ថ្ងៃនេះ គឺជាទិវាទី១នៃព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប សំពះព្រះខែ និងអកអំបុក ដែលជាបុណ្យប្រពៃណីដ៏ចំណាស់មួយរបស់ជនជាតិខ្មែរ។ តាមទំនៀមព្រះបរមរាជវាំង ពិធីនេះតែងប្រព្រឹត្តទៅជាផ្លូវការរយៈពេល ៣ថ្ងៃ នៅរាជធានីភ្នំពេញ ចាប់ផ្ដើមពីថ្ងៃ១៤ កើត ដល់ថ្ងៃ១ រោច ខែកត្តិក ដោយមានបណ្ដែតប្រទីបនាពេលយប់។
តើនៅតាមខេត្តក្រុង មានទំនៀមប្រារព្ធពិធីបុណ្យនេះបែបណាដែរ?
អ្នកនាង កេសរណ្ណីយ្យា ជូនសេចក្តីអធិប្បាយ ដោយផ្ដោតជាពិសេសតែទៅលើពិធីបណ្ដែតប្រទីបនៅតាមតំបន់មួយចំនួន៖
៚ភ្លេងពិណពាទ្យ៚
ពិធីបុណ្យបណ្ដែតប្រទីប ដែលជាទូទៅគេតុបតែងទូក កប៉ាល់តូចធំ លំអដោយភ្លើងចម្រុះពណ៌ រំលេចជារូបភាពផ្សេងៗ ហើយបណ្ដែតឱ្យរសាត់ទៅមកយឺតៗនៅលើដងទន្លេមុខព្រះបរមរាជវាំង។
នៅខេត្តសៀមរាប ពិធីបុណ្យបណ្ដែតប្រទីបនេះ គឺគេប្រារព្ធនៅលើដងស្ទឹងសៀមរាប ចំនួន ៣យប់ដូចគ្នាដែរ គ្រាន់តែមិនអ៊ឹកធឹកដូចជានៅរាជធានីភ្នំពេញទេ។ ប៉ុន្តែពិធីបណ្ដែតប្រទីបជាលក្ខណៈពិសេសនៅខេត្តអតីតរាជធានីអង្គរនេះ គឺជាប្រទីបដែលគេរៀបចំតុបតែងលំអ ដោយភ្លើងភ្លឺព្រោងព្រាយ ហើយដាក់បណ្ដែតលើផ្ទៃទឹកស្រះនៃកសិណអង្គរទិសខាងត្បូង។
ចា៎ នាងខ្ញុំបានសាកសួរអ្នកយកព័ត៌មានរបស់វិទ្យុអាស៊ីសេរី ប្រចាំការនៅតំបន់ភាគឧត្តរអំពីទំនៀមបណ្ដែតប្រទីបនៅមុខអង្គរនេះ៖ «អ្នកស្រី កេសរណ្ណីយ្យា៖ ជម្រាបសួរ លោក សាវយុត! ចា៎! ប្រទីបដែលគេបណ្ដែតនៅលើផ្ទៃទឹកហ្នឹង តើគេច្រើនធ្វើជារូបភាពអីចា៎? លោក សាវយុត៖ បាទ! ប្រទីបដែលធំដែលខ្ញុំតែងឃើញកន្លងមក គឺមានរូបតែពីរទេ។ ទី១ គឺរូបព្រះចៅក្រុងកម្ពុជា ដែលគេធ្វើសញ្ញាព្រះរាជសង្ហារ ដែលមានរូបមកុដស្វេតច្ឆត្រ ហើយមានរាជសីហ៍ពីរតោង ហើយមានរំលេចភ្លើងពណ៌ល្អណាស់បាទ! ទី២ ខ្ញុំឃើញរូបនាគ នាគគឺគួញកន្ទុយដូចជានាគព័ន្ធអ៊ីចឹងបាទ! ហើយគេរំលេចភ្លើងដែរ ហើយនៅលើនាគហ្នឹង គេវិចិត្រក្បាច់ស្អាតណាស់បាទ! ប្រទីបធំៗពីរហ្នឹង នៅរៀងរាល់បុណ្យអុំទូកតែងតែឃើញមិនដែលខានទេបាទ!»។
