្រានោះ លោក សម រង្ស៊ី បានដកពាក្យបណ្ដឹងវិញ ជាថ្នូរនឹងការបានវិលចូលស្រុកវិញ ដោយគ្មានទោសរបស់លោក ខណៈពេលនោះ លោកកំពុងនិទ្ទេសខ្លួន នៅក្រៅប្រទេស។
ចំណែក អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ យូមែន រ៉ៃត៍ វ៉ច្ឆ (Human Rights Watch) ធ្លាប់ចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ ចាត់ទុកការវាយប្រហារ ដោយគ្រាប់បែកដៃកាលណោះ ថាជាចេតនារបស់ របបឯកបក្ស លោក ហ៊ុន សែន ដើម្បីកម្ទេចអ្នកនយោបាយបក្សប្រឆាំងនៅកម្ពុជា។ អង្គការមួយនេះ ក៏រកឃើញថា ការវាយប្រហារនេះ មានការពាក់ព័ន្ធនឹងកងអង្គរក្ស របស់ លោក ហ៊ុន សែន គឺ លោក ហ៊ីង ប៊ុនហៀងដែរ។
ប្រធានគ្រប់គ្រងការិយាល័យឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សនៃអង្គការលីកាដូ (Licadho) លោក អំ សំអាត យល់ថា រដ្ឋាភិបាលគួរបង្ហាញរបាយការណ៍ស៊ើបអង្កេតរយៈពេល ២២ឆ្នាំមកនេះ ដើម្បីបង្ហាញពីកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់រដ្ឋាភិបាល ក្នុងសំណុំរឿងនេះ និងជាការផ្ដល់ក្ដីសង្ឃឹមសម្រាប់គ្រួសារជនរងគ្រោះ ដែលកំពុងរង់ចាំយុត្តិធម៌ ដោយអន្ទះអន្ទែង៖ «អ៊ីចឹង បើយើងមើលទៅមុខទៅ ហាក់ដូចជាយុត្តិធម៌ ហ្នឹង មិនមានជំនឿទេ សម្រាប់អ្នកដែលរងគ្រោះហ្នឹង ហាក់ដូចជានៅឆ្ងាយ។ ខ្ញុំថា រឿងទាំងអស់នេះ វាអាស្រ័យទៅលើឆន្ទៈពិតប្រាកដ នៅក្នុងការស្វែងរកយុត្តិធម៌សម្រាប់ជនរងគ្រោះទាំងអស់នោះណា។ អ៊ីចឹង យើងដឹងហើយ ថា នៅឆ្នាំ១៩៩៧ ព្រឹត្តិការណ៍គប់គ្រាប់បែកហ្នឹង វាហាក់បីដូចជាមានអាថ៌កំបាំងនៅពីក្រោយខ្នងនៅក្នុងគប់គ្រាប់បែក។ អ៊ីចឹងហើយ បានជាដំណើរការនីតិវិធីនៃការស៊ើបអង្កេតអូសបន្លាយមិនទាន់មានពន្លឺរហូតមកដល់ពេលនេះ»។
អគ្គលេខាធិការគណបក្សភ្លើងទៀន លោក យូ ស៊ាងហេង ថា សម្រាប់គណបក្សមួយនេះ នៅតែទទូចទាមទាររកយុត្តិធម៌ឱ្យជនរងគ្រោះ។ តែសាច់ញាតិរបស់ជនរងគ្រោះ អ្នកស្រី លី នារី ថា ក្រុមគ្រួសារអ្នកស្រី និងគ្រួសារជនរងគ្រោះដទៃទៀតអស់សង្ឃឹមហើយ យុត្តិធម៌ហាក់ឆ្ងាយដូចជើងមេឃ សម្រាប់គ្រួសារជនរងគ្រោះ។ ក្រុមគ្រួសារជនរងគ្រោះ អះអាងថា ពួកគេ នឹងមិនដាក់ញត្តិស្នើសុំ ឬ ទាមទារយុត្តិធម៌ទៀតទេ តែស្នើសុំឱ្យរដ្ឋាភិបាល បញ្ឈប់សកម្មភាពរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស និងទប់ស្កាត់ កុំឱ្យមានព្រឹត្តិការណ៍សោកនាដកម្មបែបនេះទៀត ដើម្បីកុំឱ្យម្ដាយគ្រប់រូប អោបវិបត្តិផ្លូវចិត្ត ដល់ថ្ងៃស្លាប់ដូចអ្នកស្រី៕