ក្នុងឆ្នាំ២០២៣ដែលជិតកន្លងផុតទៅនេះ ក្រុមស្ត្រីមួយចំនួនបានបន្តតស៊ូ ដើម្បីយុត្តិធម៌សង្គម និងការអនុវត្តសិទ្ធិរបស់ពួកគេក្នុងនាមជាពលរដ្ឋក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យ។ ស្ត្រីដែលលេចធ្លោក្នុងការតស៊ូនេះមានដូចជា កញ្ញា សេង ធារី កញ្ញា ឈឹម ស៊ីថរ និងក្រុមកូដករណាហ្គាវើលដ៍ ក្រុមស្ត្រីមានជម្លោះដីធ្លី ក្រុមស្ត្រីថ្ងៃសុក្រ និងក្រុមស្ត្រីវ័យក្មេង នៃចលនាមាតាធម្មជាតិជាដើម។ តើការតស៊ូរបស់ក្រុមស្ត្រីទាំងនេះឆ្លុះបញ្ចាំងពីអ្វីខ្លះនៅក្នុងឆ្នាំ២០២៣នេះ? តើពួកគេចង់បានឱ្យមានការផ្លាស់ប្ដូរអ្វីខ្លះនៅក្នុងឆ្នាំ២០២៤ខាងមុខ?
ក្រុមស្ត្រីវ័យក្មេងនៃក្រុមយុវជនចលនាមាតាធម្មជាតិស្ថិតក្នុងចំណោមក្រុមស្ត្រីលេចធ្លោក្នុងការទាមទារសេរីភាពអនុវត្តសិទ្ធិសេរីភាព បើទោះជារងការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញគ្រប់រូបភាព ដែលមិនបានបញ្ចប់នៅឡើយក្នុងឆ្នាំ២០២៣ ជាពិសេសនៅក្នុងប៉ុន្មានខែដំបូងនៃការឡើងកាន់អំណាចរបស់ លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត។
កញ្ញា មាន លីសា យុវតីនៃចលនាមាតាធម្មជាតិនិយាយថា ការចេញតស៊ូរបស់ក្រុមកញ្ញា និងក្រុមស្ត្រីផ្សេងទៀត ដែលនៅតែបន្តក្នុងឆ្នាំ២០២៣ នេះបង្ហាញថានៅកម្ពុជាស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យនៅតែបន្តធ្លាក់ចុះហើយការតស៊ូរបស់ក្រុមស្ត្រីមួយចំនួននេះគឺដោយសារតែការឈឺចាប់នឹងភាពអយុត្តិធម៌ និងការបំផ្លិចបំផ្លាញធនធានធម្មជាតិ៖
«ឆ្លុះបញ្ចាំងឱ្យឃើញថា ប្រទេសកម្ពុជាហ្នឹងមានការរឹតត្បិតសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្រិតធ្ងន់ធ្ងរនៅឡើយ នៅបន្ទាត់ក្រហមនៅឡើយ។ ទី២ កាលដែលពួកគាត់នៅតែបង្ហាញក៏ដោយសារតែពួកគាត់ជាជនរងគ្រោះដោយផ្ទាល់ និងដោយប្រយោល។ពួកគាត់អត់អាចឈរមើល អំពើអយុត្តិធម៌ទាំងអស់ហ្នឹងកើតឡើងចំពោះមនុស្សគ្នាយើង មានចិត្តអាណិតអាសូរគ្នាទៅវិញទៅមក យើងអត់អាចឈរមើលប្រជាជនរងគ្រោះទាំងអស់ហ្នឹងត្រូវរងគ្រោះតែឯងទេក្នុងនាមជាមនុស្សជាតិដូចគ្នារស់នៅក្នុងប្រទេសតែមួយដូចគ្នា»។
យុវតីចលនាមាតាធម្មជាតិជាច្រើននាក់បានដាក់ច្រវ៉ាក់ខ្លួនឯងចេញដើរតាមផ្លូវក្រោមដំណក់ទឹកភ្លៀងនៅកណ្ដាលរាជធានីភ្នំពេញ កាលពីដើមខែតុលា រកអន្តរាគមន៍ពីរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌ បន្ទាប់ពីព្រះរាជអាជ្ញា ច្រឹង ខ្មៅ បដិសេធមិនឱ្យយុវជនចំនួន៣នាក់បានចេញទៅប្រទេសស៊ុយអែត (Sweden) ទទួលពានរង្វាន់ Right Livelihood ក្រោមហេតុផលថាមិនចាំបាច់។ ពួកគេចាត់ទុកថានេះជារឿងអយុត្តិធម៌បន្ថែមមួយទៀត ព្រោះកន្លងទៅពួកគេត្រូវជាប់ពន្ធនាគារទាំងមិនបានប្រព្រឹត្តកំហុស គឺមានទោសដោយសារតែការបញ្ចេញមតិ ការទាមទារឱ្យរដ្ឋាភិបាលរក្សាធនធានធម្មជាតិ និងបរិស្ថាន៖
«សូមផ្ដល់យុត្តិធម៌ឱ្យពួកយើង!ពួកយើងមិនមែនជាឧក្រិដ្ឋជនទេ!ពួកយើងចង់ទៅទទួលពានរង្វាន់ដោយផ្ទាល់!»
