Панама хитайниң “бир бәлбағ бир йол” қурулушидин чекинип чиққанлиқини җакарлиған

Оттура америкадики панама дөлити хитайниң “бир бәлбағ бир йол” қурулушидин чекинип чиқидиғанлиқини җакарлиған.

“җәнубий хитай әтигәнлик почтиси” гезитиниң хәвәр қилишичә, панама пирезиденти хосе раул мулино бу һәқтә баянат берип, өзлириниң хитайдики дипломати арқилиқ бейҗиң һөкүмитигә бу қурулуштин чекинип чиқиш һәққидики уқтурушини тапшурғанлиқини билдүргән.

Мулино ахбарат елан қилиш йиғинида мундақ дегән: “мән хитай билән бу келишимни имзалиғучиларниң муддиасиниң немә икәнликини билмәймән. Бу келишим өткән йиллар мабәйнидә панамаға немә елип кәлди? ‛бир бәлбағ бир йол‚ қурулушиниң дөлитимизгә кәлтүргән пайдиси немиләр болди? буни билмәймән. Шуңа биз бу түргә қатнашмаймиз, бу мениң қарарим.”

Панама 2017-йили оттура америка районида тунҗи болуп хитайниң бу “бир бәлбағ бир йол” қурулушиға қатнашқан дөләт болуп, бу қурулуш хитайниң йәр шаридики тәсирини кеңәйтиш тәшәббусиниң мәркизи, дәп қаралмақта.

Панаманиң “бир бәлбағ бир йол” қурулуши (BRI) дин чекинип чиқиш һәққидики қарари хитайни қаттиқ биарам қилған. Хитай ташқий ишлар министирлиқиниң баянатчиси 7-феврал җүмә күнидики баянатида, американи “соғуқ мунасивәтләр урушиниң роһий һалитидә һәрикәт қилди, йәр шари ул әслиһә пиланиға бузғунчилиқ қилди” дәп әйиблигән.

Баянатчи лин җйән, америка ташқий ишлар министири марко рубийониң панамаға қилған зияритини тилға елип, “америка ташқий ишлар министириниң сөзи хитайни наһәқ әйибләш, хитай билән латин америкасидики дөләтләр оттурисида қәстән зиддийәт пәйда қилиш, хитайниң ички ишлириға арилишиш, хитайниң қанунлуқ һоқуқи вә мәнпәәтигә бузғунчилиқ қилиштин ибарәттур” дегән.

Мәлум болушичә, 2021-йили хоңкоңға җайлашқан хучисон порти (Hutchison Ports) намлиқ ширкәт, панама қанилиниң атлантик окян билән тинч окяндики икки чиқиш еғизидики портларниң ишлитиш һоқуқини қолға кәлтүрүвалған. Америка ташқий ишлар министири марко рубийо алдинқи һәптә панамани зиярәт қилип, панама пирезиденти хосе раул мулино билән көрүшкәндә, пирезидент трампниң ‛панама һөкүмитиниң панама қанилиниң тошуш-өткүзүш контроллуқ һоқуқини хитайға бәргәнлики бир хаталиқ‚ дегәнликини йәткүзгән, шундақла буниң “америка-панама шәртнамиси” гә хилап икәнликини билдүргән.

Панама пирезиденти хосе раул мулино ахбарат йиғинида, бу мәсилини тилға елип, өзиниң һазир хоңкоңдики “хучисон порти ширкити” ниң панамадики паалийәтлири үстидин мәхсус тәкшүрүш елип бериватқанлиқини, әгәр бирәр хаталиқ көрүлгән тәқдирдә келишимни бикар қилидиғанлиқини билдүргән.