Uyghurlar horunmu?
2004.09.21
Seyshenbe küni shinxu'a axbaratida , " Uyghur'élidiki yerlik xelq horun , hemde xitay hökümitige yölinip öginip qalghanliqi üchün, bingtu'enlerge bérip kéwez térishni xalimaydu . Shunga xitay ölkiliridin Uyghur éligha kéwez térishqa kéliwatqan xitay ishlemchiliri yildin -yilgha köpeymekte" digen mezmunda bir xewer élan qilindi.
Istatstikiliq melumatlardin ashkariki , Uyghur éligha kéwez térishqa xénen , sichu'en , gensu qatarliq xitay ölkiliridin kéliwatqan xitay ishlemchilirining sani yiligha 600 mingdin ashidu . Ularher yili Uyghur élidin 2milyart xelq puli ish heqqi tapmaqta .
Emma Uyghur élining yerlik xelqining ishsizliq nisbiti künsayin éshiwatqan bir weziyette , xitay ölkiliridin kiéliwatqan ishlemchilerning barghanche köpiyishi Uyghur élidiki kishilerni ejeplendüriwatqan bir mesile .
Undaqta nime üchün Uyghur élidiki ishsiz xelq bu ish pursiti we pul tépish pursitini xitay ölkiliridin kelgen ishlemchilerge tartquzup qoyiwatidu?
Shinxu'a axbaratining seyshenbe künidiki xewéride , shinjang iqtisad géziti muxbiri shin yangning bu mesilige nisbeten élan qilghan bir maqalisi bésildi .
Mezkür maqalida u " shinjangliqlar bingtu'en'ge bérip kéwez térip pul tépish pursitini nime üchün tartquzup qoyidu ? buni ulardiki pursetpereslik , teyyartapliq idiyisi keltürüp chiqarghan .Chünki merkez'ezeldin shinjanggha chigra rayon dep köngül bölüp kelmekte . Shunga déhqanlarda xitay hökümitining qutquzishigha tayinish aditi bar , ular xitay hökümitining iqtisad qatarliq her xil mesililirini hel qilip bérishini kütidu , bu nahayiti omumi bir ehwal" dep yazghan .
U yene " nöwette bir kélo paxta térighanda 8 mo xelq puli tapqili bolidu , bir künde az bolghandimu 40 , 50 yu'en tapqili bolsimu Uyghur élidiki sheher ahaliliri kéwez térishqa barmaydu , chünki ular bu xil emgekni paskina , japaliq dep qarap xalimaydu . Shunga hazir shinjangda ish bolsimu adem chiqmasliq , adem bolsimu ish chiqmasliqtek bir gheyri ehwal dawamlashmaqta" dep chüshendürüsh bergen .
Uyghur élida xitay aqqunlirining köpiyishi , yerlik xelqning ishsiz qélishigha rastinla yuqarqilar sewep boliwatamdu ?
Biz buninggha emiliy jawap élish üchün bingtu'en kéwez meydani, Uyghur élining sheher hem yézilirini asas qilip télifon ziyariti qilduq .
Shixenze bingtu'en kéwez meydanidin ziyaritimizni qobul qilghan bir xitay déhqan " nime üchün kéwez térish üchün , Uyghur élidiki yerlik xelqqe qarighanda xitay ölkilirining ishlemchiliri köplep ishlitilidu" dep sorighan so'alimizgha jawap bérip mundaq dédi :
U " bingtu'enning kéwezlikliri bek jiq ,emma bingtu'endiki yashlar yer térimaydighan boliwaldi , ularchong sheherlerge soda we bashqa ishlarni qilishqa ketkechke kéwezliklerge sirttin ishlemchi élip kélishke mejbur , uning üstige ichkiride adem jiq ulargha pul tapidighan yaxshi purset boldi . Shunga her yili xénendin sichu'endin bek jiq ishchi kéliwatidu" .
Biz yene uningdin Uyghur déhqanliri kéwez térishni japaliq dep kelmmemdu? dep soriduq. U bu so'alimizgha qawab bérip mundaq dédi:
" Yaq undaq emes Uyghur rayonidiki xelq japagha chidashliq , ular hökümetke yölenmeydu . Ularmu kéwez térighili kélidu biraq kéwezlik jiq , yer kengri adem az bolghandin kéyin küch yétishmeydu . U rastinla japaliq emgek . Aldinqi yilliri oqughuchi balilar chiqatti bu yildin bashlap oqughuchilarning chiqishini toxtatqandin kéyin ichkirdin ishchilar jiq chiqiwatidu . Bir künde qiriq ellik yu'enlik paxta térighili bolidu , eger qérip qalmighan bolsam menmu barattim " .
Aqsudin télifon ziyaritimizni qobul qilghan bir yash öziningmu aldinqi yili ali mektepni püttürüp ish tapalmiqtin bingtu'enning kéwezliklirige bérip emgekke qatnashqanliqi emma u yerde pütünley xitaylar bolghachqa turmush jehettin qiynalghandin bashqa, kemsitishke uchrighanliqini éytti:
Radi'omizgha télifon qilghan bir Uyghur , bingtu'ende kéwez térishni Uyghurlar xalisimu bezi orunlarning ish pursiti bermeydighanliqini , gerche melum jaylardiki Uyghur yézilirining Uyghur déhqanlirini kéwez térishqa aparsimu peqet hashar emgikining ornida bikargha digüdek ishlitidighanliqini éytti:
Bulardin bashqa chet'ellerdiki bezi Uyghurlar xitay hökümitining bingtu'enning kéwez meydanlirida kéwez térishqa yerlik xelqni ishletmey , xitay ölkiliridin yüz minglap ishlemchi élip kélishi , Uyghur éligha yenimu köp xitay noposi yötkeshtiki bir wastisi dep qarimaqta .(Gülchéhre)
Munasiwetlik maqalilar
Shinxu'a toridiki bu heqtiki maqale Uyghur ilidiki paxtilarni kim üzidu ?