តើច្បាប់ស្ដីពីប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជា ឆ្នាំ ២០១៩ ឬ H.R. 526 ជាអ្វី?
2019.02.20
លោក ថិត យ៉ូហូ (Ted YOHO) សមាជិកសភាអាមេរិកពីគណបក្សសាធារណរដ្ឋ ជាតំណាងរាស្ត្រប្រចាំរដ្ឋ ហ្ល័រីដា (Florida)។
Screenshot from Ted Yoho facebok
ជាការឆ្លើយតបទៅនឹងការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស និងបំផ្លាញប្រជាធិបតេយ្យធ្ងន់ធ្ងរនៅកម្ពុជា សមាជិករដ្ឋសភាទាំងពីរគណបក្ស បានដាក់ស្នើច្បាប់ស្ដីពីប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជាជាថ្មីម្ដងទៀត កាលពីថ្ងៃទី១១ ខែមករាកន្លងទៅនេះ។
តើច្បាប់នេះ មានគោលដៅ និងនីតិវិធីយ៉ាងដូចម្ដេចខ្លះ?
ច្បាប់ស្តីពីប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជាឆ្នាំ ២០១៩ (Cambodia Democracy Act of 2019) ឬ H.R. 526 គឺជាសេចក្ដីស្នើច្បាប់ ដែលរដ្ឋសភាសហរដ្ឋអាមេរិក អនុម័តជាឯកច្ឆន្ទម្ដងរួចទៅហើយ នៅចុងអាណត្តិទី ១១៥ កាលពីខែកក្កដា ឆ្នាំ ២០១៨។ កាលណោះ ច្បាប់នោះមានឈ្មោះថា “ច្បាប់ស្ដីពីប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជាឆ្នាំ ២០១៨ ឬ H.R 5754។ ច្បាប់នោះ បានទៅដល់ដៃព្រឹទ្ធសភានៅថ្ងៃបន្ទាប់។ ប៉ុន្តែ ព្រឹទ្ធសភា មិនទាន់បានអនុម័តនៅឡើយ ហើយអាណត្តិចាស់នោះ ក៏បានផុតនៅត្រឹមចុងឆ្នាំ ២០១៨។
តាមនីតិវិធីរដ្ឋសភាអាមេរិក កាលណាសេចក្ដីស្នើច្បាប់ណាមួយ មិនបានឆ្លងការអនុម័តជាស្ថាពរ នៅក្នុងអាណត្តិដដែលនោះ សមាជិកសភាត្រូវស្នើច្បាប់នោះជាថ្មី នៅក្នុងសភាអាណត្តិថ្មី។
សភាអាណត្តិថ្មី នីតិកាលទី ១១៦ ចាប់ផ្ដើមកាលពីដើមខែមករា ឆ្នាំ ២០១៩ កន្លងទៅនេះ។ មួយសប្ដាហ៍ក្រោយមក តំណាងសាស្ត្រាពីខាងគណបក្សសាធារណរដ្ឋលោក ថិត យ៉ូហូ (Ted YOHO) បានដាក់សេចក្ដីស្នើច្បាប់ដដែលនេះ ដោយគ្រាន់តែប្ដូរឆ្នាំ ប៉ុន្តែរក្សាខ្លឹមសារទាំងស្រុងឲ្យនៅដដែល។
ច្បាប់ស្ដីពីប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជាឆ្នាំ ២០១៩ នេះមានគោលដៅ “ជំរុញឲ្យមានការបោះឆ្នោតដោយសេរី ត្រឹមត្រូវ និងយុត្តិធម៌ លើកស្ទួយសិទ្ធិសេរីភាពផ្នែកនយោបាយ និងស្ដារការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស នៅកម្ពុជា»។
