Америка русийәгә ярдәм бериватқан хитай ширкәтлирини җазалайдикән

Мухбиримиз җәвлан
2022-03-09

“ню-йорк вақти гезити” ниң хәвәр қилишичә, америка сода ишлири минситири гина раймондо (Gina Raimondo) русийәгә йүргүзүлгән иқитисадий имбаргоға писәнт қилмай, русийәгә ярдәм бериватқан хитай ширкәтлиригә әҗәллик зәрбә беридиғанлиқини билдүргән. Йәни америка сода миниситрлики хитай ширкәтлири әң еһтияҗлиқ болидиған юқири техиника мәһсулатлири вә юмшақ деталларни хитайға сетишни чәкләйдикән.

Америка 2020-йил хитайниң хуавей ширкитини җазалап, уни америка ишләпчиқарған өзәк (чип) ни ишлитиштин чәкливәткән болуп, бу хуавей ширкитиниң янфон вә кәң бәлвағ тори тиҗаритигә қаттиқ зәрбә бәргәниди.

Русийә украинаға һуҗум қилғандин кейин америка, явропа иттипақи вә башқа дөләтләр русийә билән белрусийәгә өзәк вә йерим өткүзгүч қатарлиқ юқири техникилиқ мәһсулатларни сетишни чәклигән болуп, хитай гәрчә русийәни қоллаватқан болсиму, русийәни бу хил мәһсулатлар билән тәминлийәлмәйдикән. Әмма уни башқа дөләтләрдин сетивелип, русийәгә тәминләп бериш еһтимали бар икән.

“иқтисадшунас” ториниң хәвиригә қариғанда, русийәниң һазир хитай банкисида 90 милярд доллар қиммитидики хитай пули сақланған болуп, гәрчә русийә ғәрб әллириниң җазасиға учрап хәлқара пул-муамилә системиси (SWIFT) дин қоғлап чиқирилған болсиму, хитай хәлқара пул-муамилә системиси (CIPS) ни ишлитип, хитайдин мал киргүзмәкчи болуветипту. Әмма мутәхәсиисләрниң билдүрүшичә, хитай хәлқара пул-муамилә системисиниң мукәммәл ишқа селиниши үчүн нәччә ай вақит кетидикән, йәнә келип бу системиға бағланған чәт әл банкилири йәнила хәлқара пул-муамилә системиси (SWIFT) ға бағланған болуп, русийәниң чәт әлләр билән болған пул-муамилисини давамлиқ чәкләп туридикән.

Ройтерс агентлиқиниң 9-март күни хәвәр қилишичә, хитай ташқий ишлар министири баянатчиси җав лиҗйән хитайниң күндилик ахбарат елан қилиш йиғинида русийә билән украина оттурисидики зиддийәтниң өткүрлишиши вә бузулушида америка башчилиқидики натониң сәвәб болғанлиқини ейтқан. У йәнә американи хитай билән болған мунасивәткә әстайидил қарашқа, хитайниң украина мәсилисини бир тәрәп қилиш вә русийә билән иттипақлиқини сақлаш җәһәттики һоқуқ-мәнпәәтини зиянға учритиштин сақлинишқа чақирған.

Хитайниң йәр шари теливизийә қанили (CGNT) хәлқара иҗтимаий алақә торлирида русийәниң украинаға һуҗум қилишини ақлап, бу урушни америка билән натониң кәлтүрүп чиқарғанлиқи һәққидики тәшвиқатини күчәйткән.