Sherqiy türkistan milliy armiyisi qurulghanliqining 60 yilliqi

• Muxbirimiz erkinning bu heqtiki programmisi
• Download story audio

Milli armiyining sabiq ofitséri mesumjan aka 2004-yili 17-noyabir radi'omizni ziyaret qilghan.

8 - April küni qazaqistandiki Uyghurlar sherqiy türkistan milliy armiyisi qurulghanliqining 60 yilliqini xatirleydu. Buningdin muqeddem 60 yil ilgiriki shu küni Uyghurlar tarixidiki zamaniwi muntizim armiye dunyaghe kelgen kün idi. 1945 - Yilning 5 - yanwar küni, merkizi ghuljidiki sherqiy türkistan hökümitining kona wali mehkimisidiki qorasida hökümet ezalirining jiddi yighini échiliwatatti. Yighinning künteripi sherqiy türkistan hökümitining herbiy ishlar nazaritini qurush we milliy armiye qisimlirini teshkil qilish idi. Shu künki yighinda aléksandrowning nazirliqidiki herbiy ishlar nazariti qurulghan. 1 - Ayning 12 - küni chaqirilghan milliy hökümetning 6 - yighinida milliy armiyining shtati, tüzümi, unwani we kiyim - kéchek shekli qatarliqlar békitildi.

Wang qadir béghidiki herbiy murasim

Milliy armiyining sabiq mu'awin qomandani palkownik zunun téyipopning eslimiside körsitilishiche, 12 - yanwardiki milliy hökümet yighinida herbiy qisimlargha isim qoyush mesilisi boyiche keskin talash - talash élip bérilghan. Beziler herbiy qisimlarni türkistan ordisi, dep atashni, beziler türk armiyisi, dep atashni otturigha qoyghan. Axiri herbiy qisimlarning ismini sherqiy türkistan milliy armiyisi, dep atash békitilgen.

Milliy armiyining qurulghanliqini shundaqla herbiy qisimlargha tugh tapshurush murasimi 1945 - yili 4 - ayning 8 - küni, eyni chaghdiki sherqiy türkistan jumhuriyitining merkizi ghulja shehirining wang qadir béghidiki meydanda jakalinatti. Eyni chaghdiki sherqiy türkistan milliy armiyisining sabiq ofitséri mesumjan zulpiqarow, milliy armiyining tugh tapshuruwélish murasimigha qatnashqan eskerlerning biri bolup u shu chaghdiki eslimilirini sözlep, nechche on minglighan kishilerning öz waqtida “wang qadirning béghi” dep atalghan jaygha yighilip, milliy armiyining qurulghanliqi mu'ansiwiti bilen tentenilik yighin ötküzgenlikini, bolghan weqelerning hélimu köz aldida turghanliqini éytti.

Sherqiy türkistan armiyisining pormisi we herbiy unwanlar

Bahadirliq ordini

Mesumjan zulpiqarowning bildürüshiche, herbiy qisimlarning milliy armiye qurulghan deslepki chaghdiki sani 15 ming etrapida bolup, herbiy qisimlarning eng yuquri urush qilish shtati polkni birlik qilghan iken. Sherqiy türkistan milliy hökümitining 1945 - yildiki 12 - yanwar yighinining qarari boyiche, milliy armiyining kiyim kéchiki sabiq sowét ittipaqi armiyisining herbiy pormisini ölge qilghan.

Herbiy pormidiki pagonning renggi qizil we yeshil rext bilen tikilgen bolup, qisimlarning türi pagonning jiyikidiki kök, qizil aq rengler bilen perqlendürilettiken. Esker we ofitsirlargha xizmet derijisi boyiche herbiy unwanlar bérilgen. Milliy armiyidiki xizmet körsetkenlerni teqdirlesh tüzümi boyiche baturluq, pida'i, sadaqet qatarliq médalla, azadliq, istiqlal, xelq qehrimani qatarliq ordinlar qilin'ghan.

Uyghurlar tarixidiki zor weqe

Milliy armiyining qurulushi sherqiy türkistan jumhuriyiti tarixidiki dewr bölgüch weqe hisaplinatti. Milliy armiyining qurulushi bilen tarqaq halettiki partizan etretlirining qomandanliqi, herbiy tüzümi, telim terbiyisi, herbiy neziriyisi, teminati we herbiy shtatini birlikke keltürgen. Qazaqistandiki Uyghur ittipaqining mu'awin re'isi sawut abduraxman, "milliy armiye heqiqi menidiki zamaniwi qoshun idi. Mana bu bizning milliy armiyini hazirgha qeder xatirilishimizdiki sewebler," dep körsetti.

Milliy armiye qurulghanliqining 60 yilliqi munaswiti bilen qazaqistandiki Uyghurlar jüme küni alma- ata shehiride xatirlesh murasimi ötküzidu. Murasimda sherqiy türkistan milliy armiyisining qazaqistanda hazirgha qeder yashawatqan sabiq jengchilirini shereplendüridiken. (Erkin)