លោកខាងលិចចង់ឃើញការបោះឆ្នោតជាតិប្រព្រឹត្តទៅដោយសេរី និងយុត្តិធម៌ ក្រោយការចាប់ខ្លួនលោក ថាច់ សេដ្ឋា
2023.01.22
ក្រុមប្រទេសលោកខាងលិច ចង់ឃើញការបោះឆ្នោតជាតិជ្រើសតាំងតំណាងរាស្ត្រនៅខែកក្កដាខាងមុខនេះ ប្រព្រឹត្តទៅដោយសេរី ត្រឹមត្រូវ និងយុត្តិធម៌ និងមានការចូលរួមពីគ្រប់ភាគីនយោបាយពាក់ព័ន្ធ។ ប្រតិកម្មបែបនេះ កើតមានឡើងក្រោយអាជ្ញាធររដ្ឋាភិបាលលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានចាប់ឃុំខ្លួនមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់គណបក្សប្រឆាំង គឺលោក ថាច់ សេដ្ឋា។
សំណុំរឿងចាប់ខ្លួនអនុប្រធានគណបក្សភ្លើងទៀន លោក ថាច់ សេដ្ឋា មិនបានធ្វើឱ្យស្ថានទូតលោកខាងលិចសម្ងំស្ងៀមឡើយ បើទោះជាមានការព្រមានពីលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន កុំឱ្យជនបរទេសលូកដៃក៏ដោយ។
ស្ថានទូតចក្រភពអង់គ្លេសប្រចាំកម្ពុជា ប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរតាមសារអេឡិចត្រូនិក ដោយមិននិយាយចំឈ្មោះករណីសំណុំរឿងលោក ថាច់ សេដ្ឋា ថា ក្នុងកិច្ចពិគ្រោះយោបល់របស់ខ្លួនជាមួយរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ជាមួយគណបក្សប្រឆាំង និងសង្គមស៊ីវិល ស្ថានទូតបញ្ជាក់យ៉ាងច្បាស់អំពីការជឿជាក់របស់ខ្លួនទៅលើគុណតម្លៃនៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។ ស្ថានទូតអង់គ្លេសលើកឡើងថា ស្ថានទូតចង់ឃើញការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០២៣នេះ ប្រព្រឹត្តទៅក្នុងបរិយាកាសប្រកបដោយភាពសេរី និងយុត្តិធម៌ ដោយមានលំហក្នុងការចែករំលែកនូវទស្សនៈនយោបាយផ្សេងៗគ្នា។ ស្ថានទូតថា ខ្លួននឹងនៅតែបន្តកិច្ចពិគ្រោះយោបល់ជាមួយគ្រប់ភាគីពាក់ព័ន្ធដើម្បីគាំទ្រឱ្យមាននូវការអភិវឌ្ឍនៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យជាយូរអង្វែងនៅកម្ពុជា។
ស្រដៀងគ្នាទៅនឹងប្រតិកម្មរបស់ស្ថានទូតចក្រភពអង់គ្លេស ស្ថានទូតអូស្ត្រាលីឯណោះវិញ ពន្យល់ប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរីតាមសារអេឡិចត្រូនិកថា ស្របតាមកិច្ចគាំទ្រជាយូរអង្វែងរបស់អូស្ត្រាលីដើម្បីឱ្យមានលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្សនៅកម្ពុជា យើងសង្ឃឹមថាការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្ត្រនៅកម្ពុជាដែលគ្រោងនឹងធ្វើនៅខែកក្កដា ឆ្នាំនេះ នឹងត្រូវបានធ្វើឡើងក្នុងបរិយាកាសមួយដែលសេរី និងយុត្តិធម៌ និងថាគ្រប់គណបក្សទាំងអស់នឹងមានឱកាសចូលរួមប្រកួតប្រជែងយ៉ាងសកម្ម។
