បញ្ហា​តានតឹង​ក្នុង​អារម្មណ៍

អ្នក​ជំនាញ​ខាង​សុខភាព​ផ្លូវ​ចិត្ត​នៃ​ក្រសួង​សុខាភិបាល​កម្ពុជា បាន​ឱ្យ​ដឹង​ថា ប្រជា​ពលរដ្ឋ​កម្ពុជា ដែល​រស់រាន​មាន​ជីវិត​សល់​ពី​របប ប៉ុល ពត ប្រហែល ៥ លាន​នាក់ គឺ ៦០% មាន​ជំងឺ​ផ្លូវ​ចិត្ត ឬ​បញ្ហា​តានតឹង​ក្នុង​អារម្មណ៍។ តើ​បញ្ហា​នេះ​មាន​លក្ខណៈ​យ៉ាង​ណា​ខ្លះ?

បញ្ហា​តានតឹង​ក្នុង​អារម្មណ៍ ដែល​ភាសា​អង់គ្លេស​ហៅ​ថា STRESS ជា​បញ្ហា​មួយ​ដែល​កើត​មាន​នៅ​ក្នុង​ជីវិត​ប្រចាំ​ថ្ងៃ​របស់​មនុស្ស​យើង។ បញ្ហា​តាន​តឹង​ក្នុង​អារម្មណ៍ កើត​មាន​ចំពោះ​មនុស្ស​គ្រប់​វ័យ និង​មាន​កម្រិត និង​ទម្រង់​ខុសៗ គ្នា។ភាព​តានតឹង​ក្នុង​អារម្មណ៍ ឬSTRESS ក្នុង​កម្រិត​តិច​តួច និង​ក្នុង​រយៈពេល​ខ្លី ជា​រឿង​ធម្មតា ដែល​យើង​អាច​ជម្នះ​បាន។

មនុស្ស​ដែល​មាន​សុខភាព​ល្អ អាច​ជម្នះ​លើ​បញ្ហា​ជា​ច្រើន​ក្នុង​មួយ​ថ្ងៃៗ។ ក៏ប៉ុន្តែ បញ្ហា​តានតឹង​ក្នុង​អារម្មណ៍ ឬ STRESS ដែល​មាន​រយៈពេល​យូរ ត្រូវ​បាន​គ្រូពេទ្យ​ផ្នែក​ចិត្តសាស្ត្រ​ចាត់​ទុក​ថា ជា​ជំងឺ​មួយ​ប្រភេទ។

គ្រូ​ពេទ្យ​ពិគ្រោះ​ផ្នែក​ជំងឺ​ផ្លូវ​ចិត្ត​នៅ​មន្ទីរ​ពេទ្យ​ព្រះកុសុមៈ ក្រុង​ភ្នំពេញ លោក​វេជ្ជបណ្ឌិត មុន្នី សុត្ថារ៉ា មាន​ប្រសាសន៍​បញ្ជាក់​អំពី​បញ្ហា​តានតឹង​ក្នុង​អារម្មណ៍ ឬ STRESS នេះ​ដូច្នេះ​ថា «STRESS ហ្នឹង​គ្រាន់​តែ​ជា​ប្រភេទ​មួយ​នៃ​ជំងឺ​ផ្លូវ​ចិត្ត​ទេ។ យើង​អាច​និយាយ​ជា​សាមញ្ញ​ជំងឺ​ផ្លូវ​ចិត្ត​ហ្នឹង​ចែក​ចេញ​ជា​ប្រាំ​យ៉ាង​ធំៗ។ បើ​គិត​តាម​អង្គការ​សុខភាព​ពិភព​លោក​ផ្សព្វផ្សាយ​តាម​មូលដ្ឋាន​គេ​សង្ខេប​ឱ្យ​ងាយ​យល់​ទៅ​ជា​ជំងឺ​ខាង​អារម្មណ៍ ជំងឺ​ខាង​ទឹក​ចិត្ត និង​ជំងឺ​ខាង​វិញ្ញាណ គឺ​វិកល​វិញ្ញាណ ដែល​យើង​ហៅ​ថា​វិកល​ចរិត គឺ​ធំៗ ៣ ហ្នឹង។ ឯ​ជំងឺ​ខាង​អារម្មណ៍ ស្ត្រេស (Stress)ហ្នឹង គឺ​ជា​ជំងឺ​ខាង​អារម្មណ៍​ហើយ។ កាល​ណា​យើង​មាន ស្ត្រេស គឺ​មាន​តានតឹង​ក្នុង​អារម្មណ៍​ហើយ»។

