Dunya Uyghur qurultiyi b d t gha tapshurghan doklatida xitayning xelq'ara mejburiyitini ada qilmaywatqanliqini bildürgen

B d t kishilik hoquq kéngishining 45-nöwetlik yighini 2024-yili 1-aydin bashlap xitayning 4-qétimliq qerellik kishilik hoquq xatirisini körüp chiqidu. Shu munasiwet bilen dunya Uyghur qurultiyi xitayning 4-qétimliq qerellik kishilik hoquq xatirisini körüp chiqish yighinida doklat sunup, nuqtiliq halda xitayning Uyghurlargha qarita dawamliq térrorluqqa qarshi turush qanunini ishlitiwatqanliqi, shundaqla uning 2018-yili élip bérilghan ötken qétimliq qerellik kishilik hoquq xatirisini körüp chiqishtin béri, xelq'araliq mejburiyitini ada qilmighanliqini, halbuki Uyghur rayonining weziyiti 2018-yildin béri téximu nacharlashqanliqini bildürgen.

Doklatta, “(Xitay) hökümiti keng kölemde xalighanche tutqun qilish, mejburiy emgekke sélish, zorluq bilen tughut cheklesh, kemsitish xaraktérlik keng kölemde nazaret qilish, Uyghur we bashqa türk xelqlirini nishan qilghan shexsiy mexpiyetlikke dexli-teruz qilidighan qanun ramkilirini tüzüp, xelq'ara qanun we xitayning ichki qanunigha xilapliq qildi” déyilgen.

Dunya Uyghur qurultiyi b d t kishilik hoquq kéngishining 2024-yili 1-aydin 2-ayghiche ötküzülidighan 45-nöwetlik yighinigha doklat tapshurghan 2-Uyghur teshkilati. Buningdin burun amérikadiki “Uyghur herikiti teshkilati” mu bu yighin'gha özining doklatini tapshurghanliqi, doklatta Uyghur irqiy qirghinchiliqigha, bolupmu Uyghur ayalliri we balilirining ziyankeshlikke uchrishigha da'ir delillerni sun'ghanliqini élan qilghan. B d t kishilik hoquq kéngishi bu yighinda 4-qétim xitayning qerellik kishilik hoquq xatirisini körüp chiqidu. Lékin dunya Uyghur qurultiyining doklatida qeyt qilinishiche, xitay 2018-yilidiki 3-qétimliq qerellik kishilik hoquq xatirisini körüp chiqish yighinida, diniy erkinlik, pikir erkinliki we az sanliq milletlerni kemsitilishtin qoghdashqa munasiwetlik 15 xil tewsiyeni qobul qilip, négizlik kishilik hoquqni qoghdashqa wede qilghan bolsimu, lékin 5 yildin béri bu tewsiyelerning héchbirini ‍ijra qilmighan.