បន្ថែមពីលើប្រតិកម្មនៃក្រុមប្រទេសលោកខាងលិចទាំងនេះ ស្ថានទូតសហរដ្ឋអាមេរិកប្រចាំកម្ពុជាក៏បានបញ្ចេញប្រតិកម្មដោយជំរុញឱ្យកម្ពុជាពង្រឹងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្ស។ អ្នកនាំពាក្យស្ថានទូតអាមេរិកប្រចាំកម្ពុជា អ្នកនាង ស្តេហ្វានី អាហ្សាត (Stephanie Arzate) ប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរី តាមសារអេឡិចត្រូនិកកាលពីថ្ងៃទី២០ ខែមករា ថា យើងជំរុញឱ្យអាជ្ញាធរកម្ពុជាពង្រឹងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្សនៅកម្ពុជាដោយអនុញ្ញាតឱ្យមានទស្សនៈនយោបាយប្រឆាំង លើកកម្ពស់ការប្រកួតប្រជែងតាមរយៈការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងយុត្តិធម៌ដែលមានការចូលរួមពីគ្រប់ភាគីពាក់ព័ន្ធ និងលើកកម្ពស់ឱ្យមានការផ្លាស់ប្តូរគំនិតដោយសេរី និងបើកចំហ។ អ្នកនាំពាក្យស្ថានទូតអាមេរិករូបនេះ បន្តថា យើងក៏ជំរុញទៅរដ្ឋាភិបាលឱ្យបើកឱ្យមាននូវសេរីភាពនៃការប្រមូលផ្តុំ និងការបង្កើតសមាគម ហើយអនុញ្ញាតឱ្យសង្គមស៊ីវិល និងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយអាចប្រតិបត្តិបានដោយសេរី ផងដែរ។ សហរដ្ឋអាមេរិកនៅតែប្តេជ្ញាចិត្តចំពោះប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជា និងបំណងប្រាថ្នារបស់ពួកគេដែលចង់បានសង្គមមួយប្រកបដោយវិបុលភាព លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងឯករាជ្យ ដែលគ្រប់សំឡេងទាំងអស់ត្រូបានគេស្តាប់ និងគោរព។
ប្រតិកម្មជាហូរហែររបស់ក្រុមប្រទេសលោកខាងលិចទាំងនេះ កើតមានឡើងក្រោយអាជ្ញាធររដ្ឋាភិបាលរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានចាប់ឃុំខ្លួនអនុប្រធានគណបក្សភ្លើងទៀនលោក ថាច់ សេដ្ឋា កាលពីថ្ងៃទី១៦ ខែមករា ក្រោមការចោទប្រកាន់ថា លោកបានចេញសែកអត់លុយ ឬសែកស្អុយ។ ការចាប់ឃុំខ្លួនអនុប្រធានគណបក្សប្រឆាំងរូបនេះ ធ្វើឡើងក្នុងរយៈពេលមិនដល់ជាង៦ខែផងនៅមុនពេលការបោះឆ្នោតថ្ងៃទី២៣ ខែកក្កដា ខាងមុខ។ នៅមួយសប្តាហ៍មុនការចាប់ខ្លួនលោក ថាច់ សេដ្ឋា នេះ លោក ហ៊ុន សែន បានទម្លាយថា លោក ថាច់ សេដ្ឋា បានជួបជាមួយកូនប្រុសច្បងរបស់លោក គឺលោក ហ៊ុន ម៉ាណែត។