លោក ថិត យ៉ូហូ (Ted YOHO) ថា ច្បាប់នេះ គឺដើម្បីដាក់ទណ្ឌកម្មលោក ហ៊ុន សែន និងមន្ត្រីនៃរបបនេះ រួមទាំងអ្នកពាក់ព័ន្ធដទៃទៀត ដែលបានចូលដៃ បំផ្លាញប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា និងធ្វើឡើង ដើម្បីឆ្លើយតប ទៅតាមសំណូមពររបស់អ្នកនិយមប្រជាធិបតេយ្យ ជាពិសេសប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ ដែលរងភាពអយុត្តិធម៌ ក្រោមរបបដឹកនាំផ្ដាច់ការរបស់របបលោក ហ៊ុន សែន៖ «សហគមន៍ខ្មែរយ៉ាងច្រើនលើសលប់ នៅសហរដ្ឋអាមេរិក ចង់បានឲ្យមានប្រជាធិបតេយ្យពិតប្រាកដនៅកម្ពុជា។ ពួកគាត់ជាច្រើន បានមកជួបខ្ញុំនៅកន្លែងធ្វើការរបស់ខ្ញុំ។ ពួកគាត់គាំទ្រច្បាប់នេះ ព្រោះគាត់ជឿជាក់ថា ច្បាប់ដាក់ទណ្ឌកម្មនេះ ពិតជាអាចជួយកម្ពុជា ស្ដារស្ថានភាពអាក្រក់នៅកម្ពុជាបាន។ ដូចលោកដឹងស្រាប់ហើយ ការបោះឆ្នោតកន្លងទៅ គឺជាបោះឆ្នោតក្លែងក្លាយ និងគួរឲ្យអាម៉ាស់ ដែលមេដឹកនាំផ្ដាច់ការលោក ហ៊ុន សែន រម្លាយសំឡេងប្រឆាំង រួចហើយរៀបចំបោះឆ្នោត ដោយគ្មានបក្សប្រឆាំង។ ក្រោយបោះឆ្នោតរួច លោក ហ៊ុន សែន បែរជាបន្ទន់ឥរិយាបថ ចង់បើកចំហសេរីភាពវិញខ្លះ។ ប៉ុន្តែ ជិតដល់បោះឆ្នោតទៀត គាត់ធ្វើដដែលទៀត។ លោក ហ៊ុន សែន កាន់អំណាចតាំងពីឆ្នាំ ១៩៨៥ ប៉ុន្តែ បើមើលកម្រិតជីវភាពប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរវិញ នៅតែរកប្រាក់ចំណូលបានទាបជាងគេ លើពិភពលោក។ នេះគឺដោយសារតែលោក ហ៊ុន សែន គាត់ខ្វល់តែបុគ្គល ហ៊ុន សែន មិនខ្វល់ពីប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរទូទៅទេ។ ឥឡូវគាត់ក្លាយជាកូនជឹងរបស់ចិនទៀត។ ឲ្យតែចិនឲ្យធ្វើអ្វី គាត់ធ្វើតាមហ្នឹង។ គួរឲ្យអនិច្ចាណាស់រឿងនេះ!»។
ទណ្ឌកម្មទាំងនោះរួមមានពីរធំៗ គឺទីមួយ បិទទិដ្ឋាការ ដោយមិនឲ្យមន្ត្រី និងអ្នកពាក់ព័ន្ធទាំងនោះ ចូលទឹកដីអាមេរិក និងទីពីរ គឺបង្កកទ្រព្យសម្បត្តិទាំងអស់របស់មន្ត្រី និងអ្នកពាក់ព័ន្ធទាំងនោះ។
គិតត្រឹមថ្ងៃទី១៨ ខែកុម្ភៈ មានតំណាងរាស្ត្រអាមេរិកទាំងពីរគណបក្ស គឺគណបក្សសាធារណរដ្ឋ ដែលជាបក្សកាន់អំណាច និងគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យ ដែលជាបក្សប្រឆាំងចំនួនប្រាំនាក់ បានចុះហត្ថលេខាគាំទ្រ ទៅលើសេចក្ដីស្នើច្បាប់នេះ។ សមាជិកសភាទាំងនោះ រួមមានពីររូបពីខាងគណបក្សសាធារណរដ្ឋ គឺលោក ស្ទីវ ឆាបុត (Steve Chabot) និង លោក ម៉ៃឃើល ម៉ាកខល (Michael T. McCaul) និងបីរូបពីខាងគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យ គឺលោក អាឡែន ឡូវ៉ិនស្សល (Alan Lowenthal), លោក អ៊ីលៀត អិនង៉ិល (Eliot Engel), និង លោក ប្រ៊ែដ ស្ស៊ើម៉ែន (Brad Sherman)។
តើទម្រាំច្បាប់នេះ ចូលជាធរមាន ត្រូវឆ្លងកាត់ដំណាក់កាលអ្វីខ្លះ?
