Xu jingtaw herbiy hoquqni ötküzüwaldi, jang zémin dewri axirlashti
2004.09.20
Xitay kommunistik partiyisining 19 - séntebir küni yépilghan merkizi komitét yighinida, jang zémin herbiy ishlar kométitining hoquqini xitay dölet re'isi xu jingtawgha ötküzüp berdi. Buning bilen, jang zémin dewrige xatime bérilip, xu jingtaw - wén jyabaw guruhining hoquq ötküzüwélish musapisi axirlashti.
Bu xitay yéngi ewlad rehberlirining xitay kompartiyisi 1949 - yili hakimiyet tartiwalghandin béri tunji qétim hoquq ötküzüwélishni tinch yol bilen tamamlishi bolup hésablinidu. Xitay iqtisadiy tereqqiyatining tarixtiki eng téz sür'et bilen tereqqi qilghan dewri jang zémin dewri bolup, bu béyjing da'irilirining Uyghurlar mesilisidiki siyasiti zor özgirish yasighan mezgilige toghra kélidu. Uning dewride xitay hökümiti Uyghurlargha alaqidar zor tarixiy qararlarni chiqardi. Buning tipik misali 1996 - yili Uyghur mesilisi heqqidiki 7 - nomurluq höjjetning chiqirilishida öz ipadisini tapqan. Amérikidiki obzorchi sidiq haji, béyjing da'irilirining jang zémin dewridiki siyasitige baha bérip, jang zémin dewridiki siyaset xitay - Uyghur munasiwitini ötkürleshtüriwetti dep körsetti:
Béyjing da'iriliri jang zémin dewride Uyghur herikitining xitayning dölet bixeterlikige tehdit séliwatqan jiddiy mesile ikenlikini jakarlighan. Bu dewrde 1992 - yildiki barin weqesi, 1996 we 97 - yilliridiki xoten - ghulja weqeliri qattiq qolluq bilen bir terep qilindi. Shangxey hemkarliq teshkilatining qurulushi, sherqiy türkistan herikitining térrorizm bilen eyiblinishi jang zémin dewrige toghra kélidu.
Türkiyidiki yawro-asiya stratégiye merkizining mutexessisi erkin ekrem, Uyghur herikitini tehdit dep qarashning jang zémin dewride aldinqi orun'gha chiqishidiki sewebler üstide toxtilip mundaq dédi: