Sherqiy türkistanda héyt menzirisi
2007.10.11
Bügün pütün dunya mosulmanliri, "12 ayning sultani " dep atalghan muqeddes ramazan éyini ibadet we saxawet bilen tamamlap, rozi héytni tentene bilen kütüwaldi.
Bu mubarek künde, musulmanlarning eng chong arzusi bolsa, héyt namizini islamning shertliri buyiche balasiz, qazasiz ötküzüsh, imamning dilni yorutquchi xutbisini anglash arqiliq rohiy jehettin teselli tépish, shundaqla namazdin yénip udulla qebristanliqqa bérip, ata - ana, uruq -- tughqan we dost - yarenlirining tupraq béshida olturup qira'et ötküzüsh arqiliq, ularning rohigha allahtin shatliq tileshtin ibaret. Bu, musulmanlar üchün eng zor meniwiy xoshalliqtur.
" Wetenning ehwali nahayiti chataq iken"
Epsuski , bügünki künde kommunist xitay hakimiyitining sherqiy türkistanda shepqetsizlerche yolgha qoyup kéliwatqan dinsizlashturush siyasiti, Uyghur musulmanlirini mubarek héytning yuqiriqidek meniwiy xoshalliqi we tentenisidin mehrum qaldurupla qalmastin, hetta ularni ming yilliq étiqadidin peydin - pey uzaqlashturuwatidu.
Ötken yilliq héyt mezgilide yawropadin weten'ge bérip tughqan yoqlap kelgen bir Uyghur ürümchide körgen ehwallar heqqide toxtilip, " wetenning ehwali nahayiti chataq iken, téxi bundin 10 nechche yil burunla, héyt namizidin yénip tupraq béshigha barsaq, shéhitlikler kelgen qarim balilar bilen tolup kétetti, ular bizdek diniy sawadi yoq we qira'et qilishni bilmeydighan ishchi - xizmetchiler üchün qebre béshida ularning uruq - tughqanlirining rohigha atap mexsus xetme qur'an qilip béretti, hetta bizni bir - biridin qizghinip taliship kétetti, bizmu ularning sayiside mejburiyitimizni ada qilip, rohiy azadichilik ichide qaytip kélettuq, aridin 10 nechche yil ötüp, ötken yili ürümchide héyt namizidin yénipla shéhitlikke bardim we pütünley eksiche bir menzirini kördüm, ilgiri qarimlar bizni talishatti, hazir ayet bilmeydighan ishchi - xizmetchiler qarimlarni talishidighan, hetta bir qarimni bir munche kishi taliship öchirette turidighan ehwal peyda boptu, chünki shéhitlikte qarimlarning sani barmaq bilen sanighidek derijide azlap kétiptu " dep bayan qilip bergen idi.
" Héyt küni musulmanlar qebristanliqini puqrache kiyin'gen saqchi we jasuslar qaplap kétidiken"
Héliqi dostum buning seweblirini chüshendürüp, " héyt küni musulmanlar qebristanliqini puqrache kiyin'gen saqchi we jasuslar qaplap kétidiken, ilgiri buyerde bashqilar üchün qira'et qilip béridighan diniy zatlar we yash qarimlarning köpinchisini saqchilar tutup kétiptu, sella gumanliq dep qarighanlirini puqrache kiyin'gen saqchilar sörep apirip mashinigha bésip élip kétidiken, shunga hazir ularning köpinchisi qorqup shéhitlikke barmaydighan bolup qaptu. Uning üstige wetende dinda oqughan yashlarning köpinchisi türmide iken, hökümet Uyghur yashlirining diniy telim élishini qattiq chekligini üchün, yashlirimizning ichide qur'an oquyalaydighanlar we ayetlerni yadqa bilidighanlar intayin azlap kétiptu, ilgiri birer ölüm - yitimge pete oqup bérip qalsaq, 10 neper yashning ichidin eng bolmighanda 2 , 3 nepiri qira'et qilishni biletti, hazir hetta 50 - 60 neper yashning ichidin qira'et qilalaydighan birersinimu uchritish tes iken, bu xil yüzlinish méni qattiq endishilendürdi " dégen idi.
Yuqiriqi bu addi sélishturma, xitay hakimiyitining Uyghurlarning diniy étiqadini yoqitish yolida nahayiti tiz qedem bésiwatqanliqini körsitip turmaqta.
