អតីតតំណាងរាស្ត្រគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ រិះគន់ការតែងតាំងទីប្រឹក្សា និងសាច់ញាតិរបស់អនុប្រធានទី១រដ្ឋសភាឯកបក្សលោក ជាម យៀប ថាជារឿងឥតបានការ ក្នុងពេលដែលរដ្ឋាភិបាលណែនាំមន្ត្រីឲ្យសន្សំសំចៃថវិកាជាតិ។ អ្នកឃ្លាំមើលជំរុញឲ្យរដ្ឋសភា និងស្ថាប័នរដ្ឋដទៃទៀត កាត់បន្ថយការតែងតាំងទីប្រឹក្សា ជំនួយការ និងការចំណាយឥតប្រយោជន៍ជាច្រើនទៀត ដើម្បីទុកថវិកាឲ្យរដ្ឋាភិបាលជួយសម្រួលដល់ការបញ្ចុះពន្ធនាំចូលតម្លៃប្រេងសាំងជាដើម។
ការតែងតាំងទីប្រឹក្សា និងជំនួយការរបស់អនុប្រធានទី១រដ្ឋសភាលោក ជាម យៀប ជាបន្តបន្ទាប់នេះ រងការរិះគន់ជាខ្លាំង ថាជាការខ្ជះខ្ជាយថវិកាជាតិ និងបង្កើតបក្ខពួកក្នុងស្ថាប័នរដ្ឋ ពិសេស គឺការលើកបន្ដុបកូនស្រី និងចៅស្រី ឲ្យមានតំណែងខ្ពស់ ហើយទទួលបានប្រាក់បំណាច់ពីរដ្ឋ។
អតីតតំណាងរាស្ត្រជាប់ឆ្នោតនៃគណបក្សសង្គ្រោះជាតិលោក ងឹម ញេង ហៅការតែងតាំងទីប្រឹក្សា និងជំនួយការថ្មី សរុបជិត២០នាក់របស់លោក ជាម យៀប ថាជាការខ្ជះខ្ជាយថវិកាជាតិ និងជាការបង្កើនបន្ទុកបង់ពន្ធរបស់ពលរដ្ឋ។ លោកសង្កេតឃើញថា ចាប់តាំងពីលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ប្រកាសគម្រោងតែងតាំងកូនប្រុសច្បងឲ្យស្នងតំណែងជាផ្លូវការមក មន្ត្រីបក្សកាន់អំណាចនៅតាមក្រសួងផ្សេងៗ រួមទាំងនៅស្ថាប័ននីតិបញ្ញត្តិផង បានប្រជែងគ្នាលើកបន្តុបសាច់ញាតិ ទាំងកូនបង្កើន កូនប្រសារ និងចៅៗរបស់ពួកគេ ឲ្យឡើងតំណែងកៀកខ្លួន និងត្រៀមលើកបន្តុបតាម។
លោក ងឹម ញេង បន្តថា ការតែងតាំងតែសាច់ញាតិ និងបក្ខពួកខ្លួន គឺជាទម្លាប់មិនល្អ ដែលបិទឱកាសរបស់អ្នកមានសមត្ថភាពផ្សេងទៀត ក្នុងការចូលរួមដឹកនាំ និងផ្ដល់យោបល់សម្រាប់ប្រទេសជាតិ។ ជាងនេះទៅទៀត ទម្លាប់នេះ នឹងក្លាយជាគំរូអាក្រក់សម្រាប់យុវជនជំនាន់ក្រោយធ្វើតាម៖ «ដូចអ្វីដែលខ្ញុំបញ្ជាក់ជូនពីមុនមកអ៊ីចឹង ! ថាគាត់ ( ជាម យៀប ) អត់មានសមត្ថភាព ហើយក៏គាត់អត់មានឆន្ទៈ ទៅចូលកាន់តំណែងជាអនុប្រធានសភាហ្នឹងដើម្បីជួយដោះស្រាយបញ្ហារបស់ជាតិ ជួយដោះស្រាយបញ្ហារបស់សភា ជំរុញឲ្យដំណើរការរបស់រដ្ឋសភាវាមានប្រសិទ្ធិអ្វី គឺអត់ទេ»។