លោក ហ៊ុន សែន៖ «ចង់ឱ្យបរិយាកាសនយោបាយអព្យាក្រឹត្យ និងសុខសាន្តសម្រាប់ការបោះឆ្នោតទាល់តែមានការរួមចំណែកពីពួកអ្នកឯងដែរ។ មិនមែនតម្រូវឱ្យតែខាងគណបក្សប្រជាជនទេ។ និយាយឱ្យច្បាស់ទៅ ថាច់ សេដ្ឋា ថ្ងៃមុនទៅជួប ម៉ា ណែត។ ខ្ញុំនិយាយឱ្យបើកចំហអ៊ីចឹងទៅ។ ហ៊ុន ម៉ាណែត បានរាយការណ៍ឱ្យខ្ញុំ។ គេបានដឹងហើយថា ហ៊ុន ម៉ាណែត ជាបេក្ខភាពនាយករដ្ឋមន្ត្រីនាពេលអនាគតបន្ទាប់ពីខ្ញុំ។ ថាច់ សេដ្ឋា បានទៅសុំជួប។ ថាច់ សេដ្ឋា បានលើកឡើង ម៉ាណែត បានទូន្មាន ថាច់ សេដ្ឋា សូមឱ្យសមាជិកសមាជិកាអ្នកឯងកុំប្រព្រឹត្តខុសច្បាប់»។
ប្រមាណជា ១អាទិត្យក្រោយការលើកឡើងចំឈ្មោះលោក ថាច់ សេដ្ឋា ដោយលោក ហ៊ុន សែន នេះ អាជ្ញាធររដ្ឋាភិបាលបានឈានទៅចាប់ខ្លួនលោក ថាច់ សេដ្ឋា យកទៅដាក់ឃុំបណ្តោះអាសន្ននៅគុកព្រៃស។ លោក ហ៊ុន សែន ក្រោយមកបានហាមជនបរទេសមិនឱ្យលូកដៃ និងព្រមានប្តឹងគណបក្សភ្លើងទៀនទៅតុលាការ។
លោក ហ៊ុន សែន៖ «ហ្អែងសមនឹងគុកពួកហ្អែង អញប្រាប់ឱ្យហើយ! ហ្អែងទៅណាក៏អត់រួចដែរ។ ហ្អែងត្រីនៅក្នុងកន្ត្រក អញប្រាប់ឱ្យហើយ អញចាប់កាត់កករហ្អែងស៊ីពេលណាក៏បានដែរ។ និយាយឱ្យច្បាស់។ ពួកអានេះទាល់តែប្រើភាសាអ៊ីចឹង ភាសាកាទូត ស្តាប់អត់បានទេអានេះ។ ជនបរទេសទាំងឡាយ កុំលូកដៃឱ្យសោះ។ បើមុននឹងលូកដៃទៅលើពាក្យសម្តី ហ៊ុន សែន និយាយ ទៅមើលថាតើអាពួកនេះវានិយាយពីអី? អ្នកឯងចេះការពារសេចក្តីថ្លៃថ្នូរខ្លួនឯងទេ?»។
ក្នុងពេលជាមួយគ្នាដែលលោក ហ៊ុន សែន និយាយពីការយកច្បាប់មកអនុវត្ត លោក ហ៊ុន សែន មិនបានញញើតនឹងប្រើភាសាបង្កប់ដោយការគំរាមកំហែង និងហិង្សា ដែលហាក់ដូចជាលោកកំពុងយកច្បាប់មកទ្រាប់អង្គុយ។ លោកបានគំរាមដុតស្នាក់ការគណបក្សប្រឆាំង និងគំរាមប្រើហិង្សាទៅលើអ្នកទាំងឡាយណាដែលហ៊ានរិះគន់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាថាជាចោរលួចសន្លឹកឆ្នោត ឬរិះគន់ពីប្រវត្តិរបស់គណបក្សនេះជាដើម។
វិទ្យុអាស៊ីសេរី មិនអាចទាក់ទងអ្នកនាំពាក្យថ្មីនៃក្រសួងការបរទេស គឺលោក អាន សុខឃឿន ដើម្បីសុំអត្ថាធិប្បាយជំុវិញប្រតិកម្មរបស់ស្ថានទូតនៃក្រុមប្រទេសលោកខាងលិចទាំងនេះបាននៅឡើយទេ គិតត្រឹមយប់ថ្ងៃទី២២ ខែមករា។ ទោះយ៉ាងណា ការិយាល័យអ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសកម្ពុជាកាលពីថ្ងៃទី២១ ខែមករា បានគូសបញ្ជាក់ថា មធ្យោបាយដ៏ល្អបំផុតក្នុងការធានាឯករាជ្យសម្រាប់ប្រទេសតូចមួយដូចជាកម្ពុជា គឺការមិនជ្រៀតជ្រែកចូលកិច្ចការផ្ទៃក្នុង ឬគាំទ្រភាគីម្ខាងប្រឆាំងនឹងភាគីម្ខាងទៀតឡើយ។
