Baltiq déngizi boyidiki latwiye we istoniye qatarliq döletler xitayning “17+1 Ittipaqi” din chékin'gen

Roytérs agéntliqining xewer qilishiche, baltiq déngizi boyidiki latwiye we istoniye qatarliq döletler 8-ayning 11-küni xitayning iqtisad munbiri dep quruwalghan “17+1 Ittipaqi” din chékin'gen. Xitayning ukra'inagha hujum qilghan rusiyeni qollishi we teywen'ge toxtimay tehdit sélishi buninggha seweb bolghan asasliq amil iken. Ötken yili litwa bu ittipaqtin chékin'gen bolup, bu yil latwiye bilen istoniyening chékinishi xitayni baltiq déngiz boyidiki bu üch dölettin alidighan menpe'etidin mehrum qilghan.  

Latwiye tashqiy ishlar ministiri mundaq dégen: “Latwiyening nöwettiki weziyette xitayning bu ittipaqi bilen dawamliq hemkarlishishi istratégiyelik nishan'gha uyghun emes”. 8-Ayning 11-küni latwiye bilen istoniye bayanat élan qilip, xitay bilen ijabiy yéngiliq we emeliy ishlarda dawamliq hemkarlishishni xalaydighanliqini, shuning bilen bir waqitta xelq'ara tertip we kishilik hoquqqa hörmet qilidighanliqini bildürgen.

Melumatlargha qarighanda, xitay hökümiti 2012-yil “17+1 Ittipaqi” ni qurup chiqqan. Igilinishiche, xitayning meqsiti “Bir belwagh bir yol” pilanining éhtiyaji üchün sherqiy yawropa, balqan yérim arili we baltiq déngizi etrapidiki 17 dölet bilen iqtisadiy hemkarliq ornitip, yawropa ittipaqini parchilash iken. 2021-Yil 4-ayda baltiq déngizi boyidiki üch dölettin biri bolghan litwa bash bolup bu ittipaqtin chékin'gen. Litwa yene teywen bilen diplomatik munasiwet ornitidighanliqini élan qilip xitayni ghezeblendürgen.

Melum bolushiche, baltiq déngizi boyidiki latwiye, litwa we éstoniye qatarliq üch musteqil dölet, 1940-yili sabiq sowét ittipaqi bilen natsistlar gérmaniyesi arisida imzalan'ghan “Molotof-ribbéntrop kélishimi” netijiside sowét ittipaqi teripidin ishghal qilin'ghan hemde sowét ittipaqining terkibidiki üch ittipaqdash jumhuriyetke aylandurulghan. 1990-Yillarning bashlirida sabiq sowét ittipaqi yimirilish harpisida, baltiq déngizi boyidiki yoquriqi 3 jumhuriyet hemmidin burun musteqilliq jakarlighan. Bir mehel kommunizmning qurbani bolghan we éghir tehlike chekken baltiq döletliri kéyinche xitay bilen bolghan munasiwetlerdimu démokratiye üchün keskin pozitsiye bildürgen. Bu qétim yoquriqi üch döletning xitay qurghan “17+1 Ittipaqi” din chékinishi, ularning mustebitlikke qarshi iradsini yene bir qétim namayen qilghan.

Nöwette bu ittipaqtiki sherqiy yawropa döletliridin bulghariye, krodiye, chéx jumhuriyeti, rominiye, slowakiye, géritsiye, wén'giriye, polsha, slowéniye qatarliq döletler xitay bilen dawamliq hemkarlashmaqtiken. Chéx jumhuriyiti parlaménti bu yil 5-ayda mezkur ittipaqtin chékinish chaqiriqi élan qilghandin kéyin, xitayning bu döletke meblegh sélish we sodida menpe'et yetküzüsh wediliri emelge ashmighan.