បន្ថែមពីនេះ មន្ត្រីបក្សប្រឆាំងដដែលមិនជឿថា រដ្ឋាភិបាលមានឆន្ទៈចង់កាត់បន្ថយការចំណាយខ្ជះខ្ជាយរបស់រដ្ឋទេ។ ផ្ទុយទៅវិញ លោក ងឹម ញេង យល់ថា ភាសាលើកឡើងពីការសន្សំសំចៃថវិកាជាតិរបស់លោក ហ៊ុន សែន គ្រាន់តែជាសារប្រជាភិថុតិឲ្យល្អស្ដាប់ និងជាការរើសអើងមួយដើម្បីបិទឱកាសពលរដ្ឋមិនឲ្យទទួលបានការងារក្នុងក្របខណ្ឌរដ្ឋប៉ុណ្ណោះ ខណៈកូនចៅរបស់មន្ត្រីធំៗនៃបក្សកាន់អំណាច សុទ្ធតែមានតួនាទី និងតំណែងក្នុងជួររាជការអស់ទៅហើយ។
ការលើកឡើងនេះ ក្រោយពេលព្រះមហាក្សត្រយល់ព្រមតាមសំណើររបស់អនុប្រធានទី១រដ្ឋសភា លោក ជាម យៀប ក្នុងការសុំតែងតាំងទីប្រឹក្សា និងជំនួយការសរុបជិតម្ភៃ (១៨) នាក់បន្ថែមទៀត។ ក្នុងចំណោមទីប្រឹក្សាថ្មីទាំងនោះ មានទីប្រឹក្សាម្នាក់ គឺជាកូនស្រីបង្កើតរបស់លោក ជាម យៀប គឺអ្នកស្រី ជាប ច័ន្ទសុជាតា។ ឯជំនួយការដែលទើបតែងតាំងវិញ គឺជាចៅស្រីបង្កើតរបស់លោក ឈ្មោះ យៀប ច័ន្ទសុចិណាទេវី។
ការតែងតាំងមន្ត្រីទីប្រឹក្សាបន្ថែមនេះ ធ្វើឡើងតែប៉ុន្មានថ្ងៃប៉ុណ្ណោះ ក្រោយពេលលោកហ៊ុន សែន អំពាវនាវគ្រប់ស្ថាប័នរដ្ឋបង្កើនការសន្សំសំចៃថវិកាជាតិ តាមរយៈកាត់ផ្អាកគម្រោងទិញរថយន្តសេរ៊ីទំនើប ដើម្បីជិះចុះមូលដ្ឋានពង្រឹងបក្សជាដើម៖ «បើសូម្បីតែប្រាក់បេសកកម្មមូលដ្ឋានក៏យើងកាត់បន្ថយដែរ។ កាត់បន្ថយដែរ។ សូមអរគុណ ដែល២ឆ្នាំកន្លងទៅនេះ កាត់បន្ថយនៃការប្រើប្រាស់របស់ក្រសួង។ កាត់តាំងពីខ្មៅដៃ តាំងពីក្រដាស តាំងពីអាសម្ភារៈប្រើប្រាស់ កាត់ដើម្បីយកមកបំពេញឲ្យការចំណាយ ដែលវាមានការចាំបាច់ជាង»។
ពាក់ព័ន្ធការតែងតាំងទីប្រឹក្សាជំនួយការបន្ថែមរបស់អនុប្រធានទី១រដ្ឋសភានេះ អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋសភាលោក ឡេង ប៉េងឡុង ប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរីថា ការងារនេះ គឺជាសំណើរផ្ទាល់ខ្លួនរបស់ថ្នាក់ដឹកនាំរដ្ឋសភា ដែលលោកមិនមានតួនាទីពាក់ព័ន្ធនឹងការងារនេះទេ។ វិទ្យុអាស៊ីសេរី មិនអាចសុំការបញ្ជាក់ផ្ទាល់ពីលោក ជាម យៀប បានទេ នៅថ្ងៃទី២៦ ខែកុម្ភៈ។
