Ma'arip buzghunchiliqidin kéyinki aqiwet

Yéqinda erkin asiya radi'omizning obzorchisi liyu yenbing ependi xitayning ma'arip saheside saqliniwatqan mesililer heqqide toxtilip "ma'arip buzghunchiliqidin kéyinki aqiwet" dégen témida maqale élan qildi.

Obzorchimiz liyu yenbing "ma'arip buzghunchiliqidin kéyinki aqiwet"dégen témidiki maqaliside ,ma'aripning millet we döletning teqdirige intayin zor tesir körsitidighanliqini hemde ma'aripqa ehmiyet bermeslik,axirigha bérip jemiyetning bölünüp kétishini keltürüp chiqiridighanliqini körsetken. U maqalisida'e, xitay kompartiyisining ma'arip saheside ötküzgen jinayitining intayin éghir ikenlikini tekitlep, "héchqandaq birpartiye yaki chong dölet hökümiti kommunist xitaygha oxshash ma'aripqa sel qarighan , ma'aripni depsende qilghan emes " dep bildürgen.

Liyu yenbing maqaliside, xitay hökümitining on nechche yildin buyan hichqandaq sewepsizla hökümet xirajiti bilen oqush siyasitini yoq qiliwetkenlikini misalgha élip,öz oy - pikirlirini mundaq ipadilidi:

"Mesilen, yéqinqi on nechche yildin buyan, hökümet xirajiti bilen oquydighan shara'it bolmighanliqtin , oqush xirajitini pütünley oqughuchilar özi kötiridighan bolup ketti , buni az dep , xitay hökümiti izchil halda toxtimay oqush pulini östürüp minglighan milyonlighan kembeghel oqughuchilarning mektepsiz qélishini keltürüp chiqarghan. Bu xitaygha nispeten , cheksiz yaman aqiwet élip kélidighan bir chong chékinish bolup hisaplinidu.Bolupmu yéqinqi yillardin buyan,xitay iqtisadi téz sür'ette tereqqi qiliwatqan , shundaqla hökümetning maliye kirimi izchil halda köpiyiwatqan bir peytte, ewlatlarni terbiye élish pursitidin mehrum qilish her qandaq ademning kallisidin ötmeydighan bir ish".

Liyu yenbing efendi maqalisining dawamida, xitayni sotsiyalistik dölet kuba bilen sélishturup,mundaq analiz qildi:

"Bu ikki döletni sélishtursaq,shuni nahayiti éniq köriwalghili bolidiki: kubada inqilab ghelibe qilghandin kéyin, amérika uni 40 nechche yilghiche iqtisadi jehettin qamal qilghan. Shundaqla uyene sabiq sowit hökümitining iqtisadi yardimidinmu ayrilip qalghan . Uzun muddetkiche, kuba xelqining turmush ehwali xitay xelqining 60 - yillarda duch kelgen qiyinchiliq ehwalidinmu bichare halette qalghan. Lékin eshundaq qiyinchiliqta qalghan bolsimu, kuba kompartiyisi hichqachan ma'arip sahaside yürgüzüliwatqan hökümet xirajiti bilen oqush siyasitini yoq qiliwetmigen ,hemde hökümet xirajiti bilen dawalinish siyasitinimu izchil halda tewrenmey yürgüzüwergen shunga kuba ma'aripining süpiti intayin qéri bolup, hetta amérikimu buninggha iqrar bolmaqta.Undaqta kuba qilalighan ishni nime üchün xitay qilalmaydiken? bu pütünley eqilge sighmaydighan bir ish."

Liyu yenbing efendi maqalisining axirida "xitay hökümitining ma'aripqa sel qarap, hetta uni xalighanche depsende qilishi axirigha bérip qandaq aqiwetni élip kéler" digen mesile heqqide toxtulup,sözini mundaq ayaqlashturdi:

"Minglighan qabiliyetlik yashlarni mekteptin ishtirip chiqirish axirigha bérip adawet peyda qilip, jemiyetning parchilinishni tézlitidu. Hazirning özide künséri köpüyiwatqan oqughuchilar oqush puli tapshuralmay özini- özi öltüriwalidighan ehwal ma'arip buzghunchiliqidin kéyinki aqiwetning qandaq éghir halette ikenlikini köz aldimizda körsitip bériwatidu.Shungabiz körmigen,yoshurunup turiwatqan ziyanlarning buningdin nechche hesse éghir bolidighanliqini tesewwur qilghili bolidu. Xitay kompartiyisining ma'arip mesilisidiki bu xil chékinishi emeliyette özige - özi gör kolighanliq bolup , ularning hazirqi qilmishliri peqet gör kolighuchilarni terbiyeligenlik . Bizge oxshash weten sirtida yashawatqan ziyalilarning oylap yételmeydighini : nime üchün wetendiki ziyalilar eyni chaghda bu xil xataliqlar yüz bergende meydisini kérip chiqip, bir ikki éghiz gep qilalmidi? bu xil chékinishtin kélip chiqidighan aqiwetning qanchilik éghir bolidighanliqini bashqilar oylap yételmisimu, ziyalilarnahayiti obdan bilishi kérek idi. Lékin ularning pikir bérish pursiti bar turup, jim boliwélishi ademni heqiqeten bekmu chongqur oygha salidu".(Méhriban)