យុវជនមួយចំនួនលើកឡើងថា ការបោះឆ្នោតតំណាងរាស្ត្រឆ្នាំ២០២៣ ខាងមុខ ទំនងជាមិនអាចប្រព្រឹត្តទៅដោយសេរី និងយុត្តិធម៌ តាមបែបបទប្រជាធិបតេយ្យនោះទេ។ នេះគឺដោយសារតែស្ថាប័នរៀបចំការបោះឆ្នោតខ្វះឯករាជ្យ ហើយបរិយាកាសនយោបាយនៅតែបន្តអាប់អួ។ ក៏ប៉ុន្តែពួកគេថា ម្ចាស់ឆ្នោតមិនអាចបោះបង់ចោលតម្លៃនៃសន្លឹកឆ្នោតរបស់ខ្លួនឡើយ ហើយត្រូវចូលរួមគ្រប់ដំណាក់កាលនៃដំណើរការបោះឆ្នោតនេះ។
ក្រុមយុវជនជឿថា ការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្ត្រនីតិកាលទី ៧ នឹងមិនអាចប្រព្រឹត្តទៅដោយសេរី ត្រឹមត្រូវ និងយុត្តិធម៌ឡើយ ប៉ុន្តែពលរដ្ឋមិនត្រូវបាក់ទឹកចិត្តនោះទេ ព្រោះនេះជាព្រឹត្តិការណ៍សំខាន់ដែលអាចផ្លាស់ប្ដូរជោគវាសនារបស់ជាតិ។
និស្សិតផ្នែកច្បាប់ កញ្ញា ហេង គឹមសួរ ថ្លែងថា អាជ្ញាធរគាបសង្កត់សិទ្ធិសេរីភាពពលរដ្ឋ និងចាប់អ្នកនយោបាយបក្សប្រឆាំងដាក់ពន្ធនាគារ ស្របពេលគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត (គ.ជ.ប) ស្ថិតក្រោមឥទ្ធិពលបក្សកាន់អំណាច។ កញ្ញាថា កត្តាទាំងនេះហើយ ដែលមិនអាចធ្វើឱ្យការបោះឆ្នោតមានភាពសេរី ត្រឹមត្រូវ និងយុត្តិធម៌។ ប៉ុន្តែយុវជនរូបនេះនៅតែលើកទឹកចិត្តដល់ម្ចាស់ឆ្នោតឱ្យចូលរួមគ្រប់ដំណាក់កាលនៃការបោះឆ្នោត ដើម្បីជ្រើសរើសមេដឹកនាំដែលខ្លួនពេញចិត្ត។
កញ្ញា ហេង គឹមសួរ៖«ដរាបណាប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរយើងនៅមានសង្ឃឹម នៅជឿជាក់លើគណបក្សណាមួយដែលយើងគិតថា គាត់អាចជួយដល់ប្រទេសកម្ពុជាយើងបាន គាត់គួរណាស់តែបោះឆ្នោតទាំងអស់គ្នា ដើម្បីការផ្លាស់ប្ដូរពីរបបដែលជិះជាន់ប្រជាពលរដ្ឋខ្លួនឯង»។
ស្រដៀងគ្នានេះ យុវជនមួយរូបទៀតថ្លែងថា ម្ចាស់ឆ្នោត ឬយុវជនមួយចំនួនប្រហែលជាគិតថា ទៅបោះឆ្នោត ឬមិនទៅបោះឆ្នោត ជារឿងដូចតែគ្នា ពីព្រោះស្ថាប័នរៀបចំការបោះឆ្នោតស្ថិតក្រោមឥទ្ធិពលបក្សកាន់អំណាច ហើយបក្សនយោបាយមួយចំនួនមិនអាចឱ្យពួកគាត់ជឿទុកចិត្តបាន។ ក៏ប៉ុន្តែកញ្ញាថា នេះជាការយល់ខុស។
«[សន្លឹកឆ្នោត]មួយសន្លឹក គឺមានតម្លៃខ្លាំងណាស់ក្នុងការជ្រើសរើសអ្នកតំណាង ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាដែលយើងជួបប្រទះ។ បើយើងមិនប្រើសន្លឹកឆ្នោតហ្នឹងឱ្យមានតម្លៃទេ នោះអ្នកដឹកនាំនឹងធ្វើបាបយើង នៅពេលដែលយើងបោះឆ្នោតហើយដូចគ្នា»។
យុវជនមួយរូបទៀតដែលជាអគ្គលេខាធិការសមាគមសម្ពន្ធនិស្សិតបញ្ញវន្តខ្មែរ លោក ថន ស័ក្ដិដា យល់ថា គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជានឹងកាន់អំណាចក្នុងអាណត្តិទី៧ បន្តទៀត ព្រោះគ.ជ.បគ្រប់គ្រងដោយគណបក្សកាន់អំណាច ហើយគណបក្សប្រឆាំងទើបតែធ្វើសកម្មភាពខ្លាំងក្លាឡើងវិញ ក្រោមស្លាកគណបក្សភ្លើងទៀន។ ក៏ប៉ុន្តែលោកថា រឿងនេះមិនគួរជាបញ្ហាដែលធ្វើឱ្យម្ចាស់ឆ្នោតអស់សង្ឃឹមឡើយ។
