Маарип бузғунчилиқидин кейинки ақивәт

Йеқинда әркин асия радиомизниң обзорчиси лию йәнбиң әпәнди хитайниң маарип саһәсидә сақлиниватқан мәсилиләр һәққидә тохтилип "маарип бузғунчилиқидин кейинки ақивәт" дегән темида мақалә елан қилди.

Обзорчимиз лию йәнбиң "маарип бузғунчилиқидин кейинки ақивәт"дегән темидики мақалисидә ,маарипниң милләт вә дөләтниң тәқдиригә интайин зор тәсир көрситидиғанлиқини һәмдә маарипқа әһмийәт бәрмәслик,ахириға берип җәмийәтниң бөлүнүп кетишини кәлтүрүп чиқиридиғанлиқини көрсәткән. У мақалисидаә, хитай компартийисиниң маарип саһәсидә өткүзгән җинайитиниң интайин еғир икәнликини тәкитләп, "һечқандақ бирпартийә яки чоң дөләт һөкүмити коммунист хитайға охшаш маарипқа сәл қариған , маарипни дәпсәндә қилған әмәс " дәп билдүргән.

Лию йәнбиң мақалисидә, хитай һөкүмитиниң он нәччә йилдин буян һичқандақ сәвәпсизла һөкүмәт хираҗити билән оқуш сияситини йоқ қиливәткәнликини мисалға елип,өз ой - пикирлирини мундақ ипадилиди:

"Мәсилән, йеқинқи он нәччә йилдин буян, һөкүмәт хираҗити билән оқуйдиған шараит болмиғанлиқтин , оқуш хираҗитини пүтүнләй оқуғучилар өзи көтиридиған болуп кәтти , буни аз дәп , хитай һөкүмити изчил һалда тохтимай оқуш пулини өстүрүп миңлиған милйонлиған кәмбәғәл оқуғучиларниң мәктәпсиз қелишини кәлтүрүп чиқарған. Бу хитайға ниспәтән , чәксиз яман ақивәт елип келидиған бир чоң чекиниш болуп һисаплиниду.Болупму йеқинқи йиллардин буян,хитай иқтисади тез сүрәттә тәрәққи қиливатқан , шундақла һөкүмәтниң малийә кирими изчил һалда көпийиватқан бир пәйттә, әвлатларни тәрбийә елиш пурситидин мәһрум қилиш һәр қандақ адәмниң каллисидин өтмәйдиған бир иш".

Лию йәнбиң әфәнди мақалисиниң давамида, хитайни сотсиялистик дөләт куба билән селиштуруп,мундақ анализ қилди:

"Бу икки дөләтни селиштурсақ,шуни наһайити ениқ көривалғили болидики: кубада инқилаб ғәлибә қилғандин кейин, америка уни 40 нәччә йилғичә иқтисади җәһәттин қамал қилған. Шундақла уйәнә сабиқ совит һөкүмитиниң иқтисади ярдимидинму айрилип қалған . Узун муддәткичә, куба хәлқиниң турмуш әһвали хитай хәлқиниң 60 - йилларда дуч кәлгән қийинчилиқ әһвалидинму бичарә һаләттә қалған. Лекин әшундақ қийинчилиқта қалған болсиму, куба компартийиси һичқачан маарип саһасидә йүргүзүливатқан һөкүмәт хираҗити билән оқуш сияситини йоқ қиливәтмигән ,һәмдә һөкүмәт хираҗити билән давалиниш сияситиниму изчил һалда тәврәнмәй йүргүзүвәргән шуңа куба маарипиниң сүпити интайин қери болуп, һәтта америкиму буниңға иқрар болмақта.Ундақта куба қилалиған ишни нимә үчүн хитай қилалмайдикән? бу пүтүнләй әқилгә сиғмайдиған бир иш."

Лию йәнбиң әфәнди мақалисиниң ахирида "хитай һөкүмитиниң маарипқа сәл қарап, һәтта уни халиғанчә дәпсәндә қилиши ахириға берип қандақ ақивәтни елип келәр" дигән мәсилә һәққидә тохтулуп,сөзини мундақ аяқлаштурди:

"Миңлиған қабилийәтлик яшларни мәктәптин иштирип чиқириш ахириға берип адавәт пәйда қилип, җәмийәтниң парчилинишни тезлитиду. Һазирниң өзидә күнсери көпүйиватқан оқуғучилар оқуш пули тапшуралмай өзини- өзи өлтүривалидиған әһвал маарип бузғунчилиқидин кейинки ақивәтниң қандақ еғир һаләттә икәнликини көз алдимизда көрситип бериватиду.Шуңабиз көрмигән,йошурунуп туриватқан зиянларниң буниңдин нәччә һәссә еғир болидиғанлиқини тәсәввур қилғили болиду. Хитай компартийисиниң маарип мәсилисидики бу хил чекиниши әмәлийәттә өзигә - өзи гөр колиғанлиқ болуп , уларниң һазирқи қилмишлири пәқәт гөр колиғучиларни тәрбийәлигәнлик . Бизгә охшаш вәтән сиртида яшаватқан зиялиларниң ойлап йетәлмәйдиғини : нимә үчүн вәтәндики зиялилар әйни чағда бу хил хаталиқлар йүз бәргәндә мәйдисини керип чиқип, бир икки еғиз гәп қилалмиди? бу хил чекиништин келип чиқидиған ақивәтниң қанчилик еғир болидиғанлиқини башқилар ойлап йетәлмисиму, зиялиларнаһайити обдан билиши керәк иди. Лекин уларниң пикир бериш пурсити бар туруп, җим боливелиши адәмни һәқиқәтән бәкму чоңқур ойға салиду".(Меһрибан)