Awstraliyening tashqi ishlar ministiri pénniy wong Uyghurlar mesiliside aktip bolmasliq bilen eyiblen'gen

 Awstraliyening tashqi ishlar ministiri pénniy wong (Penny Wong) Uyghurlar mesiliside aktip bolmasliq bilen eyiblen'gen.

 “Sidnéy etigenlik xewerchisi” (The Sydney Morning Herald) ning xewiridin qarighanda, b d t kishilik hoquq aliy komissarliqining Uyghurlar heqqidiki doklatining élan qilin'ghanliqigha bir yil tolghan xatire künide awstraliyediki öktichi partiyeler we kishilik hoquq organliri awstraliye tashqi ishlar ministirini Uyghurlar mesiliside bashqa shérik döletler bilen birdeklikni saqliyalmidi, dep eyibligen.

Ular hazirqi hakimiyet béshidiki emgek partiyesining xitayning kishilik hoquq depsendichilikige tesir körsitelmigenlikini eyiblep, ularning en'gliye, amérika we yawropa ittipaqi qatarliqlar qollan'ghan jaza we sayahet cheklimisini némishqa otturigha qoymighanliqini sorighan.

Öktichilerning tashqi ishlar bayanatchisi we kéngesh palata ezasi simon bérmingxam (Simon Birmingham) mundaq dégen:

 “Kishini ümidsizlendüridighini, awstraliye hökümiti bu doklattin kéyin héchqandaq heriket qollanmidi. Gerche awstraliyediki Uyghur jama'iti qayta-qayta buninggha chaqiriq qilghan we ittipaq partiyesi her ikki partiyelik jazalash teklipini otturigha qoyghan bolsimu emma emgek partiyesi süküt qilishni tallidi” .

U yene mundaq dégen:

 “Hökümetning heriketsizliki yawropa ittipaqi, en'gliye, amérika we kanada qatarliqlarning jinayette mes'uliyiti bar emeldarlargha chiqarghan wiza cheklimisi, mal-mülükni tonglitish qatarliq nishanliq heriketlirige pütünley zit boldi” .

Kéngesh palata ezasi simon bérmingxam sözide yene, awstraliye tashqi ishlar ministiri pénniy wongni ittipaq partiyesining ikki partiyelik qollash teklipini qobul qilip, emdi bolsimu jaza yürgüzüsh arqiliq “Awstraliyening bu kishilik hoquq depsendichilikige estayidil mu'amile qilidighanliqi toghrisida küchlük signal ewetishini” telep qilghan.

Kishilik hoquqni közitish teshkilati awstraliye ishxanisi diréktori dani'éla gawshon (Daniela Gavshon) mu hökümetning bu mesilidiki heriketsizlikini eyibligen. U sözide : “Kishilik hoquq aliy komissarliqining shinjanggha qaratqan eyiblesh doklati élan qilinip 12 aydin kéyin bolsimu, awstraliye hökümiti bashqa démokratik döletlerge qoshulup, xitaydiki kishilik hoquqni depsende qilghuchilarni jawabkarliqqa tartishi kérek. Bundaq qilmasliq arqiliq awstraliye néme démekchi? ” dégen.

Dani'éla yene xitay dölet re'isi shi jinpingning yéqinda “Keng kölemlik, sistémiliq depsendichilikni dawamlashturush muddi'asini éniq otturigha qoyghanliqini” eskertip “Awstraliye hökümiti jazalash tedbirliri arqiliq bu qilmishqa yol qoymaydighanliqini we suyi'istémal qilghuchilarning jawabkarliqqa tartilidighanliqini namayan qilish kérek” dep eskertken.

Pénniy wongning bayanatchisi bolsa yuqiridiki eyibleshlerge jawab qayturup, b d t ning tekshürüsh netijisining heqiqeten qorqunchluq ikenlikini, ministirning awstraliye Uyghur jama'itining derd-elemlirini étirap qilidighanliqini éytqan we : “Xitay bilen bolghan söhbetning eslige kélishi awstraliyeni shinjang heqqidiki endishilirimizni eng yuqiri derijidiki bashliqlar uchrishishida otturigha qoyush pursitige ige qildi. Biz xitaygha dawamliq ikki tereplik bésim qilip, köp tereplik organlarda ochuq-ashkariliq we jawabkarliqni teshebbus qilimiz” dégen.

 “Sidnéy etigenlik xewerchisi” ning déyishiche, awstraliye kishilik hoquqni depsende qilghuchilarni jazalash qanuni bolghan “Magnitiskiy qanuni” ni 2021-yili 12-ayda qobul qilghan, 2022-yili 3-ayda tunji qétim uni rusiyege qarshi qollan'ghan iken. Bu qanun birma üchünmu ishlitilgen emma xitaygha qarshi qollinilip baqmighaniken.