Архип

Японийидә "японийә хитайниң аптономийиси болиду" намлиқ китаб нәшр қилинди

Йеқинда японийиниң милләтчи нәшриятлиридин бири һесаблинидиған санкин шинбун нәшрияти тәрипидин "японийә хитайниң аптономийиси болиду" намлиқ 5 баблиқ бир китаб нәшр қилинған.

Хитай даирилириниң милләтләр иттипақлиқи тоғрисидики тәшвиқатлириниң мәқсити немә ?

Америкида чиқидиған " бейҗиң баһари " журнилиниң баш муһәррири ху пиң әпәнди вә дуня уйғур қурултийи тәтқиқат мәркизиниң мәсуллиридин пәряд әпәндиләр хитайлар билән уйғурлар оттурисида милләтләр иттипақлиқидин сөз ечишниң әсла мумкин әмәс икәнликини, болупму өткән йили йүз бәргән 5 ‏- июл үрүмчи вәқәсидин кейин, һәр икки милләтниң вәһимә ичидә яшаватқанлиқини оттуриға қойди.

Түркийә парламент әзаси ридван ялчин әпәнди билән сөһбәт

Анализчилар қазақистанниң бихәтәрлик вә һәмкарлиқ тәшкилати рәислики һәққидә тохталди

Қазақистанниң дунядики әң чоң сиясий тәшкилатларниң бири явропа бихәтәрлик вә һәмкарлиқ тәшкилатиниң 2010-йилқи рәислик вәзиписигә бәлгилиниши мунасивити билән дуня анализчилири һәр хил пикирләрни илгири сүрмәктә. Радиомиз зияритини қобул қилған, уйғурларниң миллий тәшкилати җәмийәтлик бирләшмисиниң рәиси тамара маметова һәмдә сиясийон қәһриман ғоҗамбәрди әпәнди өз қарашлирини оттуриға қойди.

"Шәрқий түркистан уйғур алий кеңиши" һәққидә инкаслар

Түркийидики уйғур зиялийлиридин доктор алимҗан инайәт билән әркин әкрәм әпәндиләр америкиниң пайтәхти вашингитонда келәр йили 2-айда өткүзүлидиған "шәрқий түркистан уйғур алий кеңиши" йиғининиң әһмийити вә роли һәққидә өз көз қарашлирини оттуриға қойди.

Америкидики уйғур мутәхәссисләр хитайниң "уйғур илиға деңиз сүйи йөткәш пилани" һәққидә тохталди

Хитайниң 120 дин артуқ мутәхәссиси йеқинда үрүмчидә "шәрқниң сүйини ғәрбкә йөткәш" мәсилиси бойичә мәхсус илмий муһакимә йиғини ачқан. Мәзкур пиланға гуман билән қариғучи мутәхәссисләрниң илгири сүрүшичә, бу қурулушниң муһитқа көрситидиған тәсирини өз ичигә алған нурғун амиллар нәзәргә елинмиған.

" Хитайниң тәрәққияти уйғурларни әмәс, хитайларни мәнпәәтләндүрди "

Туғқан йоқлаш мунасивити билән уйғур елидә зиярәттә болған бир нәпәр уйғур дөлитигә қайтқандин кейин, радиомиз мухбириниң зияритини қобул қилип, уйғур елиниң қаримай, ғулҗа қатарлиқ җайлирида йүз бериватқан тәңсизлик қатарлиқ сиясий, иҗтимаий мәсилиләр даирисидә көргән вә аңлиғанлирини инкас қилди.

Хәлқ рази болғидәк қош тил маарипи қандақ болуши керәк?

Қәшқәр валий мәһкимисиниң тор бети бүгүн "хәлқ рази болған қош тил маарипини яхши елип бериш керәк" дегән темида хәвәр елан қилди. Хәвәрдин мәлум болушичә, хитай даирилири қәшқәр вилайитидә һәр дәриҗилик маарип хизмәтчилирини җиддий йиғинға чақирип қош тиллиқ маарип сияситини әмәлийләштүрүштики муһим нуқта вә тәдбирләрни көрситип өткән.