កត្តា​ដែល​នាំ​ឱ្យ​មាន​បញ្ហា​តាន​តឹង​ផ្លូវ​អារម្មណ៍ ឬ​ជួន​កាល​ហៅ​ថា​បញ្ហា​ថប់​អារម្មណ៍ គឺ​ជា​ឋាមពល​ធម្មជាតិ​ពិត​មួយ ចេញ​ពី​ខាង​ក្នុង​ខ្លួន ឬ​ពី​ខាង​ក្រៅ ដែល​ធ្វើ​ឱ្យ​ប៉ះពាល់​រូប​យើង។ នៅ​ពេល​ណា​មាន​ភាព​តានតឹង​កើត​ឡើង រូប​យើង​នឹង​ប្រតិកម្ម​ឆ្លើយ​តប​ទៅ​នឹង​ភាព​តាន​តឹង​នោះ និង​បរិយាកាស​ជុំវិញ​ភាព​តាន​តឹង​នោះ។

ឯកសារ​ពេទ្យ​ឈ្មោះ មេឌិក ត្រេនីង មែនញួល (Medic Training Manual) នៃ​គណៈកម្មការ​ជន​ភៀស​ខ្លួន​អាមេរិកាំង ឬ American Refugee Committee) បាន​សរសេរ​ថា នៅ​ពេល​ណា​យើង​ខ្វះខាត​អ្វី​មួយ ដែល​ជា​សេចក្ដី​ត្រូវការ​ជា​មូលដ្ឋាន​របស់​យើង នោះ​ក៏​ជា​កត្តា​ធ្វើ​ឱ្យ​មាន​បញ្ហា​តាន​តឹង​ក្នុង​អារម្មណ៍​កើត​ឡើង​ដែរ។

សេចក្ដី​ត្រូវ​ការ​មូលដ្ឋាន​មួយ ដែល​អ្នក​ជំនាញ​ផ្នែក​សុខភាព​ផ្លូវ​ចិត្ត​បាន​ទាញ​ការ​ចាប់​អារម្មណ៍​នោះ គឺ​ថា​ក្រៅ​ពី​តម្រូវការ​ផ្នែក​ចំណីអាហារ​សម្រាប់​ទ្រទ្រង់ និង​ការ​លូត​លាស់​រាងកាយ និង​តម្រូវការ​ខាង​សម្ភារៈ ចិត្តសាស្ត្រ ក៏​ជា​ផ្នែក​មួយ​នៃ​តម្រូវការ​មូលដ្ឋាន​សម្រាប់​មនុស្ស​ដែរ។

ប្រធាន​កម្មវិធី​ជាតិ​សម្រាប់​សុខភាព​ផ្លូវ​ចិត្ត​នៃ​ក្រសួង​សុខាភិបាល​កម្ពុជា និង​ជា​ព្រឹទ្ធបុរស​មហាវិទ្យាល័យ​វេជ្ជសាស្ត្រ និង​សុខាភិបាល លោក​វេជ្ជបណ្ឌិត ការស៊ុន​ បូណាត មាន​ប្រសាសន៍​ថា ចិត្តសាស្ត្រ នៅ​ប្រទេស​កម្ពុជា ជា​បញ្ហា​មួយ ដែល​គេ​មិន​សូវ​យក​ចិត្ត​ទុក​ដាក់ «ចិត្តសាស្ត្រ​ក្នុង​ការ​បង្រៀន ចិត្ត​សាស្ត្រ​ក្នុង​ការ​ប្រឡង ចិត្ត​សាស្ត្រ​ក្នុង​ការ​ស្ដី​បន្ទោស ចិត្ត​សាស្ត្រ​ក្នុង​ការ​សរសើរ ចិត្តសាស្ត្រ​ក្នុង​ការ​រំលែក​ទុក្ខ គឺ​ត្រូវ​ប្រើ​ឱ្យ​បាន​ច្រើន។ ប៉ុន្តែ វិស័យ​ចិត្តសាស្ត្រ​នៅ​ស្រុក​ខ្មែរ​សឹង​តែ​សូន្យ ព្រោះថា​យើង​អត់​យល់​ពី​តម្រូវការ​របស់​មនុស្ស​ទេ។ យើង​យល់​តែ​អំពី​អ្វី​ដែល​ជា​សម្ភារៈ បាយ​ទឹក លុយកាក់ ទ្រព្យ​សម្បត្តិ។ តែ​ទឹក​ចិត្ត​មនុស្ស​ត្រូវការ​អី​ខ្លះ យើង​អត់​បាន​គិត​គូរ​ទេ»។

