រោគសញ្ញានិងមូលហេតុបណ្តាលឲ្យកើតជំងឺមហារីកក្រពេញប្រូស្តាត
2024.08.15
មជ្ឈមណ្ឌលគ្រប់គ្រងនិងបង្ការជំងឺនៅសហរដ្ឋអាមេរិក (CDC) ឲ្យដឹងថា ក្នុងឆ្នាំ២០២២ អ្នកស្លាប់ដោយសារមហារីកក្រពេញប្រូស្តាត (Prostate Cancer) មានចំនួនជាង៣ម៉ឺននាក់។
ក៏ប៉ុន្តែប្រសិនបើទទួលសេវាព្យាបាលទាន់ពេលនៅតំណាក់ការដំបូងៗ អត្រាអ្នករស់រានជីវិតពីជំងឺមហារីកក្រពេញប្រូស្តាតគឺមានជាង៩៩% ។
តើជំងឺមហារីកប្រូស្តាតមានរោគសញ្ញាអ្វីខ្លះ? ហើយគេអាចមានវិធីណាខ្លះ ដើម្បីបង្ការជំងឺមួយនេះ?
វេជ្ជបណ្ឌិតជំនាញសុខភាពឲ្យដឹងថា មហារីកក្រពេញប្រូស្តាត នៅពេលកើតដំបូងៗ មិនបង្ហាញរោគសញ្ញាអ្វីទេ ប៉ុន្តែជាទូទៅរោគសញ្ញារបស់វារួមមាន ពិបាកបត់ជើងតូច បត់ជើងតូចខ្សោយ អាក់ៗ រំហូរទឹកនោមថយចុះ បត់ជើងញឹកញាប់ ជាពិសេសនៅពេលយប់ និងមានឈាមក្នុងទឹកនោមនិងទឹកកាម។ បន្ថែមពីរោគសញ្ញាទាំងនេះ អ្នកកើតមហារីកក្រពេញប្រូស្តាត ដែលវិវត្តដល់ដំណាក់ការធ្ងន់ធ្ងរ រមែងឈឺឆ្អឹងត្រគាក ឈឺឆ្អឹងខ្នង ឆ្អឹងជំនីរ ខ្សោយអស់កម្លាំង ស្ពឹកជើងឬម្រាមជើង និងស្រកទំងន់ដោយគ្មានមូលហេតុជាដើម។
ស្ថាបនិកនៃក្រុមហ៊ុន ម៉េងលី ជេ. គួច អេឌ្យូខេសិន លោកវេជ្ជបណ្ឌិត គួច ម៉េងលី មានប្រសាសន៍ប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរីថា ប្រសិនបើកត់សំគាល់ថា នៅពេលបត់ជើងតូចម្តងៗ ហាក់បីដូចជាពិបាកនិងបត់ចេញតិចៗ ត្រូវទៅជួបពិគ្រោះយោបល់ជាមួយគ្រូពេទ្យជំនាញ ដើម្បីពិនិត្យមើលក្រពេញប្រូស្ត្រាត ដោយមិនត្រូវបង្អែបង្អង់ទុកយូរឡើយ ព្រោះវានាំឲ្យគ្រោះថ្នាក់ដល់អាយុជីវិត។
វេជ្ជបណ្ឌិត គួច ម៉េងលី៖ «ចាប់ផ្តើមពីអាយុ៤០ឡើងទៅ យើងចាប់ផ្តើមមានអារម្មណ៍បទជើងតូចអត់អស់ ពីក្មេងបត់ជើងហើយ គឺអស់តែម្តង តែដល់អាយុប៉ុនហ្នឹង ចាប់ផ្តើមបទជើងច្រេចច្រូច។ អ៊ីចឹងយើងអាចដឹងថា ប្រូស្ដាតចាប់ផ្តើមមានបញ្ហាហើយ មុខសញ្ញាហ្នឹងគឺចាប់ផ្តើមហើម ពេលហើមប្រូស្តាត គេមានថ្នាំឲ្យយើងញ៉ាំ។ បើទុកយូរ ហើមខ្លាំងពេក ត្រូវការវះកាត់ ហើយវះកាត់ធ្វើឲ្យយើងពិបាកម្យ៉ាងដែរ គឺក្រហាយនិងឈឺចាប់...»។
