Хитайниң “шинҗаң ишләпчиқириш-қурулуш биңтуәни” йеқинқи 10 йилда уйғур елидә 11 шәһәр, 63 базар қуруп болған

Америка һөкүмити тәрипидин уйғурларға ирқий қирғинчилиқ қилишта актип рол ойнаш билән әйиблинип ембарго йүргүзүлгән хитайниң “шинҗаң ишләпчиқириш-қурулуш биңтуәни” йеқинқи 10 йилда уйғур елидә 11 шәһәр, 63 базар қуруп болған. Район вәзийитини йеқиндин көзитип келиватқан анализчиларниң ейтишичә, бу, хитайниң райондики мәзкур йерим қораллиқ вә йерим ишләпчиқириш аппаратиниң районда қанчилик тез сүрәттә кеңийиватқанлиқи, уйғур аптоном райониға тәвә земинларни искәнҗигә еливатқанлиқи вә униң орнини игиләватқанлиқини көрситидикән.

“биңтуән” гезитиниң 2-өктәбир бәргән бу һәқтики хәвиридә, биңтуәнниң хитай компартийәси 18-қурултийидин буян, шинҗаң шәһәр-базарлириниң омумий орунлаштурушиға актип бирләштүрүп, “биңтуәнчә алаһидиликкә игә шәһәр-базар системиси шәкилләндүргәнлики” ни, 11 наһийә дәриҗилик шәһәр бәрпа қилғанлиқини билдүргән.

Хитай һөкүмити 2017-йили башланған чоң тутқун билән бир вақитта биңтуәнниң җәнубқа кеңийишиниму тезләткән. Биңтуәнни җәнубтики уйғурлар зич олтурушлуқ област, вилайәтләргә кеңәйтип, уйғурларни биңтуән арқилиқ контрол қилиш ши җинпиңниң аталмиш “йеңи дәврдики шинҗаңни башқуруш истратегийәси” ниң муһим нуқтилириниң бири болғаниди.

“биңтуән” гезитиниң ейтишичә, биңтуән хитайниң 13-5 йиллиқ пилани мәзгилидә кона олтурақ районлиридики 130 миң 740 өйни өзгәрткән, 2019-йилдин 2021-йилғичә шәһәр-базарлардики кона рәстә районлиридин 144 ни ‍өзгәрткән болуп, бу 90 миңға йеқин аилигә четилидикән.

Биңтуән чоң тутқунда лагер вә түрмиләрни контрол қилиш, башқуруш, мәҗурии әмгәккә селиш, уйғур аилилиригә хитай кадирлирини орунлаштурушта зәрбидар рол ойниған. Америка һөкүмити шу сәвәблик биңтуән вә униң юқири дәриҗилик мәсуллириға ембарго йүргүзгәниди.