លោក​វេជ្ជបណ្ឌិត មាន​ប្រសាសន៍​ទៀត​ថា ការ​ខ្វះខាត​ផ្នែក​ចិត្ត​សាស្ត្រ​នេះ​ហើយ ដែល​នាំ​ឱ្យ​មាន​ការ​ប៉ះទង្គិច​ផ្លូវ​ចិត្ត។ ស្ថានភាព​បែប​នេះ ធ្វើ​ឱ្យ​មាន​ភាព​តានតឹង​ក្នុង​អារម្មណ៍។ នៅ​ពេល​ណា​ស្ថានភាព​តានតឹង​ក្នុង​អារម្មណ៍​នេះ​ច្រើន​ហូរហៀរ​ពេក​ទៅ វា​ធ្វើ​ឱ្យ​យើង​មាន​អារម្មណ៍​គិត​ទៅ​រក​ផ្លូវ​មិន​ល្អ។

ការ​ពិត តាម​ទស្សនៈ​ជីវសាស្ត្រ ភាព​តានតឹង​ក្នុង​អារម្មណ៍ វា​អាច​នៅ​ជា​ផ្លូវ​កណ្ដាល អាច​នៅ​ខាង​ផ្លូវ​ល្អ ឬ​ងាក​ទៅ​ខាង​រៀង​មិន​ល្អ ដែល​ជា​ហេតុ​ធ្វើ​ឱ្យ​ខូច​សុខភាព ឬ​ហៅ​ថា​ជំងឺ។

លោក​វេជ្ជបណ្ឌិត ការស៊ុន​ បូណាត មាន​ប្រសាសន៍​ដូច្នេះ ៖ «សភាពការណ៍​ជុំវិញ​ហ្នឹង ដែល​ធ្វើ​ឱ្យ​ប៉ះទង្គិច​ផ្លូវ​ចិត្ត ដែល​គាត់​ខំ​ទ្រាំ​យូរ​ទៅ ជំហរ​ដែល​គាត់​សម្រាប់​ទ្រាំ​ហ្នឹង​វា​ជ្រាយ​ទៅៗ ធ្វើ​ឱ្យ​សភាពការណ៍​នោះ ម្ចាស់ការ​លើ​គាត់​វិញ គឺ​គាត់​លែង​ម្ចាស់​ការ​ជា​មួយ​សភាពការណ៍​ហើយ។ អ៊ីចឹង​ស្អី​បន្តិច​គាត់​ទន់​ជ្រាយ។ ទៅ​ជា​មាន​អាការៈ​មិន​ប្រក្រតី មាន​ប្រតិកម្ម​មិន​ប្រក្រតី ចេះ​តែ​យល់​ខុស។ អា​ហ្នឹង​វា​ក្លាយ​ទៅ​ជា​ជំងឺ​ហើយ ដែល​សភាពការណ៍​វា​ម្ចាស់​ការ​លើ​ជំហរ ឬ​ទឹកចិត្ត​យើង»។