ចំណែកនៅខេត្តរតនគិរី វិញ ក្នុងទិវាព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូកទាំងបីថ្ងៃនេះ ប្រជាពលរដ្ឋមកពីស្រុកភូមិនានា តែងប្រជុំគ្នាច្រើនកុះករ បណ្ដែតប្រទីបនាពេលយប់នៅលើផ្ទៃទឹកនៃបឹងកន្សែង ក្នុងក្រុងបានលុង។ ចា៎! នេះគឺជាការរៀបរាប់របស់អ្នកយកព័ត៌មានរបស់វិទ្យុអាស៊ីសេរី គឺលោក រដ្ឋា វិសាល ដែលប្រចាំការនៅតំបន់ភាគឦសានអំពីទំនៀមបណ្ដែតប្រទីបរបស់អ្នកស្រុកនៅទីនោះ៖ «បាទ! ជាទូទៅ ប្រជាពលរដ្ឋលោកយកដើមចេក ស្នោ ឬក៏ឫស្សី ឱ្យតែស្រាលអាចបណ្ដែតទឹកបាន គេយកមកកាត់ច្នៃធ្វើដូចជាប្រទីបដូចជាកន្ទោង ហើយគេតាក់តែងជាមានរូប មានផ្កា ឬដាក់នំចំណីនៅក្នុងហ្នឹង ហើយគេលំអដោយភ្លើងពណ៌ មានទៀន ខ្លះប្រើថ្មដែលភ្ជាប់នឹងអំពូលភ្លើង ភ្លឺភ្លឹបភ្លែតៗ ហើយប្រទីបហ្នឹងរសាត់តាមខ្យល់ពាសពេញក្នុងបឹងហ្នឹង ដូចយើងបណ្ដែតប្រទីបនៅកណ្ដាលទន្លេអ៊ីចឹងបាទ!»។
ចំពោះទំនៀមរបស់អ្នកស្រុកនៅតាមតំបន់នានាក្នុងប្រទេសកម្ពុជា វិញ គេតែងនាំគ្នាធ្វើបុណ្យបណ្ដែតប្រទីបជ្វាលា ក្នុងជំនឿជូនដំណើរព្រលឹងដូនតានាយប់ថ្ងៃបុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌ ឬក៏នៅព្រឹកព្រលឹមថ្ងៃ១ កើត ខែអស្សុជ បន្ទាប់ពីភ្ជុំបិណ្ឌរួច។
ព្រឹទ្ធាចារ្យ អ៊ុក ផន អាយុ ៧៥ឆ្នាំ រស់នៅភូមិចេតិយថ្មី ឃុំវិហារហ្លួង ស្រុកពញាឮ ខេត្តកណ្ដាល។ លោករំឭកអំពីពិធីជូនដំណើរព្រលឹងដូនតានេះ ដែលជាប្រពៃណីរបស់អ្នកស្រុកភូមិតាំងពីយូរលង់ណាស់មកហើយ គឺចាប់តាំងពីពេលធំដឹងក្ដីមក លោកបានឃើញគេប្រារព្ធពិធីនេះតៗជំនាន់រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ៖ «គេហៅថាដូនតាមកលេងកូនចៅ ដល់ភ្ជុំហើយ គេចាប់បណ្ដែតជូនដូនតាត្រឡប់ទៅវិញ រួចដាក់នំដាក់ចំណី មានពោត អង្ករ អំបិល ប្រហុក ល្ងអីគ្រប់សព្វក្នុងទូកហ្នឹង ហើយនាំគ្នាយកទៅបណ្ដែត ដើម្បីឱ្យដូនតាយកទៅស្រុកវិញ ដាំពូជដាំអីពិសារផង ដើម្បីកុំឱ្យអត់អីហូប ហើយសុំឱ្យដូនតាហ្នឹង ជូនពរកូនចៅនៅស្រុកនៅភូមិហ្នឹងឱ្យសុខសប្បាយទាំងអស់គ្នា»។
