Milliy azadliq inqilabning partlishi

• Muxbirimiz ümidwarning bu heqtiki bayanliri
• Download story audio

1944-1949-Yilliridiki sherqiy türkistan milliy azadliq inqilabining partlishidiki asasiy sewep heqqide her xil köz qarashlar mewjut bolup , bu inqilab sowét ittipaqining xitay we xelqara siyasiy istratégiyisining éhtiyaji üchün teyyarlan'ghan hem teshkillen'gen dégen qarash mewjut bolup, bu pikirni ilgiri sürgüchiler sowét ittipaqining nilqa qozghilingidin tartip, taki azadliq teshkilatining qurulushi , sherqiy türkistan waqitliq hökümitining tesis qilinishi, üch fronttiki urush , téchliq bétim we axirida mezkur jumhuriyetning yoqulup, ölkide xitay kommunist hakimiyitining tiklinishigiche bolghan pütün jeryanda muhim rol oynighanliqi qatarliq ehwallarni pakit qilidu.

Mezkur köz qarash eyni waqittiki xitay gomindang hökümiti teripidin xelqara jemiyetke tarqitilghan diplomatiyilik höjjetler we bildürüshlerde éniq körsitilgen bolup, ji'ang keyshi da'irliri ‘shinjang mesilisini hel qilishning achquchi sowét ittipaqi bilen bolghan diplomatiyilik munasiwette “ , ”shinjang mesilisi diplomatiyilik mesile” dep teriplesh arqiliq, amérika, engiliye qatarliq gherip memliketlirige sowét ittipaqining ili inqilabi arqiliq shinjangni öz tesir da'irisige kirgüziwélishqa urun'ghanliqidin shikayet qilghan.

Shu wejidin 1943-yilliri ürümchide qurulghan amérika we en'giliye konsulxaniliri azad sherqiy türkistandiki sowét tesirini chüshinishke tirishqan bolup, 1946-yili we 1947-yili ayrim-ayrim halda inqilabi sherqiy türkistan'gha barghan engliye konsuli graham we amérika konsuli pakistan gu'omindang tesiridin chiqip ketken bu rayondiki sowét ittipaqining tesirining zadi qanchiliq ikenlikige alahide diqqet qilghan idi.

Xitay gu'omindang herbiy we resmi da'irlirimu bu inqilabqa jümlidin milliy armiyining barliq urushlirigha sowétning yardem bergenliki hetta qizil armiyining qatnashqanliqi, qisqisi sherqiy türkistan hökümitining sowétning qolidiki qorchaq ikenlikini körsitishke pütün imkaniyet bilen tiriship, köpligen teshwiqatlarni élan qilghan idi.

Bir qisim gherip we xitay alimliri özlirining ili inqilabi heqqidiki eserliri yézishta xitay gu'omindang matériyalliri shuningdek gherip diplomatliri we jurnalistlirining uchurlirini asasiy menbe qilghanliqi üchün bu xil idiyini gewdilendürgen yaki uningdin xali bolalmighan. Lékin, milliy azadliq inqilap ishtirakchiliri bu köz qarashni ret qilip, inqilapni import qilghili bolmaydighanliqini körsitidu. (Ümidwar)