មិនខុសគ្នានេះដែរ ក្រុមកូដករណាហ្គាវើលដ៍ ដែលភាគច្រើនជាស្ត្រីក៏បន្តការតវ៉ារបស់ពួកគេ ប្រឆាំងនឹងការបណ្ដេញពួកគេពីការងារ ការរើសអើងសហជីព និងការចាប់មេដឹកនាំសហជីពកញ្ញា ឈឹម ស៊ីថរ ដាក់ពន្ធនាគារជាលើកទី២ ដែលជារឿងអយុត្តិធម៌មិនអាចឱ្យពួកគេទទួលយកបាន។ គិតត្រឹមថ្ងៃទី១៨ ខែធ្នូ ការតវ៉ារបស់ក្រុមកូដករនេះមានរយៈពេល ២ឆ្នាំគត់។ ពួកគេនៅតែបន្តការទាមទារទៀតរហូតមានដំណោះស្រាយ បើទោះបីជារងការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញ ការចោទប្រកាន់ថាជាក្រុមបដិវត្តពណ៌ ស៊ីឈ្នួលធ្វើកូដកម្ម និងជួបការលំបាកក្នុងជីវភាពយ៉ាងណាក៏ដោយ។ ពួកគេចង់បានដំណោះស្រាយវិវាទការងារ និងដោះលែងកញ្ញា ឈឹម ស៊ីថរ ពីពន្ធនាគារ៖
«អើយការពារសហជីពយើង!ឥឡូវណាហ្គារម្លាយ កុំកន្តើយ កុំបង្អង់អង់យូរ ចេញមកតស៊ូអើយ អើយតស៊ូការពារសហជីព!»
ទាក់ទងនឹងស្ត្រីជាប់ពន្ធនាគារនេះ មេធាវី និងជាអ្នកជំនាញវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយអន្តរជាតិ កញ្ញា សេង ធារី ក៏ជាស្ត្រីម្នាក់លេចធ្លោក្នុងការទាមទារសិទ្ធិសេរីភាព និងយុត្តិធម៌ដែរក្នុងឆ្នាំ២០២៣នេះ បើទោះបីជាកញ្ញាកំពុងជាប់ពន្ធនាគារក្ដី។ កញ្ញាធ្វើកូដកម្មបង្អត់អាហាររយៈពេលជិត ១ សប្ដាហ៍ ទាមទារឱ្យតុលាការដោះលែងកញ្ញា រហូតធ្លាក់ខ្លួនឈឺនៅក្នុងខែធ្នូនេះ នៅពេលក្រុមសកម្មជននៅក្រៅពន្ធនាគារប្រារព្ធទិវាសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ។ កញ្ញា សេង ធារី ដែលមានសញ្ជាតិអាមេរិក ដែលមានទោសដោយសារអនុវត្តសិទ្ធិសេរីភាពនយោបាយ តែងតែអះអាងថាមិនចុះញ៉មនឹងការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញពីសំណាក់តុលាការ និងអាជ្ញាធររដ្ឋាភិបាលតាំងពីជំនាន់លោក ហ៊ុន សែន រហូតមកដល់ពេលនេះ៖
«គេអាចឃុំខ្លួនខ្ញុំ ប៉ុន្តែគេអត់អាចឃុំគំនិតស្មារតីរបស់ខ្ញុំទេ។ គំនិតស្មារតីរបស់ខ្ញុំជារបស់ខ្ញុំ អត់មាននរណាឃុំស្មារតីខ្ញុំបានទេ។ ស្មារតីយើងរឹងមាំ»។
ទាក់ទងនឹងការប្រើប្រាស់សិទ្ធិនយោបាយដែលធានា ដោយច្បាប់ជាតិ និងអន្តរជាតិប៉ុន្តែបែរជាក្លាយជាមានទោសពីបទញុះញង់ និងរួមគំនិតក្បត់ដូចកញ្ញា សេង ធារី ដែរនេះ ក្រុមស្ត្រីជាប្រពន្ធសកម្មជននយោបាយជាច្រើននាក់បាននាំគ្នាចេញតវ៉ាជាញឹកញាប់ដែរនៅក្នុងឆ្នាំ២០២៣នេះ។ ពួកគាត់ចេញទៅដាក់ញត្តិតាមបណ្ដាស្ថានទូតប្រទេស ប្រជាធិបតេយ្យ ដើម្បីឱ្យមានការដោះលែងប្ដីឱ្យមានសេរីភាព និងធានាឱ្យមានលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យពិតប្រាកដ៖
«ដោះលែងអ្នកទោសនយោបាយ! តុលាការមិនឯករាជ្យ! ដោះលែងប្ដីខ្ញុំ! ដោះលែងឯកឧត្តម ថាច់ សេដ្ឋា! ដោះលែងកញ្ញា សេង ធារី ! ដោះលែងកញ្ញា ឈឹម ស៊ីថរ!»
ទាក់ទងនឹងរឿងនេះ គិតចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០១៨ មកដល់ពេលនេះមានសកម្មជននយោបាយ អ្នកបរិស្ថាន និងអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សប្រមាណ១២០នាក់ត្រូវអាជ្ញាធរចាប់ដាក់ពន្ធនាគារ ដោយសារការអនុវត្តសិទ្ធិសេរីភាពបញ្ចេញមតិ និងសិទ្ធិនយោបាយ ក្នុងនោះមនុស្សប្រមាណ ៤០នាក់ កំពុងជាប់ក្នុងពន្ធនាគារ។
ជាមួយគ្នានេះក៏មានក្រុមស្ត្រី ដែលមានជម្លោះដីធ្លីមកពីតាមបណ្ដាខេត្ត និងក្នុងរាជធានីភ្នំពេញជាច្រើនក្រុមបានចេញតវ៉ាក្នុងឆ្នាំ២០២៣នេះដែរ។
ងាកមកយុវតី មាន លីសា វិញ និស្សិតផ្នែកច្បាប់រូបនេះចង់ឱ្យរដ្ឋាភិបាលដឹកនាំដោយលោក ហ៊ុន ម៉ាណែត នៅក្នុងឆ្នាំ២០២៤ ខាងមុខនេះធានាដោះស្រាយបញ្ហាទាំងនេះ៖
«សម្រាប់ឆ្នាំថ្មីនេះអី ដែលខ្ញុំចង់ឃើញពីនាយករដ្ឋមន្រ្តីថ្មីផងដែរសម្រាប់ស្ត្រីក្លាហាន ការផ្ដល់តម្លៃសម្រាប់ស្ត្រីក្នុងនាមជាអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស សកម្មជន អ្នកការពារយុត្តិធម៌សង្គម ដែលសុទ្ធតែជាធនធានមនុស្ស ដែលសុទ្ធតែជាសំឡេងសំខាន់ក្នុងការអភិវឌ្ឍន៍ប្រទេស ដែលរដ្ឋាភិបាលត្រូវតែយកចិត្តទុកដាក់ខ្លាំង និងស្ដាប់សំឡេងរបស់ពួកយើង»។
លើសពីនេះអាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធគួរដោះលែងអ្នកជាប់ឃុំមនសិការ បញ្ចប់ការប្រើប្រាស់តុលាការជាអាវុធធ្វើទុក្ខបុកម្នេញសកម្មជនតទៅទៀត និងងាកមកគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងដើរតាមគន្លងប្រជាធិបតេយ្យពិតប្រាកដ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។