ប៉ុន្តែកាលពីចុងខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២១ លោក ជាម យៀប ធ្លាប់ស្នើថ្វាយព្រះមហាក្សត្រសុំតែងតាំងមន្ត្រីខុទ្ទកាល័យ ទីប្រឹក្សាបច្ចេកទេស មន្ត្រីផ្នែកទំនាក់ទំនងសាធារណៈ ជំនួយការ និងលេខាធិការ សរុបជាងដប់ (១២) នាក់ ម្ដងរួចមកហើយ។ ក្នុងនោះកូនប្រសារម្នាក់ គឺរដ្ឋលេខាធិការក្រសួងយុត្តិធម៌លោក គឹម សន្តិភាព កាន់តួនាទីជានាយកខុទ្ទកាល័យរបស់អនុប្រធានទី១រដ្ឋសភា។ សរុបមក ក្រោយពីក្លាយជាអនុប្រធានទី១នៃរដ្ឋសភាឯកបក្ស លោក ជាម យៀប មានមន្ត្រីអមជាខុទ្ទកាល័យ ជំនួយការ ទីប្រឹក្សា សរុបសាមសិប (៣០) នាក់។
សង្គមស៊ីវិល មិនសាទរនឹងការតែងតាំងសាច់ញាតិ និងទីប្រឹក្សា ដើម្បីប្រមូលផ្ដុំអំណាចនោះទេ។
តំណាងក្រុមប្រឹក្សាឃ្លាំមើលកម្ពុជា និងជាប្រធានសហភាពសហជីពកម្ពុជា លោក រ៉ុង ឈុន សង្កេតឃើញថា គ្រប់ស្ថាប័នរបស់រដ្ឋាភិបាល និងសភា មានទីប្រឹក្សាច្រើន ដែលលើសពីតម្រូវការការងារជាក់ស្ដែង។ លោក យល់ថា ដើម្បីបញ្ចៀសការរិះគន់ទាំងឡាយនេះ រដ្ឋាភិបាល និងរដ្ឋសភា គួរធ្វើច្បាប់កំណត់ចំនួន និងការវាស់វែងសមត្ថភាពទីប្រឹក្សា ជំនួយការ លេខាធិការ ឲ្យបានច្បាស់៖ «ជៀសវាងការមិនមានភាពប្រាកដប្រជា ហើយចេះតែតែងតាំង។ អាការដែលតែងតាំងហ្នឹង គ្រាន់តែជាការពង្រឹងនូវឥទ្ធិពល នូវអំណាចរបស់ខ្លួន។ មិនមែនតែងតាំងទីប្រឹក្សា ជំនួយការ ឲ្យអាការងារហ្នឹងរីកចម្រើននោះទេ»។
ចាប់តាំងពីការបោះឆ្នោតដ៏ចម្រូងចម្រាស់ឆ្នាំ២០១៨មក រដ្ឋាភិបាលបានបង្កើនចំនួនមន្ត្រីខុទ្ទកាល័យ ទីប្រឹក្សា ជំនួយការ យ៉ាងច្រើនសន្ធឹងសន្ធាប់។ ក្នុងនោះលោក ហ៊ុន សែន មានទីប្រឹក្សា លេខាធិការ ច្រើនជាងគេ គឺជាងប្រាំរយ (៥០០) នាក់។ ប្រធានព្រឹទ្ធសភាលោក សាយ ឈុំ មានទីប្រឹក្សាជាងពីររយ (២០៧) នាក់។ ប្រធានរដ្ឋសភាលោក ហេង សំរិន មានទីប្រឹក្សា ជិតហាសិប (៤៦)នាក់ ខណៈអនុប្រធានព្រឹទ្ធសភា អនុប្រធានរដ្ឋសភា រដ្ឋមន្ត្រី ព្រះសង្ឃរាជ និងមន្ត្រីនយោបាយផ្សេងទៀត ម្នាក់ៗសុទ្ធតែមានទីប្រឹក្សា និងជំនួយការយ៉ាងច្រើន។
ជាទូទៅ ប្រាក់បៀវត្សរ៍ និងប្រាក់អត្ថប្រយោជន៍របស់ទីប្រឹក្សា នឹងទទួលបានទៅតាមឋានៈដែលបានតែងតាំងដោយព្រះរាជក្រឹត្យ។ លើកលែងតែករណីព្រះរាជក្រឹត្យចែងបញ្ជាក់ថា ពុំទទួលបានប្រាក់បំណាច់។ចំណែកតួនាទី និងកាតព្វកិច្ចរបស់ទីប្រឹក្សា ឬជំនួយការវិញ មិនត្រូវបានកំណត់ជាក់លាក់ទេ គឺអាស្រ័យដោយប្រធានស្ថាប័ន គឺជាអ្នកចាត់ចែង៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។