ទោះយ៉ាងណា ក្រុមអ្នកឃ្លាំមើលបញ្ហាសង្គម និងនយោបាយកម្ពុជា រិះគន់ថា រដ្ឋាភិបាលលោក ហ៊ុន សែន តែងយកច្បាប់មកធ្វើជាអាវុធដើម្បីកម្ចាត់ក្រុមអ្នកនយោបាយដែលមាននិន្នាការផ្ទុយពីខ្លួន។ ការណ៍នេះបានធ្វើឱ្យកម្ពុជាក្លាយជាប្រទេសពូកែខាងរំលោភច្បាប់នៅលើពិភពលោកផ្អែកតាមការដាក់ចំណាត់ថ្នាក់របស់អង្គការអន្តរជាតិនានា។
អ្នកជំនាញផ្នែកវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ និងកិច្ចការអន្តរជាតិ លោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា មានប្រសាសន៍ថា ប្រតិកម្មរបស់ក្រុមប្រទេសលោកខាងលិចទៅនឹងករណីលោក ថាច់ សេដ្ឋា ហាក់ដូចជារាងយឺតបន្តិច។ ក៏ប៉ុន្តែ លោកថា ការបញ្ចេញប្រតិកម្មទាំងនោះពុំមែនជាការជ្រៀតជ្រែកកិច្ចការផ្ទៃក្នុងកម្ពុជានោះទេ តែធ្វើឡើងស្របតាមកាតព្វកិច្ចក្នុងការគាំពារនូវស្មារតីនៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងសិទ្ធិមនុស្ស ក្នុងនាមជាសមាជិកហត្ថលេខីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពក្រុងប៉ារីស។
លោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា៖ «បើយើងមើលគោលការណ៍ច្បាប់ អធិបតេយ្យរបស់កម្ពុជា វាត្រូវពាក់ព័ន្ធទៅនឹងសន្ធិសញ្ញាអន្តរជាតិ គឺសន្ធិសញ្ញាកិច្ចព្រៀមទីក្រុងប៉ារីស ដែលជាកិច្ចព្រមព្រៀងមួយដែលមានប្រទេសហត្ថលេខី១៨ ប្រទេស បូកសរុប ១៩ទាំងកម្ពុជា។ អ៊ីចឹង ប្រទេសទាំងអស់នេះមានសិទ្ធិនៅក្នុងការឈឺឆ្អាល ឬក៏ជំរុញឱ្យកម្ពុជាឈរលើជំហរប្រជាធិបតេយ្យ ស្របតាមខ្លឹមសារឬក៏ធម្មនុញ្ញរបស់ខ្លួនដែលដកស្រង់ចេញពីកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីស»។
លោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា បន្តថា ការយឺតយ៉ាវនៃការបញ្ចេញប្រតិកម្មរបស់ក្រុមប្រទេសលោកខាងលិចនេះ អាចដោយសារតែកត្តាដែលក្រសួងព័ត៌មានកម្ពុជាបានផ្សាយនូវព័ត៌មានក្លែងក្លាយតែក្រោយមកបានលុបចោលទៅវិញដែលថា គណបក្សភ្លើងទៀនគាំទ្រការចាប់ខ្លួនលោក ថាច់ សេដ្ឋា នេះ។ កត្តាមួយទៀតលោកថា គឺការណ៍ដែលស្ថានទូតលោកខាងលិចតែងតែគាំទ្រស្មារតីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ។
លោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា៖ «ស្ថានទូតលោកខាងលិចជានិច្ចកាល តែងតែគាំទ្រទៅលើស្មារតីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដោយជួបលោក កឹម សុខា ជាហូរហែរកន្លងមក។ អ៊ីចឹងចរន្តគណបក្សប្រឆាំងថ្មីដែលទើបនឹងរះឡើង គឺគណបក្សភ្លើងទៀនហ្នឹង ហើយនឹងចរន្តនៃការរងសម្ពាធនយោបាយ បច្ចុប្បន្ន បើយើងគឹតទៅ គណបក្សភ្លើងទៀនហាក់ដូចជាមកជំនួសតួនាទី ឬក៏តំណែងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិចាស់ហើយ ស្របពេលដែលអសកម្មភាព ពុំមានវាចារហារស្តីទៀត ធ្វើឱ្យបាត់សំឡេងតែម្តង។ អ៊ីចឹងហើយ ធ្វើឱ្យបណ្តាទូតលោកខាងលិចហាក់ដូចជាពិបាកនឹងប្រតិកម្មដែរកន្លែងហ្នឹង»។
ជុំវិញការយឺតយ៉ាវនៃការបញ្ចេញប្រតិកម្មរបស់ស្ថានទូតក្រុមប្រទេសលោកខាងលិចនេះ អ្នកវិភាគនយោបាយដែលកំពុងរស់នៅភៀសខ្លួននៅប្រទេសអូស្ត្រាលី (Australia) គឺលោក សេង សារី វិញ លោករិះគន់ក្រុមប្រទេសលោកខាងលិចថា រវល់តែយកករណីលោក កឹម សុខា ដើម្បីទប់ទល់នឹងឥទ្ធិពលរបស់ចិន។
លោក សេង សារី៖ «ខ្ញុំមើលដូចជាទូតហ្នឹងព្យាយាមប្រើប្រាស់លោក កឹម សុខា ក្នុងការបិទបាំងការងារទំនាក់ទំនងការទូតរបស់ខ្លួនដើម្បីទប់ជាមួយឥទ្ធិពលចិន...។ លោក កឹម សុខា អង្គុយចាំរកយុត្តិធម៌ អង្គុយចាំឱកាសនៅក្នុងការធ្វើនយោបាយ។ បែរជាអ្នកទូតហ្នឹងហាក់ដូចជាទៅសកម្មជាមួយនឹងអ្នកដែលអត់ធ្វើសកម្មភាព ហើយដែលអ្នកធ្វើសកម្មភាពដូចជាភ្លើងទៀន ដូចជាស្អី មិនព្យាយាមជួយលើកទឹកចិត្ត មិនព្យាយាមជួយគាំទ្រចលនាប្រជាធិបតេយ្យនោះទេ។ ទាំងនេះហើយបានខ្ញុំថា ខ្ញុំក្រឡេកមើលទៅគឺ បើយើងយកទ្រឹស្តីសាកលមកប្រើ ពួកមហាអំណាចគេច្រើនតែគិតពីប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួនមុន។ ការគិតពីប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួនបែបនេះទីមួយគឺស្អំរដ្ឋាភិបាល»។
គណបក្សភ្លើងទៀនប្រកាសថា សំណុំរឿងនេះគឺជារឿងនយោបាយ និងជារូបភាពគំរាមកំហែង។ គណបក្សនេះអំពាវនាវឱ្យដោះលែងលោក ថាច់ សេដ្ឋា ដើម្បីធានាបរិយាកាសល្អប្រសើរសម្រាប់ការបោះឆ្នោតជាតិខាងមុខ។ កាលពីដើមខែឧសភា ឆ្នាំ២០២២ សភាអឺរ៉ុប ធ្លាប់បានព្រមានថា នឹងដកហូតប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA ទាំងស្រុង បើរកឃើញថាការបោះឆ្នោតខាងមុខ គ្មានភាពសេរី និងជំរុញឱ្យគណៈកម្មការអឺរ៉ុបតាមឃ្លាំមើលយ៉ាងយកចិត្តទុកដាក់ប្រសិនបើមានការឈានទៅរម្លាយគណបក្សភ្លើងទៀន ដែលជាគណបក្សប្រឆាំងធំជាងគេ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។