ម្យ៉ាងទៀត ពលរដ្ឋពុទ្ធបរិស័ទខ្មែរនៅតាមតំបន់ខ្លះ ក៏នៅរក្សាទំនៀមធ្វើបុណ្យបណ្ដែតប្រទីបនៅថ្ងៃចេញព្រះវស្សា គឺនាវេលាយប់ថ្ងៃ១៥ កើត ខែអស្សុជ។ ពិធីបុណ្យបណ្ដែតប្រទីបនេះ គឺគេរៀបចំក្បូនធ្វើពីដើមចេកមានរាងជាទូក ឬសំពៅ ផ្ទុកដោយស្រូវអង្ករ អាហារចំណី នំនែកផ្លែឈើច្រើនមុខ។ ត្រង់ប្រការនេះ ភិក្ខុ អគ្គទិន្នកោ ផាន់ វណ្ណារ៉េត គង់នៅវត្តស្វាយកល្ប ឃុំកកោះ ស្រុកសន្ទុក ខេត្តកំពង់ធំ មានថេរដីកាថា មិនមានជាប់ទាក់ទងនឹងគោលពុទ្ធសាសនាទេ ប៉ុន្តែជាទំនៀមអ្នកស្រុកក្នុងការបង្ហាញភោគផលដំណាំកសិកម្ម និងផលិតផលសិប្បកម្មក្នុងតំបន់របស់ខ្លួន៖ «ចម្រើនពរញោម! ត្រង់បណ្ដែតប្រទីបតាមទឹកនេះ យើងនិយមក្នុងវប្បធម៌ទម្លាប់ស្រុកខ្មែរយើង ឬនៅក្នុងប្រទេសដទៃៗក៏គេមាន តាមការនិយមផ្សេងគ្នា។ គឺគេចង់បញ្ជាក់ឱ្យឃើញថា ក្នុងភាពរីកចម្រើនមួយក្នុងមួយឆ្នាំៗហ្នឹង យើងត្រូវមានអ្វីដែលមកតាំងបង្ហាញស្នាដៃរបស់យើងហ្នឹង។ យើងក៏មានការបណ្ដែតទៅតាមទន្លេគង្គាហ្នឹងទៅ ហើយសម័យកាលយើងធ្វើក៏ខុសគ្នា។ សម័យកាលខ្លះ គេធ្វើនៅមុនចូលវស្សានៅក្នុងថ្ងៃចូលវស្សា សម័យកាលខ្លះនៅថ្ងៃបញ្ចប់បុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌ។ ពេលខ្លះ ក៏ធ្វើនៅថ្ងៃចេញវស្សា ពេលខ្លះនៅថ្ងៃអកអំបុក សំពះព្រះខែនេះឯង។ នេះតាមនិយមផ្សេងៗគ្នាអ៊ីចឹងណា៎ញោម ចម្រើនពរ!»។
ពិធីបណ្ដែតប្រទីបជ្វាលានេះ គឺអ្នកស្រុកនិយមនាំគ្នាធ្វើនៅតាមដងទន្លេ ស្ទឹង ព្រែក បឹងបួ ស្រះត្រពាំងក្នុងភូមិស្រុក។ តាមសៀវភៅព្រះរាជពិធីទ្វារទសមាស ដែលជាការផ្សាយរបស់វិទ្យាស្ថានពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យ អ្នកស្រុកខ្លះ ធ្វើប្រទីបនេះដោយយកដើមចេកមកចងក្រៀកជាប់គ្នាជាក្បូន។ ជួនកាលគេរចនាមានសណ្ឋានជារាងចេតិយច្រើនថ្នាក់ មានទ្វារបួន និងមានកំពូលស្រួច ហៅថាប្រទីប ដោយមានដុតទៀនធូប និងតុបតែងលំអដោយទង់ជ្វាលា និងផ្កាភ្ញីចម្រុះពណ៌ផងដែរ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖
ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។