ឯកសារ​ពេទ្យ​ពន្យល់​ថា ជាទូទៅ ភាព​តាន​តឹង​ផ្លូវចិត្ត និង​អារម្មណ៍ គឺ​ទាក់ទង​ទាំង​កត្តា​ក្រៅ​ខ្លួន និង​កត្តា​ក្នុង​ខ្លួន។ កត្តា​ក្រៅ​ខ្លួន មាន​ជា​អាទិ​ដូច​ជា កត្តា​ការងារ​របស់​យើង កត្តា​ទំនាក់​ទំនង​រវាង​យើង និង​អ្នក​ដទៃ បញ្ហា​ផ្ទះ​សម្បែង បញ្ហា​ឧបសគ្គ និង​ការ​លំបាក​គ្រប់​យ៉ាង ដែល​យើង​ត្រូវ​ប្រឈម​មុខ​រាល់​ថ្ងៃ។ ចំពោះ​កត្តា​ក្នុង​ខ្លួន​វិញ គឺ​ទាក់ទង​ទៅ​នឹង​លទ្ធភាព​រាងកាយ​របស់​យើង ដែល​ត្រូវ​ប្រតិកម្ម​តប​ចំពោះ​កត្តា​ពី​ខាង​ក្រៅ​ទាំង​នោះ។

កត្តា​ក្នុង​ខ្លួន ដែល​មាន​ឥទ្ធិពល​លើ​លទ្ធភាព​រាងកាយ​របស់​យើង ក្នុង​ការ​ឆ្លើយ​តប​ចំពោះ​កត្តា​ពី​ខាង​ក្រៅ​ខ្លួន​ទាំង​នោះ គឺ​រួម​មាន​ការ​ទាក់ទង​ទៅ​នឹង​ស្ថានភាព​ចំណី​អាហារ សុខភាព​ទូទៅ និង​ភាព​រីក​ចម្រើន​ខាង​រាងកាយ សុខុមាលភាព​ខាង​ផ្លូវ​ចិត្ត ឬ​អារម្មណ៍ ការ​ទទួលទាន និង​ការ​សម្រាក​របស់​យើង។

លោក​វេជ្ជបណ្ឌិត មុន្នី សុត្ថារ៉ា មានប្រសាសន៍​ពន្យល់​បន្ថែម​ថា កត្តា​ទាំង​នេះ​ដូច្នេះ ៖ «មិន​មាន​មូលហេតុ​ណា​មួយ​ទោល​ដាច់​តែ​ឯង​ទេ។ មូលហតុ​គឺ​មាន​ជីវសាស្ត្រ ចិត្តសាស្ត្រ និង​សង្គមសាស្ត្រ។ មូលហេតុ​ជីវសាស្ត្រ ដូចជា​យើង​កើត​មក​មាន​ហ្សែន (Gene) ពី​នាយ​មក​ធ្វើ​ឱ្យ​យើង​មាន​ជំងឺ​ប្រកាច់​ ឬ​អ្នក​ជំងឺ​វិកល​ចរិត​ខ្លះ ដែល​ច្រើន​តែ​ថា​សួរ​ពូជ ឬ​តំណ​ពូជ នេះ​គឺ​សុទ្ធ​តែ​ដោយ​សារ​កត្តា​ជីវសាស្ត្រ​ហើយ ដែល​ធ្វើ​ឱ្យ​មនុស្ស​ឈឺ​អ៊ីចឹង។ ប៉ុន្តែ អ្នក​ខ្លះ​កើត​មក​ជា​នា​ល្អ​សោះ ស្រាប់​តែ​ធំ​ឡើង​ម្ដេច​ក៏​ឈឺ គឺ​វា​មាន​កត្តា​សង្គម​សាស្ត្រ​មួយ​ទៀត ដូច​យើង​មាន​ការ​ទំនាក់ទំនង​សង្គម​ល្អ ឬ​មិន​ល្អ​ជា​ដើម។ ទំនាក់​ទំនង​ល្អ ឬ​មិន​ល្អ ធ្វើ​ឱ្យ​ប៉ះពាល់​ដល់​ផ្លូវ​ចិត្ត​របស់​យើង»។

