43 Dölet b d t da bayanat élan qilip, xitayning Uyghurlarni basturushini tenqid qilghan

Amérika, en'giliye, gérmaniye, fransiye, kanada we türkiye qatarliq dunyadiki 43 dölet 21-‍öktebir küni b d t da imzaliq birleshme bayanat élan qilip, xitayning Uyghurlarni basturushi we ulargha ziyankeshlik qilishidin endishe qiliwatqanliqini bildürgen.

Bayanatta xitayning b d t kishilik hoquq aliy komissariyati ishxanisini öz ichige ‍alghan musteqil tekshürgüchilerning Uyghur élida heqiqiy we cheklimisiz tekshürüsh élip bérishigha yol qoyushi, b d t irqiy ayrimichiliqni yoqitish komitétining shinjanggha alaqidar 8 xil teklipini derhal emeliyleshtürüshi telep qilin'ghan.

Xitay hökümiti Uyghurlargha irqiy qirghinchiliq yürgüziwatqanliqini inkar qilip kelgen bolsimu, emma u herqandaq bir tekshürüsh “Delil toplashni meqset qilmasliqi kérek” dégen shertni qoyup, musteqil tekshürgüchilerning Uyghur élida shertsiz tekshürüsh élip bérishini ret qilip kelgen idi. 43 Döletning bu qétimliq bayanatini fransiyening b d t da turushluq bash elchisi nikolas dé réwéri oqughan.

Bayanatta mundaq déyilgen: “Ishenchlik doklatlar bir milyondin artuq adem xalighanche tutqun qilinip qamalghan ‛siyasiy qayta terbiyelesh‚ lagérlirining mewjutliqini körsetmekte. Biz qiyin-qistaq, rehimsizlik, gheyriy insaniy mu'amile, xorlash, jazalash, mejburiy tughmas qilish, jinsiy zorawanliq, balilarni mejburiy ayriwétishni öz ichige alghan keng kölemlik we séstimiliq kishilik hoquq depsandichilikige a'it doklatlarning köpiyiwatqanliqini körduq.”

Bayanatta yene diniy-étiqad we yötkilish erkinliki, uyushush we pikir erkinliki, shundaqla Uyghur medeniyitining qattiq cheklen'genliki, Uyghur we bashqa az sanliq milletlerni nishan qilghan keng kölemlik qara-qoyuq nazaret qilishning dawamlishiwatqanliqi tekitlen'gen. Shundaqla b d t kishilik hoquq aliy komissarining doklat élan qilish qararini qarshi alidighanliqi, uni tézraq élan qilishqa righbetlendüridighanliqi eskertilip: “Biz barliq döletlerni qayturmasliq prinsipigha emel qilishqa chaqirimiz, shuning bilen bir waqitta yene xitayni xelq'ara puqralar we siyasiy hoquq ehdinamisini kéchiktürmey maqullashqa chaqirimiz,” déyilgen.

Mezkur bayanatqa türkiyemu imza qoyghan bolup, bu türkiyening b d t da tunji qétim Uyghurlar heqqidiki bu xil bayanatqa imza qoyushidur.