ច្បាប់ដែលសមាជិកសភា ជាអ្នកស្នើឡើងនេះ គឺផ្ដើមដោយអក្សរ H.R. (House of Representatives ឬរដ្ឋសភានេះ) ត្រូវឆ្លងកាត់បួនដំណាក់កាល។ ដំណាក់កាលដំបូង គឺដាក់ស្នើច្បាប់នេះ។ ដំណាក់ទីពីរ គឺសភាអនុម័ត។ ដំណាក់កាលទីបី ព្រឹទ្ធសភាអនុម័ត។ ចុងក្រោយប្រធានាធិបតី ចុះហត្ថលេខា ដើម្បីប្រកាសឲ្យប្រើប្រាស់ជាផ្លូវការ។
ឥឡូវនេះ ច្បាប់នេះបានឆ្លងផុតដំណាក់កាលទីមួយហើយ។ ដំណាក់កាលទីពីរ និង ទីបី អាចប្រព្រឹត្តទៅឆាប់ ឬ យូរ អាស្រ័យទៅលើការជំរុញពីតំណាងរាស្ត្រ ដែលស្នើច្បាប់ និងតំណាងរាស្ត្រដែលគាំទ្រសេចក្ដីស្នើច្បាប់នេះ។ ក្នុងពេលជាមួយគ្នានេះដែរ ពលរដ្ឋខ្មែរ-អាមេរិកទូទៅ អាចជួយជំរុញឲ្យច្បាប់នេះចេញឆាប់ ដោយសរសេរញត្តិទៅកាន់តំណាងរាស្ត្រប្រចាំរដ្ឋ ឬតំបន់របស់ខ្លួន ឬណាត់ជួបតំណាងរាស្ត្រទាំងនោះ ដោយបញ្ជាក់អំពីគោលបំណង ដែលចង់ឲ្យប្រញាប់អនុម័តច្បាប់នេះ។
ក្រោយពីស្ថាប័នសភា និងព្រឹទ្ធសភាអនុម័តរួច ច្បាប់នេះនឹងត្រូវបញ្ជូនទៅប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិក។ ប្រធានាធិបតីមានជម្រើសបី។ ទីមួយ ចុះហត្ថលេខាលើច្បាប់នោះ ដើម្បីប្រកាសឲ្យប្រើប្រាស់ជាផ្លូវការ។ ទីពីរជំទាស់ច្បាប់នោះ ដោយប្រើសិទ្ធិវ៉េតូ (veto) រួចបញ្ជូនវាត្រឡប់ទៅសភា និងព្រឹទ្ធសភាវិញ។ បើមតិ ២ ភាគ ៣ នៃរដ្ឋសភា និងព្រឹទ្ធសភា នៅតែគាំទ្រច្បាប់នោះ ការជំទាស់របស់ប្រធានាធិបតី គ្មានប្រសិទ្ធភាព។ ច្បាប់នោះនឹងចូលជាធរមាន។ ទីបី ប្រធានាធិបតី មិនចាំបាច់ធ្វើអ្វីសោះ។ ក្នុងករណីដែលប្រធានាធិបតីមិនធ្វើអ្វីសោះនេះ ក្រោយពីច្បាប់នេះបានដល់ដៃប្រធានាធិបតី ១០ថ្ងៃ វានេះនឹងចូលជាធរមាន ដោយស្វ័យប្រវត្តិ។
លោក ថិត យ៉ូហូ (Ted YOHO) មានសុទិដ្ឋិនិយមខ្ពស់ថា ច្បាប់នេះនឹងត្រូវសភា និងព្រឹទ្ធសភាអនុម័តដោយគ្មានជំទាស់ ឬអល់អែកអ្វីនោះឡើយ៖ «ខ្ញុំសង្ឃឹម 100% ថា ច្បាប់នេះនឹងត្រូវរដ្ឋសភាយល់ព្រមជាឯកច្ឆន្ទ។ ខ្ញុំសង្ឃឹម ៩៨% ថា ព្រឹទ្ធសភានឹងយល់ស្របតាមសំណើនេះដែរ។ ក្រោយមកច្បាប់នេះ នឹងចុះហត្ថលេខាប្រកាសឲ្យចូលជាធរមាន។ ដូច្នេះ ខ្ញុំរំពឹងថា នៅ ៦ខែ ឬមួយឆ្នាំ មុនការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសប្រធានាធិបតីអាមេរិក ច្បាប់នេះនឹងចូលជាធរមាន»។
ការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិក ធ្វើឡើងនៅឆ្នាំ ២០២០។
សហរដ្ឋអាមេរិក គឺជាប្រទេសហត្ថលេខីមួយ ក្នុងចំណោមប្រទេស ១៩ នៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ថ្ងៃទី២៣ ខែតុលា ឆ្នាំ ១៩៩១។ កិច្ចព្រមព្រៀងនោះ គឺដើម្បីរកដំណោះស្រាយរួម បិទបញ្ចប់ជម្លោះរ៉ាំរ៉ៃ នៃសង្គ្រាមស៊ីវិលនៅកម្ពុជា ដោយកម្ពុជាសន្យាស្ការសិទ្ធិមនុស្ស និង ប្រជាធិបតេយ្យជាមូលដ្ឋាន ដោយរៀបចំឲ្យមានការបោះឆ្នោតដោយសេរី ត្រឹមត្រូវ និងយុត្តិធម៌។
