Софи ричардсон: “б д т әмди уйғурлар һәққидики доклатни муназиригә қоюши лазим!”

Бирләшкән дөләтләр тәшкилати (б д т) қармиқидики кишилик һоқуқ кеңиши 31-авғустта елан қилған уйғур дияри һәққидики доклат ташқий дуняға мәлум болғандин кейин, б д т да мәзкур доклат һәққидә бир мәйдан муназирә өткүзүш садалири яңриған иди. 4-Өктәбир күни кишилик һоқуқни көзитиш тәшкилати хитай бөлүминиң директори софи ричардсон (Sophie Richardson) бу һәқтә мәхсус обзор мақалиси елан қилип, б д т ниң мәзкур доклатни қайтидин қарап чиқишиниң һазир әң җиддий мәсилиләрдин болуп қалғанлиқини көрсәтти.

Кишилик һоқуқни көзитиш тәшкилатиниң тор бетидә елан қилинған обзорда софи ричардсон б д т кишилик һоқуқ кеңишигә әза дөләтләрниң нөвәттә толиму назук болған бир қетимлиқ тарихий синаққа дуч келиватқанлиқини әскәртип өтти. Шуниң билән биргә у бу хил муназирини уларниң һечқайсиси халимайдиғанлиқини, әмма буниң һәрқайси әза дөләтләр үчүн бир яқидин баш чиқирип мәзкур кеңәшниң мәҗбурийитини әң төвән дәриҗидә болсиму ада қилиши үчүн бир қетимлиқ пурсәт болидиғанлиқини алаһидә тәкитлиди.

Б д т кишилик һоқуқ кеңишиниң уйғур дияри һәққидики доклати елан қилинғандин кейин, хитай һөкүмити буни пүтүнләй инкар қилған һәмдә “шинҗаңда пүтүн һәқләр толуқ қануний капаләткә игә. Бу доклат баштин-аяқ төһмәт вә қарилаш билән толған” дегән. Шуниң билән биргә кишилик һоқуқ кеңишигә әза 47 дөләт билән болған иқтисадий вә дипломатик мунасивитини ишқа селип, уларни бу муназиригә қатнашмаслиққа дәвәт қилған. Б д т ниң ичкий қисмида болса түрлүк вастилар арқилиқ бу хил муназириниң вуҗутқа чиқишини тосуп қалмақчи болған. Софи ричардсон мушу әһвалларни әслитиш билән биргә “әгәр хитайниң бу арзуси әмәлгә ашса, у һалда кишилик һоқуқ кеңишини бир дөләт контрол қиливалғанлиққа баравәр болуп қалиду. Мәзкур кеңәшниң мәҗбурийити кишилик һоқуқ мәсилиси қайси дөләттә йүз беришидин қәтийнәзәр, уни җәзмән муһакимә қилиш һесаплиниду. Мәлум бир һөкүмәтни буниңдин мустәсна қилиш маһийәттә зиянкәшликкә учриғучиларни үмидсизликкә, кеңәшни болса толиму хәтәрлик болған қош өлчәмгә елип бариду” дәп көрситиду.

Мәлум болушичә, уйғурлар һәққидики бу доклат һәққидә уюштурулмақчи болған муназирә әмәлгә ашса, у һалда бу б д т тарихида тунҗи қетим б д т хәвпсизлик кеңишиниң бәш даимий әзасиниң бири тоғрисида өткүзүлгән тунҗи муназирә болуп қалидикән.