លោក ថន ស័ក្ដិដា៖«ខ្ញុំសំណូមពរឱ្យប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរមានភាពក្លាហានទៅចុះឈ្មោះបោះឆ្នោត ពិនិត្យឈ្មោះបោះឆ្នោត ហើយបោះឆ្នោតជូនគណបក្សដែលគាត់ស្រឡាញ់ ដែលគាត់គិតថា អាចជួយជាតិបាន គាត់ជ្រើសរើសគូសសន្លឹកឆ្នោតដោយសម្ងាត់ទៅ»។
ក្រុមយុវជនបញ្ចេញទស្សនៈបែបនេះស្របពេលការបោះឆ្នោតនឹងប្រព្រឹត្តទៅក្នុងរយៈពេលជាង ៦ ខែទៀត គឺនៅថ្ងៃទីអាទិត្យ ទី២៣ ខែកក្កដា ខាងមុខ។
លទ្ធផលបណ្ដោះអាសន្នរបស់គ.ជ.ប បង្ហាញថា ចំនួនពលរដ្ឋមានឈ្មោះក្នុងបញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោតសម្រាប់ឆ្នាំ ២០២៣ អាចមានចំនួន ៩ លាន ៥ សែននាក់ ដែលកើនឡើងលើសការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់ប្រមាណ ៣ សែននាក់។ ក្នុងនោះ អ្នកចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតថ្មី មានជាង ៥ សែន ៧ ម៉ឺននាក់។
ឆ្លើយតបនឹងមតិរិះគន់របស់ក្រុមយុវជនទៅលើអព្យាក្រឹត្យរបស់ស្ថាប័នគ.ជ.ប អ្នកនាំពាក្យស្ថាប័នមួយនេះ គឺលោក ហង្ស ពុទ្ធា ថ្លែងថា ថ្នាក់ដឹកនាំគ.ជ.ប មិនមែនជាសមាជិកគណបក្សណាមួយនោះទេ ហើយគ.ជ.ប អនុវត្តតួនាទីស្របទៅតាមច្បាប់ និងបទបញ្ញត្តិនានា។ ទាក់ទងនឹងការគាបសង្កត់សិទ្ធិនយោបាយរបស់សមាជិកបក្សប្រឆាំងវិញ លោក ហង្ស ពុទ្ធា និយាយដដែលៗថា រឿងនេះមិនពាក់ព័ន្ធនឹងគ.ជ.ប ទេ។
លោក ហង្ស ពុទ្ធា៖«ទោះមកពីខាងណាក៏ដោយ មកពីNGOក៏ដោយ មកពីគណបក្សណាក៏ដោយ គឺត្រូវបំពេញតួនាទីស្របតាមបទបញ្ជាផ្ទៃក្នុង។ នេះជាចំណុចដែលបង្ហាញអំពីអព្យាក្រឹត្យភាពរបស់សមាសភាពគ.ជ.ប។ បញ្ហាបុគ្គលរូបណាលោកមានបញ្ហាអ្វីពាក់ព័ន្ធនឹងតុលាការ នោះមិនមែនជាដែនសមត្ថកិច្ចរបស់គ.ជ.ប ទេ។ អ្នកណាធ្វើអ្វី គឺទទួលផលបែបហ្នឹងស្របទៅតាមច្បាប់»។
ទោះជាលោក ហង្ស ពុទ្ធា បកស្រាយថា គ.ជ.បជាស្ថាប័នឯករាជ្យ និងអព្យាក្រឹត្យយ៉ាងណាក្ដី ក៏សមាសភាពដឹកនាំរបស់គ.ជ.ប ហាក់បង្ហាញភាពលម្អៀងទៅរកគណបក្សកាន់អំណាចរួចទៅហើយ ព្រោះសមាជិកទាំង ៩ រូបនៃគ.ជ.ប បច្ចុប្បន្ន មាន ៧ រូប ជាអតីតសមាជិកគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។ ក្រៅពីនេះ គ.ជ.ប តែងចេញលិខិតជូនពរ និងលើកសរសើរការដឹកនាំរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ដែលជាប្រធានគណបក្សកាន់អំណាច។ លើសពីនេះទៅទៀត ស្ថាប័នអាជ្ញាកណ្ដាលមួយនេះបែរជាចេញមុខប្ដឹងអនុប្រធានគណបក្សភ្លើងទៀន លោក សុន ឆ័យ ដោយសារតែការបញ្ចេញមតិរបស់លោករឿងភាពមិនប្រក្រតីនៃការបោះឆ្នោតថែមទៀត។