គេហទំព័រសមាគមហារីកអាមេរិក (American Cancer Society) ឲ្យដឹងថា នៅពេលណាអ្នកជំងឺពុំមានបង្ហាញរោគសញ្ញា គេអាចធ្វើតេស្ដឈាម ដើម្បីពិនិត្យមើលពីកម្រិតអង់ទីហ្សែននៃក្រពេញប្រូស្តាត ឬហៅកាត់ថា (PSA-Prostate-specific antigen)។ វេជ្ជបណ្ឌិត អាចនឹងប្រើវិធីពិនិត្យរន្ធគូថ (Digital Rectal Exam (DRE) ដើម្បីពិនិត្យរកមើលក្រែងមានដុំពក ឬដុំរឹងដែលជាមហារីកក្រពេញប្រូស្តាត។ ប្រសិនបើសង្ស័យថា អាចមានមហារីកក្រពេញប្រូស្តាត គ្រូពេទ្យជំនាញនឹងធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យបន្តទៀត ដូចជាថត MRI ឬ Ultrasound ដើម្បីពិនិត្យមើលក្រពេញប្រូស្តាត ហើយករណីចាំបាច់ផ្សេងទៀត គឺកាត់យកដុំសាច់តូចមួយចេញពីក្រពេញប្រូស្តាត (Prostate biopsy) ដើម្បីពិនិត្យកោសិកាមហារីក មុន ផ្តល់សេវាព្យាបាល។
លោកវេជ្ជបណ្ឌិត គួច ម៉េងលី មានប្រសាសន៍ថា កត្តាហានិភ័យមួយចំនួនដែលនាំឲ្យកើតមហារីកក្រពេញប្រូស្តាត រួមមានកត្តាអាយុ តំណពូជ និងចំណីអាហារ ជាដើម។ លោកវេជ្ជបណ្ឌិតថា ការទទួលទានម្ហូបអាហារចំអិនថ្មីៗ មានបន្លែស្រស់គ្រប់មុខ និងត្រី ក៏ជាវិធីដ៏ល្អបំផុតដើម្បីបង្ការជំងឺនានា ក្នុងនោះក៏មានជំងឺមហារីកក្រពេញប្រូស្តាតផងដែរ។
វេជ្ជបណ្ឌិត គួច ម៉េងលី៖ «និយាយរួមទៅនៅលើលោកនេះ ភាគច្រើនមានអ្នកកើតមហារីកប្រូស្តាតច្រើន លើគ្រប់ជនជាតិទាំងអស់ ហើយខ្មែរយើងក៏កើតច្រើនដែរ។ ជំងឺមហារីក កត្តាមកពីទី១ បរិស្ថានរស់នៅជុំវិញ ទី២ ការញ៉ាំចុករបស់យើងនិងហ្យែនរបស់យើង គឺកត្តាធំៗបីហ្នឹង។ ការញ៉ាំរបស់យើងជាពិសេស គឺម្ហូបផ្អាប់ ម្ហូបអាហារមានជាតិគីមី របស់ច្រើនអស់ហ្នឹង វាធ្វើឲ្យយើងមានការប្រែប្រួលកោសិកា ហើយកោសិកាដែលប្រែប្រួលហ្នឹង គឺនៅម្តុំសុដន់របស់ស្ត្រី និងប្រូស្តាតរបស់បុរសហ្នឹងឯង...»។
គេហទំព័រសមាគមហារីកអាមេរិក ឲ្យដឹងបន្ថែមថា បុរសដែលជក់បារី ធាត់ខ្លាំងពេក មានជំងឺកាមរោគ និងអ្នកដែលចូលចិត្ត ទទួលទានអាហារមានជាតិខ្លាញ់ច្រើន គឺប្រថុយប្រថានខ្ពស់នៃការកើតជំងឺមហារីកក្រពេញប្រូស្តាត។ មហារីកក្រពេញប្រូស្តាត កើតឡើងទៅលើបុរស ដែលមានវ័យលើសពី៥០ឆ្នាំឡើងទៅ។ ចំណែកស្ត្រីវិញ គឺច្រើនកើតមហារីកសុដន់។ បុរសអាយុលើស៦៥ឆ្នាំ ចំនួន៦០% កើតមហារីកក្រពេញប្រូស្តាត។ បុរសគ្រប់ៗគ្នា គួរចាប់ផ្តើមធ្វើតេស្តរកមើលកម្រិតអង់ទីហ្សែន នៃក្រពេញប្រូស្តាត ឬ PSA ចាប់ពីអាយុ៤០ឆ្នាំទៅ។ ប្រសិនបើលទ្ធផល PSA កម្រិតទាប គឺអាចធ្វើតេស្ត ២ឆ្នាំម្តង ឬក៏៥ឆ្នាំម្តង។ ក៏ប៉ុន្តែបើអត្រា PSA កើនឡើងច្រើននោះ គឺត្រូវធ្វើតេស្ដរៀងរាល់ឆ្នាំ។ ការធ្វើតេស្ដពិនិត្យរកកោសិកាមហារីកប្រូស្តាតដំបូងៗ អាចបង្ការមិនឲ្យរីករាលដាលទៅសរីរាង្គផ្សេងទៀត និងកាត់បន្ថយការស្លាប់ដោយជំងឺមហារីកមួយនេះ។
ចំពោះវិធីព្យាបាលវិញ គឺអាស្រ័យទៅមានលក្ខខណ្ឌនៃមហារីកក្រពេញប្រូស្តាត។ វេជ្ជបណ្ឌិតជំនាញនឹងពិភាក្សាជាមួយអ្នកជំងឺ អំពីវិធីសាស្ត្រមួយចំនួនដើម្បីព្យាបាល រួមមានវិធីព្យាបាលដោយបច្ចេកទេស ថ្មីហៅថា UROLIFT សំរាប់ក្រពេញប្រូស្តាតហើមរីកធំ ដែលជាវិធីព្យាបាលប៉ះពាល់តិចតួចបំផុត ដើម្បីពង្រីកបង្ហូរនោម។ វិធីព្យាបាលប្រើ Hormone Therapy គឺប្រើថ្នាំលេបប្រឆាំងអរម៉ូន ថេសថឺរ៉ូន (Testosterone) ដែលជាមូលហេតុចំបងនាំឲ្យកោសិការីករាលដាល។ បន្ថែមពីនេះ ក៏មានវិធីផ្សេងៗទៀត រួមមាន ការព្យាបាលដោយប្រើ Immunotherapy ដោយពង្រឹងប្រព័ន្ធការពារខ្លួន វិធីព្យាបាលប្រើកាំរស្មី (Radiation) និងវិធីព្យាបាលប្រើថ្នាំគីមី (Chemotherapy)។ ហើយចុងក្រោយគឺកាត់យកចេញក្រពេញប្រូស្តាតមហារីកតែម្តង។
ចំពោះការវះកាត់យកចេញក្រពេញប្រូស្តាតនេះ គ្រូពេទ្យឯកទេសដាក់ថ្នាំសន្លប់ នៅមន្ទីរពេទ្យឯកជនមួយនៅទីក្រុងប៉ារីស លោកវេជ្ជបណ្ឌិត សុក សូផាត មានប្រសាសន៍ប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរីថា អ្នកដែលត្រូវការវះកាត់នោះ មានការពិបាកបត់ជើងតូចខ្លាំងណាស់ ដោយត្រូវស្ពាយថង់តាមជាប់ជានិច្ច ទោះបីនៅក្នុងផ្ទះឬចេញទៅក្រៅ។
វេជ្ជបណ្ឌិត សុក សូផាត៖ «ខ្ញុំឃើញពួកម៉ាកខ្ញុំមួយវះទៅនៅក្មេងពេក ដល់អ៊ីចឹងទៅវាអត់អីទេវាជាហើយ ប៉ុន្តែគ្នាទៅណាមកណាត្រូវមានថង់សំរាប់បត់ជើងតូច ថង់ដាក់ជាប់រហូត កាលណាដកថង់ចេញទៅ វាស្ទះនោមអត់ចេញ។ ទាល់តែដាក់ថង់ គឺជីវិតរស់នៅជាមួយថង់ហ្នឹងទៅរហូត។ ស្រុកបារាំងឥឡូវ គេអត់សូវវះទេ គេដាក់ខេម៉ូ (Chemo) ឲ្យថ្នាំទៅ កុំឲ្យតែនោមមិនកើត ហ្នឹងពិបាកវិញ ត្រូវតែកុំឲ្យស្ទះនោម ភាគច្រើនគេធ្វើអ៊ីចឹង គេមិនវះដូចពីមុនទេឥឡូវហ្នឹង...»។