ប៉ុន្តែ រយៈពេលជាងមួយឆ្នាំ ចុងក្រោយនេះ ពោលគឺ ២៥ឆ្នាំក្រោយមានកិច្ចព្រមព្រៀងនេះ របបលោក ហ៊ុន សែន រងការរិះគន់ និងថ្កោលទោសជុំទិស ដោយសារការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស និងបំផ្លាញប្រជាធិបតេយ្យ ដែលមានសភាពធ្ងន់ធ្ងរ ដែលផ្ទុយទៅនឹងស្មារតីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងនេះ។
អ្នកនាំពាក្យស្ថានទូតសហរដ្ឋអាមេរិកប្រចាំនៅកម្ពុជា លោក អារិន ស្វាតចេស (Arend Zwartjes) បានឱ្យអាស៊ីសេរីដឹងកាលថ្ងៃទី១៧ ខែកុម្ភៈ សហរដ្ឋអាមេរិកមានភារកិច្ចទទួលខុសត្រូវលើកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស នឹងចង់ឃើញការគោរពលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងសិទ្ធិមនុស្ស នៅកម្ពុជា។ លោកបន្ថែមថា ជាអកុសល រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា មិនបានបំពេញកាតព្វកិច្ចរបស់ខ្លួន ក្នុងការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និង លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ដូចមានចែងនៅក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពប៉ារីស ដើម្បីការពារសិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យនោះទេ។
សហរដ្ឋអាមេរិក មានយន្តការច្បាប់ជាច្រើន ដើម្បីដាក់សម្ពាធលើរបបលោក ហ៊ុន សែន ឲ្យងាកមករកគន្លងនៃការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យឡើងវិញ រួមទាំងការរៀបចំឲ្យមានការបោះឆ្នោតដោយសេរី ត្រឹមត្រូវ និងយុត្តិធម៌ផង។ យន្តការច្បាប់ទាំងនោះ រួមមានទាំងច្បាប់ប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជាឆ្នាំ ២០១៩ នេះដែរ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។
អត្ថបទពេញនិយម
RFA
- សភាអឺរ៉ុប ជំរុញឱ្យសើរើប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA នៅសល់៨០% និងដាក់ទណ្ឌកម្មជាក់លាក់លើរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា
- UNHCR អំពាវនាវដល់កម្ពុជា និងថៃ ឱ្យគោរពតាមច្បាប់ស្ដីពីការមិនចាប់បញ្ជូនជនភៀសខ្លួនត្រឡប់ទៅឱ្យរងទុក្ខបុកម្នេញនៅប្រទេសកំណើត
- បទសម្ភាសន៍លោក សុខ ឥសាន ស្ដីពីគម្រោងរដ្ឋាភិបាលបង្កើតច្បាប់ប្រឆាំងភេរវកម្ម ដើម្បីទប់ទល់លោក សម រង្ស៊ី
- ជនភៀសខ្លួនខ្មែរ ៦នាក់ ដែលបញ្ជូនពីថៃ ត្រូវបានឃុំខ្លួននៅពន្ធនាគារផ្សេងគ្នា អំពីបទក្បត់ជាតិ
- ពលរដ្ឋខ្មែរនៅកូរ៉េគ្រោងធ្វើបាតុកម្មជំរុញឱ្យរដ្ឋាភិបាលប្ដឹងទាមទារកោះគជ់ទៅតុលាការអន្តរជាតិ