អង្គការឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោតខុមហ្រ្វែល (COMFREL) ពន្យល់ថា ដើម្បីឱ្យការបោះឆ្នោតមួយប្រព្រឹត្តទៅដោយយុត្តិធម៌ និងស្មើភាព អាជ្ញាធររៀបចំការបោះឆ្នោតត្រូវតែឯករាជ្យ អព្យាក្រឹត្យ ស្អាតស្អំ តម្លាភាព និងមានការជឿជាក់ពីសាធារណជន។ ជាមួយគ្នានេះ គណបក្សនយោបាយ និងបេក្ខជនទាំងអស់ត្រូវមានឱកាសស្មើគ្នា ដើម្បីប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធឃោសនា និងមានសិទ្ធិទទួលបានសន្តិសុខ ដោយគ្មានការគំរាមកំហែង ការបំភិតបំភ័យ ព្រមទាំងមានសិទ្ធិធ្វើសកម្មភាពឃោសនាដោយសេរី គ្មានការរារាំង ការរំខាន និងមានសុវត្ថិភាព។ បុគ្គលគ្រប់រូប និងគណបក្សនយោបាយទាំងអស់មានសិទ្ធិឱ្យច្បាប់ការពារ ហើយមានសិទ្ធិឱ្យមានការដោះស្រាយការរំលោភបំពាននានាលើសិទ្ធិនយោបាយ និងសិទ្ធិបោះឆ្នោតរបស់ខ្លួន។
អគ្គលេខាធិការសហព័ន្ធនិស្សិតបញ្ញវន្តកម្ពុជា លោក គៀន ពន្លក ថ្លែងថា យុវជន និងម្ចាស់ឆ្នោតទូទៅគួរតែចូលរួមក្នុងដំណើរការបោះឆ្នោតនាពេលខាងមុខ ដោយកុំភ័យខ្លាចការគំរាមកំហែង និងកុំឱ្យគេទិញទឹកចិត្តបាន។ លោកបន្ថែមថា ការបោះឆ្នោតខាងមុខ អាចប្រព្រឹត្តទៅដោយសេរី និងយុត្តិធម៌ ហើយមានការទទួលស្គាល់ជាអន្តរជាតិទៅបាន លុះត្រាតែរដ្ឋាភិបាលបើកលំហសិទ្ធិនយោបាយ ដោះលែងសកម្មជនដែលកំពុងជាប់ឃុំ និងកែទម្រង់គ.ជ.ប។
លោក គៀន ពន្លក៖«ការចូលរួមរបស់យុវជន ការចូលរួមរបស់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ គឺពិតជាមានសារៈសំខាន់ណាស់នៅក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យ។ ជាពិសេសយុវជន និងប្រជាពលរដ្ឋគឺជាកម្លាំងចលករមួយ ដែលធ្វើឱ្យប្រទេសជាតិមានការរីកចម្រើនតាមរយៈការជ្រើសរើសតំណាងរបស់ខ្លួនតាមគោលការណ៍នៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ដើម្បីទៅដឹកនាំប្រទេស»។
ក្នុងឱកាសទិវាសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ ១០ ធ្នូ ថ្មីៗនេះ ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលចំនួន ៣៣ស្ថាប័ន បានចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍រួមគ្នាសម្ដែងក្ដីបារម្ភអំពីស្ថានភាពធ្លាក់ចុះនៃដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យ និងការបន្តរឹតត្បិតសិទ្ធិមនុស្ស ជាពិសេសសិទ្ធិនយោបាយ។ ក្រៅពីទទូចឱ្យរដ្ឋាភិបាលគោរព និងកែលម្អស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សហើយនោះ ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលក៏អំពាវនាវឱ្យកែទម្រង់គ.ជ.ប ដើម្បីបង្កើនឯករាជ្យ និងភាពអាចជឿទុកចិត្តបាន ព្រមទាំងកែប្រែច្បាប់មួយចំនួន ដើម្បីធានាសិទ្ធិបោះឆ្នោតរបស់ប្រជាពលរដ្ឋផងដែរ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។