Xitay da'iriliri Uyghur élidiki arxé'ologiyelik qézishlardin “Mol-hosul” alghanliqi heqqide dawrang salghan

2017-Yildin buyan nurghun meblegh ajritip, “Shinjang ezeldin xitayning ayrilmas bir parchisi” dégen siyasiy teshwiqatni atalmish “Arxé'ogiyelik deliller” arqiliq isptlashqa kirishken xitay da'iliriliri, yéqinqi besh yilliq arxé'ologiyelik qézishta “Zor mol-hosul” gha érishkenlikini ‍élan qilghan. Xitay da'iriliri 2017-yildin bashlap xitayning her qaysi uniwérsitét we arxé'ologiye tetqiqat orundiki mutexessislirini teshkillep, Uyghur rayonigha qarita “Xitay arxé'ologiyesi shinjang türi” namliq xitayning 1949-yildin buyanqi zor kölemlik arxé'ologiyelik qézish herkitini bashlighan. “Shinjang géziti” ning xewer qilishiche, da'iriler yéqinqi 5 yilda Uyghur rayonida 73 aktip arxé'ologiyelik qézish türi we 75 arxé'ologiyelik ul qurulush türi élip barghan.

Xitay taratqulirining xewerliridin, bu arxé'ologiyelik qurulush türlirining “Shinjang ezeldin tartip xitayning bir parchisi” dégenni ispatlashni meqset qilghanliqi melum bolghan. Da'iriler bir tereptin rayondiki arxé'ologiyelik qézishta “Zor mol-hosul” gha érishkenlikini qeyt qiliwatqan bolsimu, lékin yene bir tereptin yéqinqi bu besh yilda Uyghur rayonning her qaysiy muzéyliriki Uyghurlarning tarixta qurghun musteqil xanliqlirigha a'it arxé'ologiyelik deliller muziylardin ghayip bolmaqtiken yaki uninggha qayta chüshenche bérilmektiken.

“Shinjang géziti” ning bildürüshiche, yuqiriqi 73 aktip arxé'ologiyelik qézish türi Uyghur élining jenubiy we shimalidiki 8 wilayet, oblast we sheherge tarqalghan bolup, bu jiminey, nilqa, lopnur, guchung qatarliq jaylardiki xarabiliq we arxé'ologiyelik izlarni öz ichige alidiken.

Hetta tarixshunaslar we arxé'ologlar arisida küchlük talash-tartishlarning mewjut boluwatqanliqigha qarimay, xitay merkizi téléwiziye istansisi 2022-yili hazirqi guchungdiki qedimiy xarabiliqni “Tang xandanliqining xarabiliqi” dep élan qilghan, buni 2022-yili xitay arxé'ologiyesidiki “10 Chong bayqashning biri” dep jakarlighan.