Уйғурлар һорунму?

Сәйшәнбә күни шинхуа ахбаратида , " уйғурелидики йәрлик хәлқ һорун , һәмдә хитай һөкүмитигә йөлинип өгинип қалғанлиқи үчүн, биңтуәнләргә берип кевәз теришни халимайду . Шуңа хитай өлкилиридин уйғур елиға кевәз теришқа келиватқан хитай ишләмчилири йилдин -йилға көпәймәктә" дигән мәзмунда бир хәвәр елан қилинди.

Истатстикилиқ мәлуматлардин ашкарики , уйғур елиға кевәз теришқа хенән , сичуән , гәнсу қатарлиқ хитай өлкилиридин келиватқан хитай ишләмчилириниң сани йилиға 600 миңдин ашиду . Уларһәр йили уйғур елидин 2милярт хәлқ пули иш һәққи тапмақта .

Әмма уйғур елиниң йәрлик хәлқиниң ишсизлиқ нисбити күнсайин ешиватқан бир вәзийәттә , хитай өлкилиридин киеливатқан ишләмчиләрниң барғанчә көпийиши уйғур елидики кишиләрни әҗәпләндүриватқан бир мәсилә .

Ундақта нимә үчүн уйғур елидики ишсиз хәлқ бу иш пурсити вә пул тепиш пурситини хитай өлкилиридин кәлгән ишләмчиләргә тартқузуп қойиватиду?

Шинхуа ахбаратиниң сәйшәнбә күнидики хәверидә , шинҗаң иқтисад гезити мухбири шин яңниң бу мәсилигә нисбәтән елан қилған бир мақалиси бесилди .

Мәзкүр мақалида у " шинҗаңлиқлар биңтуәнгә берип кевәз терип пул тепиш пурситини нимә үчүн тартқузуп қойиду ? буни улардики пурсәтпәрәслик , тәйяртаплиқ идийиси кәлтүрүп чиқарған .Чүнки мәркәзәзәлдин шинҗаңға чигра район дәп көңүл бөлүп кәлмәктә . Шуңа деһқанларда хитай һөкүмитиниң қутқузишиға тайиниш адити бар , улар хитай һөкүмитиниң иқтисад қатарлиқ һәр хил мәсилилирини һәл қилип беришини күтиду , бу наһайити омуми бир әһвал" дәп язған .

У йәнә " нөвәттә бир кело пахта териғанда 8 мо хәлқ пули тапқили болиду , бир күндә аз болғандиму 40 , 50 юән тапқили болсиму уйғур елидики шәһәр аһалилири кевәз теришқа бармайду , чүнки улар бу хил әмгәкни паскина , җапалиқ дәп қарап халимайду . Шуңа һазир шинҗаңда иш болсиму адәм чиқмаслиқ , адәм болсиму иш чиқмаслиқтәк бир ғәйри әһвал давамлашмақта" дәп чүшәндүрүш бәргән .

Уйғур елида хитай аққунлириниң көпийиши , йәрлик хәлқниң ишсиз қелишиға растинла юқарқилар сәвәп боливатамду ?

Биз буниңға әмилий җавап елиш үчүн биңтуән кевәз мәйдани, уйғур елиниң шәһәр һәм йезилирини асас қилип телифон зиярити қилдуқ .

Шихәнзә биңтуән кевәз мәйданидин зияритимизни қобул қилған бир хитай деһқан " нимә үчүн кевәз териш үчүн , уйғур елидики йәрлик хәлққә қариғанда хитай өлкилириниң ишләмчилири көпләп ишлитилиду" дәп сориған соалимизға җавап берип мундақ деди :

У " биңтуәнниң кевәзликлири бәк җиқ ,әмма биңтуәндики яшлар йәр теримайдиған боливалди , уларчоң шәһәрләргә сода вә башқа ишларни қилишқа кәткәчкә кевәзликләргә сирттин ишләмчи елип келишкә мәҗбур , униң үстигә ичкиридә адәм җиқ уларға пул тапидиған яхши пурсәт болди . Шуңа һәр йили хенәндин сичуәндин бәк җиқ ишчи келиватиду" .

Биз йәнә униңдин уйғур деһқанлири кевәз теришни җапалиқ дәп кәлммәмду? дәп соридуқ. У бу соалимизға қаваб берип мундақ деди:

" яқ ундақ әмәс уйғур районидики хәлқ җапаға чидашлиқ , улар һөкүмәткә йөләнмәйду . Уларму кевәз териғили келиду бирақ кевәзлик җиқ , йәр кәңри адәм аз болғандин кейин күч йетишмәйду . У растинла җапалиқ әмгәк . Алдинқи йиллири оқуғучи балилар чиқатти бу йилдин башлап оқуғучиларниң чиқишини тохтатқандин кейин ичкирдин ишчилар җиқ чиқиватиду . Бир күндә қириқ әллик юәнлик пахта териғили болиду , әгәр қерип қалмиған болсам мәнму бараттим " .

Ақсудин телифон зияритимизни қобул қилған бир яш өзиниңму алдинқи йили али мәктәпни пүттүрүп иш тапалмиқтин биңтуәнниң кевәзликлиригә берип әмгәккә қатнашқанлиқи әмма у йәрдә пүтүнләй хитайлар болғачқа турмуш җәһәттин қийналғандин башқа, кәмситишкә учриғанлиқини ейтти:

• У мундақ деди
• Download story audio

Радиомизға телифон қилған бир уйғур , биңтуәндә кевәз теришни уйғурлар халисиму бәзи орунларниң иш пурсити бәрмәйдиғанлиқини , гәрчә мәлум җайлардики уйғур йезилириниң уйғур деһқанлирини кевәз теришқа апарсиму пәқәт һашар әмгикиниң орнида бикарға дигүдәк ишлитидиғанлиқини ейтти:

• У мундақ деди
• Download story audio

Булардин башқа чәтәлләрдики бәзи уйғурлар хитай һөкүмитиниң биңтуәнниң кевәз мәйданлирида кевәз теришқа йәрлик хәлқни ишләтмәй , хитай өлкилиридин йүз миңлап ишләмчи елип келиши , уйғур елиға йәниму көп хитай нопоси йөткәштики бир вастиси дәп қаримақта .(Гүлчеһрә)

Мунасивәтлик мақалилар

Шинхуа торидики бу һәқтики мақалә уйғур илидики пахтиларни ким үзиду ?