អាការៈ និង​សញ្ញា នៃ​ភាព​តាន​តឹង​ផ្លូវចិត្ត និង​ការ​ថប់​អារម្មណ៍

អាការៈ និង​សញ្ញា​នៃ​ភាព​តាន​តឹង​ផ្លូវ​ចិត្ត​ជាក់​ស្ដែង​វា​បង្កប់​នៅ​ក្នុង​អារម្មណ៍ និង​កាយវិការ​សកម្ម​របស់​យើង​ប្លែកៗ គ្នា​រវាង​មនុស្ស​ម្នាក់​ទៅ​មនុស្ស​ម្នាក់​ទៀត ដូច​ជា បញ្ហា​សម្រាន្ត​មិន​លក់ រឹង​សាច់​ដុំ ឈឺ​សាច់​ដុំ ឈឺ​ក្បាល មាន​បញ្ហា​ក្រពះ​ពោះវៀន និង​អស់​កម្លាំង។

ស្ត្រី​អ្នក​ជំងឺ​មួយ​រូប​ឈ្មោះ សួន យ៉ែម ដែល​បាន​ព្យាបាល​ជំងឺ​ថប់​អារម្មណ៍​របស់​គាត់​ជា​ច្រើន​ឆ្នាំ​មក​ហើយ ថ្លែង​ឱ្យ​ដឹង​អំពី​អាការៈ​ជំងឺ ដែល​គាត់​មាន​ថា ៖ «ឈឺ​ក្បាល​ពេក ចុក​ដៃ​ចុក​ជើង ហូប​បាយ​មិន​បាន​សម្រាន្ត​មិន​លក់ ចេះ​តែ​គិត​នេះ​មួយ​ចុប​នោះ​មួយ​ចុប អត់​ដេក​លក់។ ចេះ​តែ​គិត​ឃើញ មិន​ដឹង​គិត​បាន​ការ​អី​ទេ។ មុន​មក​សម្រាន្ត​អត់​លក់​ទើសៗ ភ្លឺ»។

អាការៈ​ថប់​អារម្មណ៍ ផ្នែក​រាងកាយ គឺ​មាន​អាកប្បកិរិយា​ច្រាស​ច្រាល ថប់បារម្ភ ប្រែប្រួល​ទម្លាប់​ទទួលទាន រួម​មាន​ការ​មិន​សូវ​ទទួល​ទាន​អាហារ ឬ​ទទួលទាន​ច្រើន បាត់បង់​ភាព​រីករាយ​ អារម្មណ៍​ផ្លាស់​ប្ដូរ ឆាប់​ច្រឡោត ឆាប់​ខឹង និង​ធ្លាក់​ទឹកចិត្ត។

លោក​វេជ្ជបណ្ឌិត កាស៊ុន បូណាត មាន​ប្រសាសន៍​ដូច្នេះ «ឧទាហរណ៍​ខ្ញុំ​មាន​ជំងឺ​ធ្លាក់​ទឹក​ចិត្ត ខ្ញុំ​ឆាប់​ទទួល​អារម្មណ៍​ណាស់ ឆាប់​ខឹង ឆាប់​ប្រកាន់​ណាស់ ហើយ​ឆាប់​ច្រឡោត។ បើ​ខ្ញុំ​មាន​ជំងឺ​ថប់​អារម្មណ៍​ឆាប់​ភ័យ​ណាស់។ គេ​ឱ្យ​ធ្វើ​ភ័យ ធ្វើ​នោះ​ភ័យ។ ដល់​ពេល​ភ័យ​ពេក​ទៅៗ ជា​ខឹង​នឹង​គេ​វិញ ថា​គេ​ចង់​ឱ្យ​យើង​ទៅ​ប្រឈម​នឹង​ការ​ភ័យ​ខ្លាច​នោះ»។