Undin bashqa yene , héyt namizi xutbisini élip éytsaqmu, kommunist xitay hakimiyiti 90 - yillarning otturiliridin étibaren sherqiy türkistandiki meschitlerde imamlarning jüme we héyt namazlirida jama'etke tebligh qilishini we xutbe bérishini chekleshke bashlighan, buninggha étiraz bildürgen imamlarni meschitlerdin heydep chiqirip, ularning ornigha, hökümet teripidin oyushturulghan atalmish " wetenperwer diniy zatlar kursi " ni tamamlighan qizilpachaqlarni meschitlerge imam , mu'ezzin qilip teyinlep, ularni jüme we héyt namazlirida jama'etke kompartiyining emir - permanlirigha cheksiz ita'et qilishni teshwiq qilishqa salghan idi.
Meschitlerning tüzümi xuddi türmilerning tüzümidek intayin qattiq
Wetendin kelgen inkaslardin melum bolushichimu, nöwette héyt namazlirida jama'etning meschitlerge hökümet belgilep bergen muddettin burun kirip olturushi mumkin emes, namazdin burun xutbe yoq, namazdin kéyin toghra - durus du'amu yoq, imamlar héyt namizini xuddi jinaze namizidek nahayiti tiz tügitip, meschitlerni ittik boshitishi lazim, namazdin chiqip meschitning aldigha toplinip bir - birining héytni mubareklishimu cheklen'gen. Uning üstige eger siz kompartiye we ittipaq ezasi bolsingiz, hökümetning ishchi - xizmetchisi bolsingiz, kadir yaki oqutquchi bolsingiz, 18 yashtin töwen bolsingiz u chaghda héyt namizigha qatnishishingiz mumkin emes, yoshurun kirip ashkarilinip qalsingiz, uzun'ghiche siyasiy bésim we zerbidin qutulalmaysiz.
Bolupmu nahiye, yéza we kentlerdiki meschitlerning tüzümi xuddi türmilerning tüzümidek intayin qattiq bolup, her bir meschitke nahiye, yéza we kent derijilik kadirlardin eng az bolghandimu 7 - 8 neper kishi qaranchuq qilin'ghan we bu mensepdarlarning asasliq wezipisi, özige teqsim qilip bérilgen meschitlerni siyasyi jehettin nazaret qilish we özliri turushluq jaylardiki diniy zatlarni we diniy pa'aliyet sorunlirini kompartiye we sotsiyalizm üchün xizmet qildurushtin ibaret.
Xitay hakimiyiti dunya jama'etchilikining közini buyash üchün, héyt namizida peqetla sherqiy türkistanda turushluq chet'ellik musulman tijaretchiler we sayahetchiler köprek kiridighan qeshqer héytgah meschiti we ürümchi xantengri meschiti qatarliq az sandiki nuqtiliq chong meschitlerde imamlarning qisqiche xutbe oqushigha ruxset qilghan bolup, meschitlerning ögzisige naghra, - sunaychilarni orunlashturup, artistlarni usulgha sélip, xuddi sherqiy türkistan mosulmanliri nahayiti bextiyarliq ichide mubarek héytni kütiwalghandek bir menzirini yaritishqa tiriship kelmekte.
Eger siz héyt namizigha ishtirak qilghan jama'etke zeng sélip qarighiningizda, ularning chéhridin bir xil hesret, nadamet, teshwish, qayghu we meyüslükning yéghip turghanliqini körüp yételeysiz, mana bu, sherqiy türkistandiki héyt menzirisi ! (perhat muhemmidi)
Munasiwetlik maqalilar
- Uyghur élide din tarqitish pa'aliyiti shughullan'ghan ikki karxanining tijaret kinishkisi etkes qilindi
- Gu'antanamodiki Uyghurlar kanada metbu'atlirida
- Stalin xitay köchmenlirining qassipi
- Uyghurlar xitay hökümitining pilanliq tughut siyasitining qurbanigha aylanmaqta
- Uyghurlar, xitayning afghanistan siyasitining qurbani
- Ereb metbu'atlirida shangxey hemkarliq teshkilati we Uyghurlar mesilisi
- Qoram mehellisidiki sawut axunum meschitining échilish murasimi
- Rabiye qadir xanim, 10 - nöwetlik xelq'ara kishilik hoquq höjjetlik filim féstiwali bahalash komitétining ezaliqigha saylandi
- Uyghur yashlirini ümidsizlikke ittiriwatqan amillar toghrisida
- Xitay xelq'ara mesililerde adil meydanda turush layaqitige igimu?
- Néfit we tebi'iy gazlarni pilansiz qézish ékologiyilik buzghunchiliq élip kelmekte
- Siyaset we siyasiyonlar toghrisida
- Ramizandiki fitir sediqisi
- 21 - Öktebir, qirghizistan yéngi asasi qanuni omumi xelq awazigha qoyulidu
- Kishilik hoquq olimpik mesh'ili amstérdamgha keldi