Хитайниң чәтәлләрдики уйғур давасиға қарши һәрикәтлири даваға тәсир көрситәләмду?

Чәтәлләрдә елип бериливатқан уйғур сиясий давасиниң күчийишигә әгишип, болупму өткән йили йүз бәргән 5 ‏- июл үрүмчи вәқәсиниң хәлқарада көрсәткән тәсири түпәйли, хитай һөкүмити ялғуз уйғур елида уйғурларни бастуруш вә контрол қилиш билән тохтап қалмай, түрлүк вастиларни ишқа селиш арқилиқ уйғур сиясий тәшкилатлириниң паалийәтлиригә бузғунчилиқ қилмақта.

Лю шавбониң мәшһур сөзлири вә миллий мәсилә һәққидики қарашлири һәққидә

Лю шавбониң хитайда асасий қанунға өзгәртиш киргүзүш вә демократийини йолға қоюшни тәшәббус қилғанлиқи мутләқ көп сандики хитай демократчилири билән ортақлиққа игә. Әмма, униң йәнә өзигә хас бир қсим қарашлири бар болуп, бу, униң сиясий һаятида көп қетим талаш - тартишларға сәвәб болған.

Әхәт әндиҗан әпәнди түркийә ‏- хитай мунасивәтлири һәққидә тохталди

2009 - Йили 5 - июл үрүмчи вәқәси мәйданға кәлгәндә түркийә баш министири рәҗәп таййип әрдоған хитайни қаттиқ бир тил билән йәни "ирқий қирғинчилиқ" қилиш билән әйиблиди. Әйни вақитта түрк ледирниң бу инкаси дунядики уйғурлар арисида вә шундақла түрк җамаити арисида қаттиқ алқишқа еришти.

Уйғурларниң лю шавбониң нобил тинчлиқ мукапатиға еришкәнлики һәққидики инкаслири

Хитай җәмийитидә йүз бәргән һәрқандақ чоң вәқә, муһаҗирәттики уйғурларниң болупму уйғур көзәткүчиләрниң диққәт мәркизидә болуп кәлмәктә. Хитай өктичи зат лю шавбониң нобил тинчлиқ мукапатиға еришиши, хитай җәмийити үчүн зор вәқәләрдин биридур.

Қәшқәр қәдимий шәһириниң чеқилиши һәм униң 'ғәрбтики шенҗен' қилиниши һәққидә мулаһизиләр

Хитай һөкүмити2 йилдин буян уйғурларниң һәм дуня әллириниң қаршилиқиға қаримастин, қәшқәр қәдими шәһирини чеқип, қәшқәрни хитайниң ғәрбидики сода шәһири қилип қурушни қарар қилған иди. Хитай мәтбуатлирида бу қурулуш" қәшқәрни хитайниң ғәрбидики шенҗен қилип қуруп чиқиш пилани" дәп аталған иди.

Түркийидики уйғурлар вен җябавниң түркийә зияритигә қандақ қарайду?

Хитай баш министири вен җябавниң түркийигә елип бармақчи болған зиярити түркийидики уйғурларни ойға салмақта. Чүнки, бу зиярәттин 9 күн кейин түркийиниң үч чоң шәһридә хитайни тонуштуруш паалийити башлиниду.

Хитай хәвпи һәқиқәтән мәвҗутму?

Кейинки вақитларда хитай сабиқ совет җумһурийәтлири билән болған сиясий, иқтисадий вә һәрбий алақилирини күчәйтиш мәсилисигә алаһидә көңүл бөлмәктә. Бу җәрянда у шаңхәй һәмкарлиқ тәшкилатиниң паалийити арқилиқ өзиниң русийә вә мәркизий асия җумһурийәтлиригә болған тәсир даирисини кеңәйтишкә интилмәктә.