លោកវេជ្ជបណ្ឌិត គួច ម៉េងលី ផ្តល់ដំបូន្មានថា វិធីបង្ការមហារីកក្រពេញប្រូស្តាត វាប្រសើរជាងការព្យាបាល អាស្រ័យហេតុនេះប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ ត្រូវទៅពិនិត្យសុខភាពឲ្យបានទៀងទាត់ កុំទទួលទានម្ហូបកំប៉ុង សាច់កែច្នៃធ្វើទុកបានយូរ និងកាត់បន្ថយការបរិភោគសាច់ក្រហម អាហារខ្លោច ឬខ្លាញ់ច្រើន ព្រោះអាហារទាំងនោះ នាំឲ្យកោសិកាប្រែប្រួល បណ្តាលឲ្យកើតជំងឺមហារីក។
វេជ្ជបណ្ឌិត គួច ម៉េងលី៖ «ញ៉ាំមានបន្លែ ផ្លែឈើឲ្យមានតុល្យភាព។ មានម្ហូប៤មុខត្រឹមត្រូវ មានបាយ នំប៉័ង ច្រើនជាងគេសំរាប់តម្រូវការ ទី២ មានបន្លែផ្លែឈើ ទី៣ មានសាច់ និងទី៤ គឺទឹកដោះគោ យូហ្គឺត។ ទទួលទានបន្លែផ្លែឈើច្រើន វាមានជាតិអង់ទីអក់ស៊ីដែន ដែលជាសារធាតុការពារមហារីកហ្នឹង...»។
ទាំងលោកវេជ្ជបណ្ឌិត គួច ម៉េងលី និងលោក វេជ្ជបណ្ឌិត សុក សូផាត ផ្តល់ដំបូន្មានដូចគ្នាថា ពលរដ្ឋខ្មែរត្រូវឧស្សាហ៍ដាំបន្លែផ្លែឈើ ចិញ្ចឹមមាន់ទានៅជុំវិញផ្ទះ ទទួលទានរបបអាហារល្អត្រឹមត្រូវ មានជីវជាតិទ្រទ្រង់សុខភាព រក្សាទំងន់កុំឲ្យធាត់ខ្លាំងពេក ឈប់ជក់បារី ហាត់ប្រាណឲ្យបានទៀងទាត់ និងកាត់បន្ថយការហូបសុរាច្រើន។ ការស្រាវជ្រាវមួយចំនួនបង្ហាញថា អ្នកដែលឧស្សាហ៍ទទួលទានបន្លែនិងផ្លែឈើច្រើន មានអត្រាកើតជំងឺមហារីកក្រពេញប្រូស្តាតទាបបំផុត៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។
អត្ថបទពេញនិយម
RFA
- សមត្ថកិច្ចចាប់ខ្លួនជំនួយការផ្ទាល់របស់លោក ហ៊ុន សែន គឺលោក ដួង តារា ស្ងាត់ៗ
- ប្រធានព្រឹទ្ធសភា លោក ហ៊ុន សែន ចោទទីប្រឹក្សារបស់លោកថា បានយកឈ្មោះលោកទៅបោកប្រាស់អ្នកដទៃ
- ក្រុមឆបោកតាមអនឡាញនៅខេត្តជាប់ព្រំដែនថៃ និងវៀតណាម «រីករាលដាលខ្លាំង»
- APHR ជំរុញឱ្យកម្ពុជាដោះលែងពលករខ្មែរ នួន តឿន និងអ្នកកាសែត លោក ម៉ិច ដារ៉ា
- អ្នកឃ្លាំមើលសង្គមបារម្ភថា ក្រុម Hacker កូរ៉េខាងជើងចូលលួចយកទិន្នន័យក្នុងស្ថាប័ននៅកម្ពុជាប៉ះពាល់ដល់សន្តិសុខជាតិ