អំពីការព្យាបាល៖

ទាក់ទង​នឹង​ការ​ព្យាបាល​ជំងឺ​តានតឹង ឬ​ថប់អារម្មណ៍ ត្រូវ​បាន​លោក​វេជ្ជបណ្ឌិត មុន្នី សុត្ថារ៉ា ពន្យល់​ថា ដើម្បី​ឱ្យ​មាន​ប្រសិទ្ធភាព​ខ្ពស់ ការ​ព្យាបាល​ដោយ​ថ្នាំ និង​ដោយ​ផ្នែក​ចិត្ត​សាស្ត្រ​ត្រូវ​ធ្វើ​ស្រប​គ្នា ៖ «ការ​ព្យាបាល​ដោយ​ថ្នាំ​ហ្នឹង​មិន​អាច​ចោល​បាន​ទេ ក្នុង​ករណី​ធ្ងន់ធ្ងរ​ដូចជា ជំងឺ​វិកល​វិញ្ញាណ ឬ​អ្នក​ជំងឺ​ធ្លាក់​ទឹក​ចិត្ត​ខ្លាំង​ក្លា យើង​ព្យាបាល​ដោយ​និយាយ​មិន​ឈ្នះ​ទេ។ អ្នក​ដែល​កំពុង​វិកល​ហើយ យើង​ព្យាបាល​ដោយ​និយាយ​អត់​បាន​ទេ ត្រូវតែ​ព្យាបាល​ដោយ​ថ្នាំ​ហើយ។ អ៊ីចឹង​យើង​មិន​អាច​បោះបង់​មធ្យោបាយ​ណា​មួយ​បាន​ទេ។ ការ​ព្យាបាល​ត្រូវ​គួប​ផ្សំ​ទាំង​ពីរ។ ជួន​កាល​ព្យាបាល​ដោយ​ថ្នាំ​ផង ជួនកាល​ព្យាបាល​ដោយ​មិន​ប្រើ​ថ្នាំ​ផង​ទើប​លទ្ធផល​បាន​ខ្ពស់»។

ការ​កាត់​បន្ថយ​កត្តា​នាំ​ឱ្យ​ថប់អារម្មណ៍​ជា​ការ​ព្យាបាល​ដ៏​ប្រសើរ​មួយ។ គេ​កត់​សម្គាល់​ដែរ​ថា អ្នក​ដែល​មាន​បញ្ហា​តានតឹង​ផ្លូវ​ចិត្ត និង​ថប់​អារម្មណ៍​ច្រើន​មាន​ការ​គ្រប់គ្រង​ខ្លួន​ឯង​មិន​បាន​ល្អ ហើយ​មាន​ទំនោរ​ទៅ​រក​អាកប្បកិរិយា ដែល​នាំ​ឱ្យ​ប៉ះពាល់​សុខភាព ដូចជា ទទួល​ទាន​ស្រា​ច្រើន ប្រើ​ថ្នាំ មិន​សូវ​ហាត់​ប្រាណ។ អាកប្បកិរិយា ដែល​នាំ​ឱ្យ​ខូច​សុខភាព​ទាំង​នេះ អាច​ធ្វើ​ឱ្យ​អាការៈ​តាន​តឹង​ក្នុង​អារម្មណ៍​រឹតតែ​ធ្ងន់ធ្ងរ​ឡើង ហើយ​ភាព​ធ្ងន់ធ្ងរ​នោះ​នឹង​ធ្វើ​ឱ្យ​ខូច​សុខភាព គឺ​វិល​ចុះ​វិល​​ឡើង។

ការហាត់ប្រាណ និង​លេង​កីឡា ស្ដាប់​ចម្រៀង ឬ​ច្រៀង​កម្សាន្ត មើល​ទូរទស្សន៍ ឬ​ភាពយន្ត​រឿង​ដែល​ចូល​ចិត្ត ភាព​យន្ត​តុក្កតា ជា​វិធី​កាត់​បន្ថយ​កត្តា​នាំ​ឱ្យ​ថប់អារម្មណ៍​មិន​ប៉ះពាល់​សុខភាព។ លោក​វេជ្ជបណ្ឌិត មុន្នី សុត្ថារ៉ា ណែនាំ​ថា អ្នក​មាន​បញ្ហា​ថប់​អារម្មណ៍​មិន​គួរ​ទទួលទាន​កាហ្វេ​ទេ ព្រោះ​វា​អាច​ធ្វើ​រំខាន​ដល់​ដំណេក៕