Зәһәргә қарши күрәштики йәнә бир дүшмән- нәшә

90 - Йилларниң башлиридин тартип уйғурлар " хироин" дин ибарәт зәһәрниң күчлүк һуҗумиға дуч кәлди, нурғун уйғур яшлири бу хил зәһәрлик чекимликкә өгинип қелиш сәвәблик яшлиқини, һаятини набут қилди, пүтүн аилисини бәхтсизликкә йолуқтурди, әйдиз вә башқа әгәшмә бала ‏- қазалар уйғур җәмийитидә еғир бир иҗтимаий мәсилигә айланди.

Зәһәрлик чекимлик йеқинқи 20 йил мабәйнидә уйғурлар дуч келиватқан әң еғир иҗтимаий мәсилиниң биригә айлинип, уйғурларға түрлүк баласи ‏- апәтләрни елип кәлмәктә. Уйғур яшлири зәһәрлик чекимликләр ичидә, болупму хироинниң тәсиригә һәммидин бәкрәк учриди. Бу зәһәрниң зор баласи ‏- апәтлиригә учриған уйғурлар хроинға " ақ алвасти" дәпму нам бәргән.

Уйғур елидики зәһәр чәкләш әйдизниң алдини елиш мәслиһәт сораш мәркизиниң башқурғучилириниң бири болған заһидәниң билдүрүшигә қариғанда, гәрчә йиллардин буян уйғур җәмийитидә елип берилған зәһәр чәкләш һәрикәтлири шундақла хәлқ арисида қаттиқ савақ елиштин шәкилләнгән зәһәрдин һәзәр әйләш вә униңға қарши тәлим ‏- тәрбийиләрниң тәсиридә, уйғурлардики хироинға өгинип қелиш мәсилиси бир қәдәр тизгинләнгән болсиму, йеқинқи йиллардин буян нәшидин ибарәт зәһәрлик чекимлик уйғур яшлири арисида бәкрәк ямрашқа башлиған. ярп зәһәр ташлаш қизиқ линийисигә телефон қилғанлар арисидиму нәшигә аит мәслиһәт сорайдиғанлар барғанчә көпәймәктә икән.

Заһидә өзиниң үрүмчидә зәһәр чәкләшкә аит елип барған хизмәтлири җәрянида һес қилғанлири бойичә нәшиниң уйғур яшлиридики ямраш әһвалини тонуштурди.

Бу һәқтә йеқинда чәтәлгә чиққан бир уйғур яшму, йеқинқи йиллардин буян һәтта алий мәктәп оқуғучилири арисидиму нәшә чекишниң омумлишип қалғанлиқини, шундақла буниң асасән уйғур яшлиридики чүшкүнлүктин келип чиқиватқан аламәтләр икәнликини билдүрди.

Уйғур елиниң зәһәрлик чекимлик вә әйдиз вәзийитини көзитип келиватқан шундақла өз алдиға бу һәқтә тәтқиқатлар елип бериватқан коломбийә университетиниң тәтқиқатчиси мәмтимин әпәнди нәшиниң зиянлири һәққидә тохталди.

Мәмтимин әпәнди йәнә, уйғур елидики даириләрни уйғур елидә зәһәр чәкләштә қалақ, қелиплишип қалған васитиләрни ташлап, зәһәр чәкләштә, җәмийәткә еқип кириватқан түрлүк зияндаш зәһәрләрни ортақ тазилаш, мәнбәсини үзүп ташлаш, зәһәр чәкләштә учур системисини бәрпа қилиш вә тәһлил қилиш, шундақла һәр хил зәһәрләргә омумйүзлүк ортақ зәрбә беришкә чақирди.