Xitay arshang nahiyesidin tépilghan bronza eswabliri we bashqa buyumlarda “Jungxu'a medeniyitining tesiri” bar dep teshwiq qilmaqta

Türkiye we dunyadiki eng yéngi arxé'ologiyelik bayqashlardin uchur béridighan “Arxé'ologiye xewerliri” tori 29-yanwar küni chiqarghan bir xewerde, Uyghur élidiki bortala aptonom oblasti arshang nahiyesige yéqin xarabiliktin bronza (mis) pichaq bayqalghanliqi xewer qilin'ghan. Bu pichaq miladiyedin ilgiri 2800-yillardin 2600-yillarghiche bolghan dewrge a'it iken.

 Arxé'ologlarning bildürüshiche, miladiyedin burunqi 2600-yildin 1800-yillarghiche bolghan bronza dewrige a'it qebristanliqlar chasa tashlar bilen qorshalghan bolup, bundaq uslubtiki qebristanliqlar altay taghliri bilen tengritaghlirining gherbiy qisim rayonlirida köp uchraydiken.

Xitay taratqu wasitiliridin merkizi téléwiziye istansisi bu heqte xewer bergen bolup, mezkur bronza pichaqning arshang nahiyesining sherqiy shimaligha 40 kilométir kélidighan qoshtagh xarabilikidin tépilghanliqi, ularning ichidiki bir bronza pichaqning xitaydiki eng qedimki bronza eswablardin biri, shundaqla yawropa-asiya yaylaqliridin tépilghan eng burunqi bronza buyumliridin biri ikenliki teshwiq qilin'ghan. Xitay arxé'ologliri 5000 kiwadrat métirdin artuq kélidighan bu xarabilik ornining hazirghiche bu rayondin tépilghan bronza dewrige a'it eng chong xarabilik ikenlikini, qedimki gherb bilen sherq medeniyiti uchrashqan muhim jay ikenlikini, bu yerdin tépilghan sapal buyumlar, yaghach buyumlar, bronza eswabliri qatarliq qedimiy yadikarliqlarning “Ottura tüzlenglik bilen gherbiy rayonning medeniyet alaqisining ispati” ikenlikini, yaghachtin yasalghan at béshining bolsa “Xitayning eng burun atni köndürgenlikining delili” ikenlikini ilgiri sürgen.

Xitay metbu'atlirida, Uyghur élige a'it herqandaq qézilma yadikarliqlarni xitay menbelik tarixqa baghlash yaki medeniyet miraslirini xitay merkezchilik nuqti'ineziri boyiche sherhlesh dawam qilmaqta. Xitay yene turpandiki “Yangxéy” qebristanliqtin tépilghan at igirinimu “Jungxu'a medeniyiti” ge tewe qilishqa urun'ghanidi. Xitay medeniyitining qedimdin yéza igilikni asas qilghan medeniyet ikenliki, at-ulagh köndürüshning eng deslepte charwichiliqni asas qilghan milletlerde bashlan'ghanliqini közde tutqanda, xitay arxé'ologlirining bu qarishining put tirep turalmaydighanliqi özlükidin melum.

Amérikaliq tarixchi rayin tum (Rian Thum) radiyomizgha bergen ziyaritide, xitay da'irilirining 2019-yili élan qilghan “Shinjang aq tashliq kitabi” da néme üchün Uyghurlarni xitayning bir parchisi déyishining seweblirini chüshendürüp, “Xitay buninggha ortaq kechmish we medeniyet almashturushni seweb qilip körsetken؛ öz ara alaqe hem qoshulush toghruluq köp sözligen” dégenidi.